Abdulhekimxan mexsumning hayati we küresh yoli (9)

9-Bölüm: wetenni terk étishke mejbur bolush

1992-Yili yazda emdila 29 yashqa kirgen abdulhekimxan mexsumning qaghiliqtiki öyide xitay saqchiliri teripidin tutqun qilinishi uning kéyinki shexsiy hayati we a'iliwi turmushidiki paji'elik kechmishlerning bashlinishi bolup qalidu.

1996-Yilining axiri u yeken peylodiki 5 yilliq türme hayatini axirlashturup a'iliside bari-yoq aran 3 ay turalaydu. Qaghiliq nahiyelik saqchi da'iriliri uning péyige yene chüshüp, kéche-kündüz aram bermeydu. Yüz bergüsi bir péshkellikning qara sayisi uninggha yene yéqinlap kélidu. Qayta qolgha élinishtin birqanche kün burun yéqinliri arqiliq uchur yetküzülgen abdulhekimxan mexsum bir kéchide kindik qéni tökülgen ana yurti qaghiliqtin chiqip kétishke mejbur bolidu.

U qaghiliqtin shu ayrilghanche ürümchi, turpan, pichan, sanji, qutubi qatarliq jaylarda yötkilip yürüp yoshurunche yashash mejburiyitide qalidu. Axiri qutubidiki bir qérindishining yardimi bilen bashqa bir isimda pasport ishlitip, 1997-yili chet'elge chiqip kétidu.
Merhum abdulhekimxan mexsumning ayali meryemgül teklimakan xanimmu bu heqte eslime teqdim qilip, yoldishining eyni waqitta türmidin chiqip öyide aran 3 ay turalighanliqini, qaytidin tutqun qilinishning shepisi sézilgende taghisining öz oghlini qoshup, abdulhekimxan mexsumni qaghiliqtin qachuruwetkenlikini bayan qildi.

Merhum abdulhekimxan mexsum hayatining axirqi yili öz kechmishliri heqqide qaldurghan awazliq bayanida öz béshigha we a'ilisige kelgen paji'elerning 1992-yilididiki tutqundin bashlan'ghanliqini tilgha alidu. U 1997-yili wetendin ayrilishqa mejbur bolghandin kéyin ottura asiya elliri, iran, misir qatarliq döletlerde sergerdan bolidu. 6 Yildin kéyin ayali meryemgül bilen misirda jem bolidu. Kéyinche chong qizi bilen oghlini bashqilarning yardimi bilen ming bir japada élip chiqidu. Üchinchi balisi 11 yashqa kirgende bashqilarning pasportigha resimini chaplitip xitay chégrasidin ötküzidu. Tötinchi balisi hesenjan ata-anisidin tirik ayrilip shu péti qaghiliqta qep qalidu.

Meryemgül xanim ashu yillardiki éghir kechmishlerni esliginide qelbi örtinidu. U merhum abdulhekimxan mexsum bilen 1986-yili toy qilip aran 6 yil bille öy tutalighanliqini, 1992-yili yoldishi qolgha élin'ghandin kéyin özining yar-yöleksiz, balilirining dadisiz qélip, ajayip éghir künlerni béshidin ötküzgenlikini hesret bilen esleydu.

U yene wetende qep qalghan 4 perzentidin aldinqi üchining türlük müshkülatlar bilen chet'elge chiqqanliqini, ularning dadisi bilen jem bolghuche baliliq dewri axirliship chop-chongla kishilerge ayaln'ghanliqini, tötinchi perzenti hesenjanning shu péti qaghiliqta qep qalghanliqini we hazir xitay türmiside yétiwatqanliqini cheksiz azab ilikide bayan qilidu.

Merhum abdulhekimxan mexsumning hazir istanbulda yashawatqan chong qizi menzure teklimakan radiyomiz ziyaritimizni qobul qilghanda dadisining shunche uzun hijran azablirigha qarimastin perzentlirining oqushigha qattiq telep qoyup kelgenlikini alahide tilgha alidu.

U dadisi heqqide gep qilghanda chongqur séghinish we hörmet bilen mundaq deydu: “Dadam bizningla dadimiz emes, belki muhajirettiki köpligen Uyghur balilirining ghemguzar dadisi idi. U herwaqit yardemge muhtajlarning, béshigha kün chüshkenlerning shundaqla qiyinchiliqqa yoluqqanlarning qéshida peyda bolatti. A'ilimizning iqtisadiy we emeliy imkaniyetliri cheklik bolushigha qarimay, dadam héch bir insanning könglini na'ümid qaldurghan emes.”

(Dawami bar)