Küresh qaynimida ötken yillar - 5

Dolqun eysa merhum eysa yüsüp aliptékin bilen bille (1995 - yil istanbul)

Dolqun eysa 1988 - yili 15 - iyundiki Uyghur aliy mektep oqughuchilirining namayishidin kéyin shinjang uniwérsitétigha kelgen xizmet guruppisi teripidin nuqtiliq tekshürüsh obéykti süpitide köp qétim soraq qilinidu.

Bolupmu milliy wijdan'gha ige, heqqaniyet tuyghusi küchlük oqutquchilarning kökrek kérip otturigha chiqishi we Uyghur oqughuchilarni qoghdishi Uyghur aptonom rayonidiki wang énmaw qatarliq kompartiye kattiwashlirining ghezipini qozghaydu. Buning bilen shinjang uniwérsitetigha kelgen üch xizmet guruppisidiki nechche yüzligen hökümet xadimliri bu qétimliq oqughuchilar namayishigha yétekchilik qilghan dep gumanlan'ghan nechche onlighan Uyghur oqughuchi we oqutquchilarni aram bermey soraq qilishqa bashlaydu. Dolqun eysa, waris qatarqliq oqughuchilar shu yilliq yazliq tetilde öylirige qaytalmaydu. Iz qoghlap tekshürüsh, keynige adem sélish, keche - kündüz aram bermey soraq qilish netijiside dolqun eysa qatarliq oqughuchilar yétekchiliri rohiy we jismaniy jehettin qattiq charchaydu. Aptonom rayonning ma'aripqa mes'ul mu'awin sékrétari janabil shexsen özi shinjang uniwérsitétigha kélip, Uyghur oqutquchi - oqughuchilirining tarix qarishi hemde milliy mesilidiki “Xataliqliri” ni körsitip tenbih béridu.

Shu yili 27 - séntebir küni shinjang uniwérsitétida Uyghur aptonom rayonluq partkomning “15 - Iyul oqughuchilar namayishi” ni birterep qilish heqqidiki qarari élan qilinidu. Üch yérim ayliq tekshürüsh we soraq qilish netijiside 13 neper oqughuchilar yétekchilirige chare körüsh qarari chiqirilidu. Dolqun eysa bilen warisqa bu qétimliq namayishning asasliq uyushturghuchiliri dep qarilip shinjang uniwérsitétidin buyruq boyiche chékindürülüsh jazasi bérilidu. Erkin qatarliq qalghan 9 oqughuchigha mektepte qaldurulup chare körüsh qarar qilinidu. Oqughuchilar yétekchiliridin ikki neper kishi yeni ablimit memet bilen metseydi metqasim soraq jeryanida hökümet da'irilirige masliship namayishning teshkillinishi jeryanidiki nurghun ishlarni pash qilghanliqi üchün héchqandaq jaza bérilmeydu. Üch ay jeryanida 82 qétim soraq qilin'ghan dolqun eysa bilen waris axiri shinjang uniwérsitétidin heydilidu.

Emdila 20 yashning qarisini alghan dolqun shinjang uniwérsitétidin heydelgen bolsimu, lékin her tereptin kéliwatqan rohiy bésimlar aldida özini tashliwetmeydu. Nurghunlighan wijdanliq oqutquchilar, oqughuchilar hetta jem'iyettiki tijaretchilerdin tartip ulargha héssidashliq bildüridu. Nizamiddin hüseyin, haji yaqup, abdulla talip qatarliq bir türküm ziyaliylar dolqun'gha her tereptin ilham we medet bérip, uning millet üchün qurban bergenlikini, buningdin kéyin hergizmu boshiship qalmasliqini tekitleydu. Buning bilen dolqun we waris ikkisi béyjinggha bérip erz qilish qararigha kélidu.

Béyjing sepiri ulargha héchqandaq netije bermeydu. Béyjingdiki yuqiri qatlam Uyghur rehberliridin seypiddin ezizi we isma'il exmet qatarliqlar bilen körüshken bolsimu, lékin ulardin özgiche bir jawab alalmaydu. Seypiddin ezizi gerche ulargha héssidashliqini bildürgen bolsimu, lékin özining amalsizliqini ipadileydu. Shu dewrde memliketlik milletler ishliri komitétining mudiri bolup turuwatqan isma'il exmet ürümchidiki Uyghur oqughuchilarning namayishi heqqide héchqanche xeyrixaliq bildürmeydu. Dolqun bilen warisning tapshurghan erzlirige perwamu qilmaydu. 1985 - Yili dékabirda ürümchide namayish qilghan nechche minglighan Uyghur oqughuchilar öz teleplirining biride xitay merkiziy hökümitining isma'il ehmetni béyjinggha yötkishige naraziliq bildürgen we buning üchün qanchilighan oqughuchilar éghir bedellerni töligen bolsimu, lékin emdilikte isma'il ehmettin héchqandaq sada chiqmaydu. Bu ishlardin qattiq ümidsizlen'gen dolqun axiri ürümchige qaytip kélidu.

Kéyinche dolqun ustazliri we dadisining qollishi bilen hayatliq üchün soda - tijaret qilishqa bashlaydu. Bu jeryanda u köpligen kishiler bilen uchrishidu. Uyghur jem'iyitining ichki qismidiki nurghun ehwallarni chongqur derijide chüshinidu. Xelqning derd - elimini hés qilidu. Emma dolqun özining soda - tijaret yolidiki adem emeslikini, milletni oyghitish we terbiyilesh yolida qandaqla bolmisun ish qilish zörürlükini chongqur derijide tonup yétidu. Uyghur jem'iyitining réalliqi uning üchün eng chong uniwérsitét bolup qalidu.

(Dawami bar)