Erkinlikke sozulghan uzaq yol: qachqundiki hayat (3)

Uning ikki hemrahi ikki kün awwal aptobus bilen yolgha chiqidu. Almasbeg heqqide xitay saqchi da'iriliri teripidin tutush buyruqi chiqiriwétilgechke uning ammiwi qatnash bilen méngishigha mumkinchilik bolmaydu. Bashqa qérindashlirining yardimi bilen u tére basqan yük mashinisining kozupi ichige mökünüp olturup ürümchige qarap yolgha chiqidu.

Uning tewekkülchilik sepiri shuning bilen bashlinidu. Ürümchige barghuche birqanche tosuqlardiki tekshürüshtin aman - ésen ötidu. Bu jeryanda yük mashinisi heydep mangghan Uyghur shopur öz wedisi boyiche uninggha yardem qilidu. Ürümchige yétip barghandin kéyin aldin yolgha chiqqan ikki qérindishi bilen uchriship ichkirige mangghan poyizgha olturidu. Poyizda xitay saqchilirining tekshürüshige duch kélidu. Bashqilardin sétiwalghan kimliktiki resim uninggha oxshap ketkechke tekshürüshtin aman - ésen ötidu. Ikki kündin kéyin ular lenjuda poyizdin chüshüp qalidu.

Yol bashlap mangghan qérindishining yéteklishi boyiche ular lenjudin uzun yolluq aptobusqa olturup chingxey ölkisining shining shehirige qarap yolgha chiqidu. Shininggha barghandin kéyin u yerdin tibet égizlikige yéqin golmod shehirige qarap atlinidu. Golmodta tibet paytexti lxasagha mangidighan aptobusni saqlap bir kün turidu. Andin 11 - ayning 25 - küni lxasagha qarap yolgha chiqidu. Bir kéche - kündüzlük yoldin kéyin chingxey bilen tibet ariliqigha jaylashqan tanggula téghigha yétip kélidu. Déngiz yüzidin 5000 métir égiz bolghan bu taghliq yolda almasbeg bilen bille mangghan hemrahliridin biri shalang hawada okségén yétishmeslik tüpeylidin “Is tutuwélish” késilige giriptar bolup qalidu. Ular es - hoshini yoqatqan qérindishini quchaqlap olturup axiri namelum bolghan bu tewekkülchilik sepirini dawamlashturidu.

Ular tibet yolidiki birqanche qétimliq qattiq tekshürüshlerdin ötüp axiri lxasagha yétip baridu. Bu jeryanda tibet saqchilar bilen xitay saqchilirining perqliq mu'amilisige uchraydu. Tibet buddizimining muqeddes shehiri hésablan'ghan sirliq tüstiki lxasa ularni öz qoynigha alidu. Ular bu yerde Uyghur élining alahide yerlik mehsulati bolghan quruq üzüm sodisi qilidighan Uyghurlarni uchritidu.

Uzaq ötmey ular lxasadin ayrilip tibetning népal chégrasigha yéqin bolghan rigazé (shigatsé) wilayitige kélidu. Bu yerde turup chégradin qandaq qilip chiqip kétishning amalini izdeydu. Teliyige yarisha ilgiri Uyghur qachqunlargha yardem qilghan bir tibetlik saqchi ulargha yene yardem qolini sunup, tibet bilen népal chégrasigha jaylashqan jammu bazirigha baridighan yol xéti teyyarlap béridu. Ular bu yol xétini élip, yük mashinilirigha chüshüp “Üzüm satimiz” dégen bahane bilen chégra éghizi jammu bazirigha yétip kélidu. Lékin bu éghizdiki chégra tosuqliri intayin ching bolup, pasportsiz ötüsh mumkin emes idi. Asman - pelek tagh tizmilirining ariliqidiki tar jilghigha jaylashqan jammu bazirida xitay terepning üch chong chégra tosuqi ornitilghan bolup, adettiki kishilerning bu tosuqning ichige kirishi cheklen'gen idi. Ular künde quruq üzüm sétishni bahane qilip etrapni közitidu. Ularning qolidiki pulliri az qalghachqa, almasbegning bixeterlikini oyliship ikki hemrahi waqtinche tibette qalidighan, almasbeg aldi bilen chégradin ötidighan bolup kélishidu. Jammu baziridiki xitay saqchilirimu ularning yürüsh - turushigha diqqet qilishqa bashlaydu. Shu künlerning biride ular népal tereptin jammu bazirigha kirip soda qilidighan hindistanliq bir kishi bilen uchriship qalidu. Almasbeg u kishidin yardem soraydu, u kishi deslep ret qilghan bolsimu, lékin kéyinche 20 ming som xitay puligha uni chégradin ötküzüp qoymaqchi bolidu. Shundaq qilip almasbeg déngiz yüzidin nechche ming métir égizlikke sozulghan himalaya taghliridin halqip ötüp qarshi tereptiki yat elge baridighan musheqqetlik seperge hazirlinidu…

(Dawami bar)