Siyasiy erbab muhemmed'imin bughra heqqide

Aldinqi heptilik “Yoruq sahillar” programmimizda, 1933-yili qeshqerde qurulghan “Sherqiy türkistan islam jumhuriyiti” ning bash pilanlighuchisi, meniwi yétekchisi, shundaqla bash ministiri, alim, siyasiyon sabit damollamni tonushturup ötkeniduq. Bu heptilik programmimizda bolsa, sabit damollamning bash meslihetchisi, herbiy qomandan we siyasiy erbab muhemmed'imin bughra heqqide toxtilip ötimiz.

Bolupmu weten sirtida muhajirette yashawatqan qérindashlirimiz: “Weten üchün wetenni tashlap chiqishqa mejbur bolduq” dégen jümlini anglighan bolushi we bu sözning menisini chongqur chüshinip yétishi mumkin. Wetendin uzaq muddetlik yaki ömürwayet ayrilip chiqish her bir insanning tebi'itige eng éghir kélidighan ajayip müshkül ish. Shundaqtimu tariximizda ötken yaki hélimuhem yashawatqan nurghun kishilirimiz wetini üchün wetinini terk étishke mejbur boldi hem bolmaqta.
Mana bügün silerge, ene shundaq kishilirimizning yolbashchisi hem yétekchisi, 65 yilliq siyasiy hayatida weten azadliqi, xelq hörlüki üchün hem qan kéchip küresh qilghan, hem qoligha qelem élip, düshmen küchlerning epti-beshirisini échip tashlash bilen birge, özining chongqur tarixiy bilimi, siyasiy chüshenchisi, yéziqchiliq iqtidari we nutuq qabiliyiti arqiliq düshmenlirinimu qayil qilghan, jallat shéng shiseyning rezil qilmishlirini döletlik qurultay zalida dadilliq bilen ochuq-ashkara pash qilip, uning weten we xelqimiz üstidiki dehshetlik istibdatigha xatime bergen, shundaqla gomindangning asasiy qanunigha tunji qétim “Türkistan”, “Türk” dégen söz-ibarilerni kirgüzüsh teklipini bergen, wetende milletchilik éngi, milliy dölet chüshenchisi we milliy musteqilliq, eng bolmighanda milliy muxtariyet idiyisi we sistémisining turghuzulushi üchün japaliq izden'gen. Bir tereptin rus, bir tereptin xitay, yene bir tereptin yerlik showinizmning terep-tereplep qilghan hujumlirigha hoshyarliq bilen jawab qayturup, axiri rezil kommunistlarning wetinimiz tupriqigha ayagh bésishi bilen, ya özini ölümge tutup bérish yaki janni saqlap, weten üchün téximu köp xizmet qilishtin ibaret qiyin tallashqa duch kelgen we özi peqet xalimisimu, ikkinchi yolni tallashtin bashqa charisi qalmay, ene shu meshhur: “Weten üchün wetenni terk étish” sepirige atlan'ghan, shu chiqip ketken péti muhajirette ötküzgen 15 yilidimu tinim tapmay weten üchün xizmet qilip, herxil pa'aliyet yürgüzüp, 65 yéshida biz bilen menggü xoshlashqan, lékin özining élip barghan herbiy küreshliri, siyasiy pa'aliyetliri, yazghan maqale-eserliri, bolupmu wetinimizning tarixi heqqide tunji qétim we eng mupessel yézilghan: “Sherqiy türkistan tarixi” namliq esiri bilen hélimu hem qelb törimizdin orun élip kéliwatqan meshhur ustaz muhemmed'imin bughrani eslep ötimiz.