Ғуламидин пахтаниң һаяти (35): 1992-йилидики шәрқий түркистан миллий қурултийи қандақ шараитта чақирилди?

Һор дуняда ечилған тунҗи “шәрқий түркистан миллий қурултийи” дин бир көрүнүш. 1992-Йили. Истанбул, түркийә.

Ғуламидин пахта әпәндим мәрһум зия сәмиди вә мәмәтимин һәзрәт билән биргә “шәрқий түркистан миллий қурултийи” да. 1992-Йили. Истанбул, түркийә.

1992-Йили истанбулда чақирилған шәрқий түркистан миллий қурултийи муһаҗирәттики уйғурларниң пәвқуладдә тарихий шараитта тәшкиллигән бир қетимлиқ кәң даиридики баш қошуш йиғилиши һесаблиниду.

Бу қетимлиқ қурултай советлар иттипақи йимирилип, оттура асия вә кафказда 5 мустәқил түрк җумһурийәтлири җакарланған, уйғурлар өз келәчикиниң упуқ нурини көрүшкә интиливатқан, дуняниң сиясий тәртипидә җиддий өзгиришләр йүз бериватқан бир мәзгилдә чақирилиду. Бу қетимлиқ қурултайға пүтүн дунядики охшимиған дөләт вә охшимиған сиясий системиларда истиқамәт қиливатқан уйғур җамаитиниң көрүнәрлик вәкиллири қатнашқан иди. Уларниң ичидә муһаҗирәттики шәрқий түркистан миллий һәрикитиниң рәһбири әйса йүсүп алиптекин, шәрқий түркистан вәхпиниң башлиқи, генерал мәһмәт риза бекин, 1944-йилидики или инқилаби вә униң нәтиҗисидә қурулған иккинчи қетимлиқ шәрқий түркистан җумһурийитиниң һаят шаһитлиридин зия сәмәди, абдурәуп мәхсум, һашир ваһиди вә йүсүпбәг мухлиси, сәуди әрәбистанда яшаватқан шәрқий түркистанлиқ муһаҗирлар шуниңдәк явропа вә америкадики уйғур муһаҗирлар вәкиллири бар иди.

1992-Йилидики истанбул қурултийиниң тәйярлиқ комитетидин орун алған, қурултай җәрянида актип келиштүргүчи сүпитидә көзгә көрүнгән ғуламидин пахта әпәндим аридин 25 йил өткән бүгүнки күндә истанбул қурултийи һәққидики әслимилирини тәқдим қилди.
Ғуламидин әпәнди 1992-йили 12-айниң 12-күни истанбул университети пән факултетиниң һәйвәтлик залида миңдин артуқ кишиниң қатнишиши билән чақирилған бу қетимлиқ шәрқий түркистан миллий қурултийиниң ечилиш мурасимини әслигинидә һелиһәм һаяҗанға чөмиду.

У, шу күнидики қурултайниң ечилиш мурасимида түркийә җумһурийитиниң баш министири сулайман демирал, шималий қибриз түрк җумһурийитиниң рәис җумһури рафуқ денкташ, дуня ислам бирликиниң баш катипи абдулла өмәр назиф қатарлиқ йүзлигән дөләт башлиқлири вә хәлқаралиқ тәшкилатларниң тәбрик телеграммилири оқуп өтүлгәндә қурултай иштиракчилириниң һаяҗан вә иптихарлиқ яшлириға чөмүлгәнликини әскә алиду.

Ғуламидин әпәнди бу қетимлиқ қурултайдин бирқанчә айлар илгири түркийәдики шәрқий түркистан вәхпиниң башлиқи, генерал мәһмәт риза бекинниң риясәтчиликидә қурултай тәйярлиқ комитетиниң қурулғанлиқини, бу қетимлиқ қурултайниң һазирлиқ ишлириниң һәр җәһәттин пухта вә әтраплиқ елип берилғанлиқини тәкитләйду. 

Ғуламидин әпәнди әслимисидә йәнә бу қетимлиқ шәрқий түркистан миллий қурултийиниң дунядики 30 нәччә гезит, радио, телевизийә вә хәвәр агентлиқлирида хәвәр қилинғанлиқини, болупму түркийә билән йеңидин мустәқиллиққа еришкән оттура асия җумһурийәтлиридә кәң көләмдә тәшвиқ қилинғанлиқини тилға алиду.

Ғуламдин пахта әпәнди истанбулда чақирилған шәрқий түркистан миллий қурултийиниң 4 күн давам қилғанлиқини, ахирида қурултай вәкиллириниң түркийә җумһурийитиниң баш министири сулайман демирал, түркийә бүйүк милләт мәҗлисиниң рәиси һисаммидин җиндуруқ вә түркийә миллийәтчи һәрикәт партийәсиниң рәһбири алпарслан түркәш қатарлиқларниң қобул илишиға еришкәнлики, шу күнләрдә истанбулниң байрам түсигә киргәнликини әсләйду.

Ғуламидин әпәнди 1992-йили истанбулда чақирилған шәрқий түркистан миллий қурултийиниң қандақ бир дәвр шараити вә арқа көрүнүштә чақирилғанлиқи һәққидә мунуларни баян қилиду.

Ғуламидин әпәнди йәнә бу қетимлиқ истанбул қурултийиниң оңушлуқ ечилишида, болупму қурултайға кетидиған иқтисадий вә маддий еһтияҗларни һәл қилишта түркийә, сәуди әрәбистан шундақла дуняниң җай-җайлиридики вәтәнсөйәр карханичилар билән тиҗарәтчиләрниң халис ярдәмлирини һөрмәт билән тилға алиду.