Qaraqurum bürküti: nizamidin hüseyinning hayati (30)

Ottuzinchi qisim: qazaq awullirida panahlinish

1970-Yilining yaz aylirida qeshqerdin qara mashina bilen ürümchige qéchip kelgen nizamidin hüseyin siyasiy atmosférasini jiddiychilik qaplighan bu sheherning shawqunluq qoynigha yene kirip kélidu. 

Nizamidin ependi ömrining axirqi yillirida türmide yézip qaldurghan eslimiside 1958-yili qolgha élin'ghandin buyanqi on nechche yilliq türme hayati we qachqunluqtin kéyin 1970-yilining otturilirida özining ürümchige qaytidin ayaq basqanliqini tilgha alidu.

Nizamidin hüseyin ürümchige kélip bir mehel pash-panahsiz temtirep yürgendin kéyin axiri ürümchi ottura köwrükning gherbiy qismidiki dönglükte qed kötürüp turghan paltaxun bayning méhman sariyigha bash tiqidu. 

Baliliq eslimiliri hélihem éside saqlan'ghan jür'et nizamidin baliliqidiki ashu untulghusiz körünüshni hayajan ilikide esleydu. Yük-taqlarni mürisige artqan dadisi bilen anisi chöchüridek 4 balining qolliridin yétilep, gugum chüshken bir axshimi saybaghdiki paltaxun méhman sariyining ishikini qaqidu. . . 

10 Yildin artuq türme hayati, tinimsiz qachqunluq we janni aliqan'gha élip tewekkülchilik qilish netijiside bighubar yashliqtin qiranliq mezgilige kirip kelgen nizamidin hüseyin öz ghayilirini tughqan bu sheherde emdilikte yat bir insan bolup qalidu. U saqchilargha yene tutulup qélishtin éhtiyat qilip, kündüzliri méhmansarayning yatiqida békinip yétishqa mejbur bolidu. Ayali hörnisaxan balilirini yétilep nizamidin ependining ürümchidiki kona dostliri bilen alaqilishidu we bash tiqqudek bir jay tépishning yolini izdeydu.

Yillar rehimsiz, dewr zulmetlik, etrapni telwe shamallar qaplighan bolsimu, emma eyni waqitta ghayilik sepdashlirining ortaq meqset üchün qurulghan dostluq we eqidisi bu soghuq sheherde nizamidin ependi we uning a'ilisige ghuwa ümidning nurini parlitidu. Hemdul qawan, inayetxan we tillaxan aylam qatarliq kona tonush-bilishliri ular üchün tépirlap, qolidin kélidighan hemme yardemlerni körsitidu.

Nizamidin ependining eslimiside déyilishiche, ular 1970-yili 8-ayda tonush-bilishlirining wasitisi bilen sanjining qazaqlar merkezlik olturaqlashqan ashil yéza ittipaq chong etritige orunlishidu. Nizamidin ependi “Hüseyin ustam” dégen nam bilen bu yézigha yaghachchi bolup ishqa kiridu.

Nizamidin ependi eslimiside özi we a'ilisining sanjidiki bu qazaq awuligha orunlishishida ayalining yeken ottura mektipide bille oqughan dosti, sha'ire we naxshichi xeyrigül abitning yardem qilghanliqini alahide tilgha alidu.

Jür'et nizamidinmu bu heqte eslime teqdim qilip, merhum apisining dosti xeyrigül abit xanimning eslide tonulghan sha'ire we naxshichi ikenlikini, kichikide bu xanimning ularning yekendiki öyige köp qétim méhman bolup kelgenlikini eskertip ötti. Xeyrigül abit xanimning yardimi we tonushturushi bilen nizamidin ependining a'ilisi sanjining ashil yézisigha orunlishidu. Buning bilen salahiyiti pütünley özgergen nizamidin ependi bu qazaq awulida bir mezgil panahlinish we uh dewélish pursitige érishidu.

Jür'et nizamidin 1970-yili awghustning axirliri a'ilisidiki 7 jan kishining sanjining ashil yéza ittipaq awuligha qedem basqanliqini, bu yerge kelgen tunji künidiki baliliq xatirisining hélihem éside ikenlikini tilgha alidu.

1990-Yillarning otturilirida merhum nizamidin ependining qéshida bolghan, nöwette gérmaniyede panahliniwatqan shagirtliridin izchi hebibulla xaliq ustazi nizamidin hüseyinning sanji, mori we guchung taghliridiki hayati heqqide özining anglighanlirini bayan qilip ötti. 

Dolqun eysa aldinqi ewlad Uyghur serxilliri heqqide pikir bayan qilghinida ustazi nizamidin ependining namini hörmet bilen tilgha alidu. U ustazi nizamidin ependining qachqunluq hayatida Uyghur diyarining hemme bulung-puchqaqlirighiche kézip chiqqanliqini, 1989-yili özining nizamidin ependi bilen bille mori taghlirigha chiqip 15 künlük untulmas ziyarette bolghanliqini tilgha alidu.

(Dawami bar)