“26-Iyun shawgu'en weqesi” we “5-Iyul ürümchi weqesi” qurbanlirigha béghishlan'ghan mexsus eserler

Bu heptilik sehipimizni bundin üch yil muqeddem xitayning ichkiri ölkiliri we ürümchide yüz bergen hujumlarda hayatidin ayrilghan millitimiz yigit – qizlirining rohigha béghishlap ishliduq. Aldi bilen qeshqerlik bir Uyghur anining mezkur weqe yüz bérip, bir hepte kéyin tor betlerde élan qilghan we keng Uyghur ammisigha toluq tarqitiwétilishi üchün radi'omizgha ewetip bérilgen: “Waligha ochuq xet” namliq yazmisini anglitimiz. Andin yene échinishliq paji'ede bi'ejel hayatidin ayrilghan bigunah qiz – oghullirimizgha atap yézilghan: “Sen üchün hazidar tümenming yürek” namliq shé'ir huzurunglarda bolidu. Axirida “Bu dunya” namliq shé'iri we “Köz yéshida nemlen'gen zémin” namliq tarixiy romanning dawamini anglaysiler.
Muxbirimiz jüme
2012.06.30
urumchi-herbiy-basturush-5-iyul-305.jpg Ürümchi weqesini basturushta ürümchige kirgen herbiyler. 2009-Yili iyul.
RFA

 

Waliygha ochuq xet
Batur teyyarlidi

Hörmetlik erkin ghopur waliy!


Men bir ana bolush süpitim bilen gu'angdungda yüz bergen zorawanliq, qatilliq weqesini xenzularning tor betliridin körüp qet'iy chidimidim. Aniliq yürikim berdashliq bérelmidi. Chünki men bir ana, ana bolghuchi öz perzentlirining xorlinishi, ayagh asti qilinishi, öltürülüshige yüriki chidimaydu. Meqsetlik orunlashturulghan bu jinayetni, bu qatilliq weqesini mendin burun körgen, bilgensiz.

Hörmetlik waliy!

Öz yurtliridin héch yerge bérip baqmighan, ana qoynidin ayrilip baqmighan, gödek balilirimiz mejburiy halda shu oyunchuq zawutlirigha ishlemchi qilip élip bérilghan. Balilirimizning xenzuche tor betliride éytilghandek ashu peskesh ishni qilidighanliqigha ishinemsiz? eger mushundaq weqelik yurtimizning neridila, bolupmu qeshqer teweside birer xenzugha yüz bergen bolsa, pütün junggo tewrep ketken bolatti. Men bu xetni Uyghur bolghanliqim üchünla emes, belki insaniy ghururum, qedir – qimmitim, wijdanim, millitimning qedir – qimmiti éghir depsende qilin'ghanliqi üchün yéziwatimen. Meyli bu xetni oqung yaki oqumang, bu sizning insaniy pezilitingizge baghliq. Öltürüwétilgen perzentlirim méning nezirimde shéhit boldi dep hésablaymen we bu künni men üchün pütün dunyadiki heqqaniyetni qollighuchi insanlar üchün matem küni dep jakarlashni ümid qilimen.

Mejburiy ishlemchilikke élip bérilghan perzentlirimning néme gunahi bar idi? néme üchün shundaq wehshiylik bilen öltürüldi? ular sizning xushametchilikingizning qurbani bolup ketti. ”Xalighininglar boyiche ayagh asti qilinglar, xalighininglar boyiche xorlanglar, xalighininglar boyiche öltürünglar, chünki bular igisiz millet“ dep sowghat qilmighanmidinglar?!

Hörmetlik waliy! siz milletler ittipaqliqini küchingizning bariche teshwiq qilip, ikki millet bir – biridin ayrilalmaydu dep jar sélip yürüwatqantingiz, bügünki künde bu ittipaqliqning netijisi shu boldimu? siz bu gödek oghul – qizlirimizni yolgha salghanda, nurghun wedilerni bergen idingizghu? ata – anilirini, uruq – tughqanlirini xatirjem qilishqa wede bergenidingizghu? siz bularning ishlep, yurtqa qaytip kelgen'ge qeder hayatigha, bixeterlikige kapaletlik qilimen dep wede bergen idingizghu? siz we barliq hökümet kadirliri, yéziliq hökümetning bashliq, kadirliri bu qatilliqning jawabkarliqini üstige élishi kérek.

Qatilliq weqesi yüz bergili xéli boldi, siz héchqandaq ipade bildürmey, yüzingizmu uyalmastin, shéhit bolghan perzentlirimizning a'ile – tawabi'atlirini qorqutup, diniy étiqadimiz boyiche jinaza namizi chüshürüshkimu ruxset bermey, méyitni yerlikke qoyduruwétipsiz. Bu, musulmanliq, Uyghurluq salahiyitingizge toghra kélemdu?

Hörmetlik waliy! sizdin bir so'al sorap baqay, ishlemchilikke yollan'ghan perzentlirimiz ichide sizning birer balingiz, uruq – tughqiningiz barmu? menche yoq. Siz birer balingizni yaki uruq – tughqiningizni u haywanlarning makanigha yollimaysiz. Chünki siz bashliq, chünki siz waliy. Sizning qolingiz hemme jaygha yétidu, sizning baliliringiz, uruq – tughqanliringizgha xizmet teyyar. Eger sizning balingiz mushundaq weqege uchrisa, siz qandaq qarayttingiz? sizmu bir ata, sizningmu ”balam“ dep chaqiridighan aningiz bar. Insan yalghuzsirap qalghanda, eng mulayim, eng semimiy bolup kétidu. Shu waqit qipqizil qan ichide tépcheklewatqan yürikingizning üstige qolingizni qoyup, oylinip béqing. Shu waqit özingizge jawab tapalaysiz yaki ayalingizdin: ”balimiz öyge bir sa'et kech kelse, ensiremsen?“ dep sorap béqing. Ensireydu, elwette. Mana menmu bir ana bolghanliqim üchün öz perzentlirimdinla emes, barliq Uyghur oghul – qiz perzentlirimizning hayatidin ensirep qéliwatimen.

Hörmetlik waliy! siz wede bérip yolgha salghan bu perzentlirimizning jinayetchilirini tézdin, jiddiy sürüshte qilip, qanun boyiche tégishlik jazasini bergüzelmisingiz, bash jinayetchi siz bolisiz we Uyghur xelqining lenitige uchrap kétisiz, chünki biz körmigenlerni körduq, anglimighanlarni angliduq. Bu jahan – ötne jahan. Emel, mensep, hoquq dégenler menggülük emes. Xelqimiz eng adil bahalighuchi, eger millitimiz üchün adil ish qilghan bolsingiz, xelqimiz elwette alqishlaydu. Adil bolmaydu, satqin, munapiq, xushametchi bolsingiz, millitimiz éghir derijide jazalaydu. Xelqning neziridin chüshüp kétish taghdin chüshüp ketkendinmu éghir aqiwetni keltürüp chiqiridu. Ana bir qolida böshükni tewretse, bir qolida dunyani tewritidu. Anining du'asi meyli xeyrlik du'a qilsun yaki beddu'a qilsun, sheksiz ijabet bolidu. Bu qatilliq weqesini adilliq bilen bir terep qilmisingiz, bu dunyadimu jazasini tartisiz, qiyamet künimu azabini tartisiz. Barliq Uyghur anilirining beddu'asigha qalmay désingiz, öz xelqingizning arzu – teleplirige qulaq sélip qoyung.

Méning eng axirqi pikrim shuki, hosh – kallingizni silkiwétip, özingizde milliy ang turghuzung we milliy iradingizni tikleng, men sizni heqiqetke, heqqaniyetke, yeni özingizge, eslingizge qaytip kélishke chaqiriq qilimen.

Hörmet bilen: yüriki ézilgen bir Uyghur anisi


Sen üchün hazidar tümenming yürek
(Mersiye)

Pida'iy teyyarlidi


Bu mersiyini gu'angdungda bi'ejel wapat bolghan qérindashlirimgha béghishlaymen!


Dehshetlik shum xewer tildi yürekni,
Tengritagh échinip qayghurdi shu dem.
Sayram xorsinip tökti yéshini,
Qelbide chayqilip tümenming elem.

Tolghandi hesrette yégane tarim,
Sighmighach ichige bunchilik xorluq.
Ne üchün muptila boldung azabqa,
U jayda körmeyla zerriche xuwluq.

Ah! turmush borini uchurtup séni,
Tashlidi rehimsiz qara qollargha.
Tegkende béshinggha esheddiy toqmaq,
Telmürdi közliring bizning yollargha.

Oylayting hemmini özüngdek sap dil,
Bu ishtin ganggirap qalding shu zaman.
Hey!.. Déding ichingge éghir tinipla,
Chiqmidi éghizingdin bir éghiz “Wayjan!”.

Échilmay turupla tozudi ghuncheng,
Yashliqing tomuri üzülgen chaghda.
Tiliding ananggha aman ésenlik,
Qaldi - de dadangmu bir ömür daghda.

Bolmaytting chümüle jénigha zamin.
Keng qorsaq idingghu shunchilik hetta.
Shu naheq tökülgen qanliring dostum,
Qoydighu bizlerni cheksiz azabqa.

Béshinggha chüshkende ejel yamghur,
Esebiy qanxorlar qildi tentene.
So'allar chaqmaqtek chéqildi shu dem,
Bu qandaq medeniyet, qandaq en'ene?

Sen üchün hazidar tümenming yürek,
Tileydu giyahmu hettaki jennet.
“Du'a” dep jüplendi Uyghur aliqini,
Ölmiding, qelbte yashnaysen ebed.


2009 – Yil 7 – ayning 3 – küni

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.