Yoruq sahillar(8-san)

Lékin waqit munasiwiti bilen sha'irning hemmimizge yad bolup ketken eng jenggiwar, eng munewwer shé'irini bilelmigeniduq. Mana bügünki pursettin paydilinip, sha'irning öz xelqini oyghinip, ornidin des turushqa ündep qelemge alghan shu yalqunluq misralirini yene bir qétim eslep ötüshke muyesser bolduq. Undaqta aldi bilen, sha'irning: namliq shé'iridin behr alghaysiler.

Oyghan Uyghur

Abduxaliq Uyghur

Ey, péqir Uyghur, oyghan. Uyqung yéter,
Sende mal yoq, emdi ketse jan kéter.
Bu ölümdin özüngni qutquzmisang,
Ah... Séning haling xeter, haling xeter.

Qop! dédim, béshing kötür uyqungni ach!
Reqibning béshini kes, qénini chach!
Köz échip etrapqa obdan baqmisang
Ölisen armanda bir kün na'ilaj.

Hélimu jansizgha oxshaydu téning,
Shungimu yoqtur ölümdin anche ghéming.
Qichqarsam qimirlimayla yatisen,
Oyghanmay ölmekchimu sen shu péting.

Közüngni yoghan échip etrapqa baq.
Öz istiqbaling heqqide oyla uzaq.
Ketse qoldin bu gheniymet pursiti
Kélechek éshing chataq, ishing chataq.

Échinar könglüm sanga ey Uyghurum,
Sepdishim, qérindishim, bir tughqinim.
Köyünüp halinggha oyghatsam séni,
Anglimaysen zadi néme bulghunung?

Kélidu bir kün pushayman qilisen.
Tektige gepning shu chaghda yétisen.
"Xep!.." Déseng u chagh ülgürmey qalar
Shunila Uyghur sözige ten bérisen.

Turpan, 1921

Memtili toxtaji (tewpiq)

Emdi bügünki programmimizning: “Meshhur kishilirimiz” bölümide yene Uyghur xelqining pexirlik oghlani, ilim – meripetning yolbashchisi,  sha'ir, kompozitor, hemmidin muhimi hidayet yolidiki meripetperwer ustaz memtili tewpiq ependi heqqide toxtilip ötimiz.

Shundaq memtili ependi sha'ir idi. Téxi 20 yashning qarisini almay turupla, bu qabiliyiti bilen ili, chöchek tereplerde xélila dangq chiqarghanidi. 1924 – Yili abduqadir damollamning shéhit qilin'ghanliqi munasiwiti bilen yazghan: “Oqudi ashti” namliq qesidisi mana buni ispatlap turuptu.

U bir kompozitor bolup,  chünki u özi ijad qilghan nurghun shé'irni özi ahanggha sélip, peqet atush, qeshqer asminida kökke yangritipla qalmay, istanbulda qatnashqan ilmiy sorunlarda tembür mahariti bilen türk xelqining qelb tarini titretken iken.

Uning siyasiy sezgürlüki bolsa, ottura asiyada sergerdan bolup yürgen chaghliridila öz ipadisini tapqanidi. Chünki u bolshéwiklar hedep terghib qiliwatqan kommunizm idiyisining öz eqidisi we xelqining emeliyitige peqetla mas kelmeydighan quruq sepsete ikenlikini nahayiti tézla chüshinip yetken we bu balagha muptila bolup qélishtin ensirep, derhal türkiyige qéchishning yolini izdigen. Uning meripetperwer ustaz we hörlük jengchisi ikenliki, bu yolda élip barghan ish – izliri hemmimizge besh qoldek ayan.

Hörmetlik dostlar! yuqirida biz memtili ependining sha'ir we kompozitor ikenlikini, uning nurghunlighan jenggiwar shé'irlarni ijad qilip, özi ahanggha sélip, oqughuchi –oqutquchilargha özi ögetkenlikini eslitip öttuq. Bizche memtili ependining shé'iri qabiliyiti we muzika talantining eng roshen namayendisi, hazir biz: “Sherqiy türkistan istiqlal marshi” dep oquwatqan: “Qutulush yolida” namliq ölmes esiri bolsa kérek.

Qutulush yolida
(Sherqiy türkistan istiqlal marshi)

Memtili toxtaji (tewpiq)

Qutulush yolida sudek aqti bizning qénimiz,
Sen üchün ey yurtimiz pida bolsun jénimiz.
Qan kéchip hem jan bérip axir qutuldurduq séni,
Qutulushqa qelbimizde bar idi imanimiz.

Yurtimiz biz yüz-közüngni qan bilen pakizliduq,
Örligen yalqun bilen paklandi bizning namimiz.
Yaru-hemdem boldi bizning himmitimiz sen üchün,
Shanu-shewketlik idi himmet bilen ejdadimiz.

Atilarning jengliri öchmeydu tarix bétidin,
Nesli qaldi jenggiwar biz uning ewladi biz.
Chiqti jan hem aqti qan, boldi yawdin el aman,
Yashisun! ming yashisun!! güzel istiqbalimiz.