Abdulhekimxan mexsumning hayati we küresh yoli (10)

Merhum abdulhekimxan mexsum sepdashliri bilen birge. 2016-Yili mart, istanbul.

10-Bölüm: “Kichik oghlum hesen we uning paji'esi”

Muhajirettiki her bir Uyghurning özige xas achchiq kechmishi we éytilmighan hékayisi mewjut. Merhum abdulhekimxan mexsumning hayati, a'ile turmushi we perzentlirining kechmishliri muhajirette hijran azabi tartiwatqan minglighan Uyghurlargha oxshashla téxiche éytilmighan we anglanmighan hékayilerning biridur.

Merhum abdulhekimxan mexsumning qayta tutqun qilinishtin qéchip 1997-yili chet'elge chiqip kétishi uni kéyinki hayati boyi yashliqi, wetende qalghan a'ilisi, perzentliri we uruq-tughqanliri bilen bedel töleshke mejbur qilidu. U heqetenmu éghir bedel töleydu! kéyinki on nechche yil jeryanida uning ayali we 3 perzenti türlük japa-musheqqetler we tesewwur qilish qiyin bolghan xewp-xeterler netijiside xitay chégrasidin chiqalighan bolsimu, emma kichik oghli hesen shu péti qaghiliqta qep qalidu.

Merhum abdulhekimxan mexsum wapatidin 9 ay ilgiri qaldurghan awazliq bayanida özining eyni waqitta türmidin chiqip kichik oghli hesen bilen ömride peqet 3 ay bille yashighanliqini, shuningdin kéyin ata-bala ikkisining yüz körüshüsh imkaniyiti bolmighanliqini alahide tilgha alidu.

Merhum abdulhekimxan mexsum kéyinche türkiye hökümitige iltimas sunup, kichik oghli hesen'ge türkiye puqraliqi salahiyitini hel qilidu. Epsuski, béyjingdiki türkiye elchixanisidin türk pasporti alghan hesenni xitay yene chégradin chiqarmaydu. Merhum abdulhekimxan mexsumning ayali meryemgül xanim bu heqte toluqlima bérip, oghli hesenning 3 yash waqtida dadisidin, 6 yash waqtida özidin ayrilghanliqini, shuningdin kéyin oghli bilen qayta jem bolalmighanliqini, qaghiliqtiki uruq-tughqanlirining himayiside chong bolghan hesenning 2009-yili xitay kimlikige iltimas qilghinida a'ile arqa körünüshi ashkarilinip, téximu qattiq réjim astida qalghanliqini bayan qildi.

Merhum abdulhekimxan mexsumning bildürüshiche, oghli hesenni qanuniy yol arqiliq türkiyege élip kélish mumkinchiliki üzülgechke, 2012-yiligha kelgende hesen qachaq yol arqiliq xitay chégrasidin chiqip kétish yolini izdeydu. Shu yili hesen ayali we emdila 6 ayliq bolghan qizi patimeni élip xitayning jenubiy chégra ölkiliri arqiliq wiyétnamgha ötidu. Uzun ötmey Uyghur musapirlar bilen birlikte wiyétnamdin kambodzhagha, kambodzhadin taylandqa ötidu. Epsuski, tayland chégrasida tutulup qalidu. Hesen qolidiki türkiye pasporti bilen tutulghan bolsimu, emma tayland da'iriliri “Chégradin qanunsiz kirgen” dégen jinayet bilen uninggha éghir iqtisadiy jaza qoyidu. Abdulhekimxan mexsum buningdin xewer tépip türkiye tashqi ishlar ministirliqi arqiliq tayland hökümitidin oghlini qoyup bérishni telep qilidu. Iqtisadiy jazani töleydu. Emma tayland terep bashqa yüzligen Uyghur musapirlargha oxshashla hesenni taylandta yillarche tutup qalidu.

Meryemgül xanim oghli hesenning tayland türmiside bir yérim qamilip yatqanliqini, qéchish sepiride ikkinchi balisigha éghir-ayaq bolghan kélini ruqiyening taylandtiki türme doxturxanisida tughqanliqini, tughut jeryanida “Qéchip kétishi mumkin” dep guman qilghan tayland saqchilirining tughut azabi chékiwatqan kélini ruqiyening qolini kariwatqa zenjirlep qoyghanliqini qattiq hesret ichide eslime qilidu.

Bu paji'elerdin yüriki lexte-lexte bolghan merhum abdulhekimxan mexsum oghli hesen we uning a'ilisining taylandtiki azabliq kechmishlirining buning bilenla tügimigenlikini tilgha alidu. Uning bayan qilishiche, oghli hesenning tayland türmiside tughulghan oghli muhemmed bilen türmide ösüp 2 yashqa kirgen qizi patime bir küni tuyuqsizla anisining qolidin tartip élinip, türkiyege yolgha sélin'ghan Uyghur musapirlar qatarida ayropilan'gha élip chiqilidu. Ikki bowaqning ata-anisi hesen bilen ruqiye bolsa ikkinchi küni bangkokqa yétip kelgen xitay dölet xewpsizliki saqchilirigha ötküzüp bérilidu.

Meryemgül xanimning bayan qilishiche, oghli hesen bilen kélini ruqiye uzun ötmey taylandtin mejburiy élip méngilghan yüzdin artuq Uyghur musapir tutqun bilen bille xitaygha qayturulidu. Shuningdin kéyin ular oghli hesen we uning ayalining xitaydiki qaysi türmige qamalghanliqi, ularning salametlik ehwali we hetta hayat-mamati heqqide héchqandaq uchur alalmaydu.

(Dawami bar)