Phỏng vấn Bà Asma Jahangir, Báo cáo viên đặc biệt về Tự do tôn giáo của Liên Hiệp Quốc

Ỷ Lan tường trình từ Paris

Tuần lễ trước có hai sự kiện quan trọng liên quan đến tình hình tôn giáo tại Việt Nam. Thứ nhất là bản Quan điểm 18/2005 do Tổ Hành động Chống Bắt bớ trái phép của Liên Hiệp Quốc (UN Working group on Arbitrary Detention) công bố tại Genève cáo giác nhà cầm quyền Hà Nội bắt bớ, giam cầm trái phép Ðức Tăng thống Thích Huyền Quang, Hòa thượng Thích Quảng Ðộ và yêu sách trả tự do cho hai ngài.

AsmaJahangir150b.jpg
Bà Asma Jahangir, Báo cáo viên đặc biệt về Tự do tôn giáo của Liên Hiệp Quốc. Photo courtesy of un.org

Kế đó, Hòa thượng Thích Quảng Ðộ, Viện trưởng Viện Hóa Ðạo, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất ra Lời tuyên bố phản ứng bản Quan điểm của Liên Hiệp Quốc. Vì vậy, chúng tôi tìm gặp Bà Asma Jahangir, Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về tự do tôn giáo trên thế giới để hỏi thăm phản ứng của bà. Chúng tôi cũng đặt một câu hỏi với ông Võ Văn Ái để tìm hiểu tầm quan trọng trong Lời tuyên bố của Hòa thượng Thích Quảng Ðộ. Xin mời quý thính giả theo dõi cuộc phỏng vấn sau đây.

Bản Quan điểm 18/2005

Ỷ Lan: Xin chào bà Asma Jahangir, Tổ Hành động Chống bắt bớ trái phép của Liên Hiệp Quốc vừa công bố bản Quan điểm 18/2005 tố giác nhà cầm quyền Hà Nội giam cầm trái phép Đức Tăng thống Thích Huyền Quang và Hòa thượng Thích Quảng Độ. Là Báo cáo viên đặc biệt về Tự do tôn giáo của Liên Hiệp Quốc, xin bà cho biết ý kiến về bản Quan điểm này?

Asma Jahangir: Trong nhiệm kỳ này của tôi, tôi đã để tâm lo lắng cho trường hợp hai Hòa thượng. Đương nhiên và thực tế là hai Hòa thượng bị giam cầm trái phép chẳng vì hai ngài là Tăng sĩ Phật giáo, mà vì lý do quan điểm của hai ngài được biểu dương qua hành động. Điều này có nghĩa rằng, hai Hòa thượng không chỉ là nạn nhân bị bắt bớ trái phép, mà còn là nạn nhân của sự vi phạm quyền tự do tôn giáo.

Ỷ Lan: Thưa bà, bản Quan điểm của Liên Hiệp Quốc sẽ có ảnh hưởng gì cho hoàn cảnh hiện nay của Đức Tăng thống Thích Huyền Quang và Hòa thượng Thích Quảng Độ? Tôi hỏi câu này là vì có một số người cho rằng sự thay đổi ở Việt Nam quá chậm chạp, và người ta đã mất dần niềm hy vọng vào cơ quan Liên Hiệp Quốc trong khả năng cải tiến tình hình Việt Nam?

Bạn nghĩ gì về nhận định của bà Asma Jahangir? Xin email về Vietnamese@www.rfa.org

Asma Jahangir: Thật khó để xác định những tác động tức thì của bản Quan điểm trên cơ bản. Nhưng theo kinh nghiệm của tôi, trong cương vị Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về Tự do tôn giáo trên thế giới cũng như qua các chức vụ trước đây tại Liên Hiệp Quốc, thì một bản Quan điểm như thế có tác dụng tích cực trong dài hạn.

Đó là những thông điệp không gửi tới riêng cho các quốc gia liên hệ, mà còn là những thông điệp gửi thẳng tới toàn dân, để bảo đảm với dân chúng rằng họ có tất cả những quyền hạn ấy, và chính phủ ở nước họ không được tước đoạt các quyền hạn này.

Hiện trạng Việt Nam ngày nay

Ỷ Lan: Người tiền nhiệm của bà là Giáo sư Abdelfattah Amor, ông từng đến Việt Nam điều tra tình trạng đàn áp tôn giáo và đã có phúc trình phê phán kịch liệt nhà cầm quyền Việt Nam trước Liên Hiệp Quốc. Nhìn vào hiện trạng Việt Nam ngày nay, bà có nghĩ rằng một chuyến viếng thăm để tiếp tục cuộc điều tra là điều cần thiết?

Asma Jahangir: Trong nhiệm kỳ này của tôi, tôi đã biểu tỏ với nhà cầm quyền Việt Nam dự tính tiếp tục việc điều tra này. Một chuyến điều tra như thế cũng nằm trong chiều hướng là tình hình tại Việt Nam đang có thay đổi. Việt Nam là một trong những quốc gia mà người ta nhận thấy đang có sự chuyển mình sang chiều hướng tích cực, dù việc này rất chậm.

Chúng tôi nghĩ là có thể đang có những bước đột phá. Tôi rất hy vọng là chính quyền Việt Nam sẽ có những hợp tác tốt đẹp hơn với chúng tôi. Trong tinh thần đó, tôi tin rằng cuộc thăm viếng điều tra kế tục lần trước là điều cần thiết cho quyền lợi của Việt Nam cũng như cho quyền lợi của nhân quyền.

Ỷ Lan: Xin bà một câu hỏi chót, Việt Nam là quốc gia có truyền thống tôn giáo lâu đời. Tại đây có nhiều tôn giáo sống bên nhau, nhưng đa số các tôn giáo này vẫn còn bị đàn áp từ nhiều năm qua.

Là một chuyên gia cao cấp của Liên Hiệp Quốc đảm trách vấn đề tự do tôn giáo, bà có một lời nào cố vấn cho quần chúng tôn giáo tại Việt Nam, là những tín đồ chỉ mong muốn được hành đạo trong sự yên ổn và tự do?

Trong nhiệm kỳ này của tôi, tôi đã để tâm lo lắng cho trường hợp hai Hòa thượng. Đương nhiên và thực tế là hai Hòa thượng bị giam cầm trái phép chẳng vì hai ngài là Tăng sĩ Phật giáo, mà vì lý do quan điểm của hai ngài được biểu dương qua hành động. Điều này có nghĩa rằng, hai Hòa thượng không chỉ là nạn nhân bị bắt bớ trái phép, mà còn là nạn nhân của sự vi phạm quyền tự do tôn giáo.

Asma Jahangir: Vâng. Tôi đã đọc đi đọc lại rất kỹ bản phúc trình của người tiền nhiệm tôi. Những thông tin chứa đựng trong bản phúc trình này cho tôi biết có nhiều tôn giáo tồn tại ở Việt Nam, lớn cũng như nhỏ, và tôi thấy rõ những hạn chế tới mức độ cực kỳ đàn áp trong quá khứ. Tôi biết rằng đã có những bộ luật mới, và cũng có nhiều nghi ngờ về các bộ luật mới này.

Nhưng đồng thời có thể đấy là những tin vui, biết đâu rằng nhà cầm quyền Việt Nam không đang tính toán lại các chính sách của họ? Điều tôi muốn ngỏ lời với nhân dân Việt Nam rằng, họ hãy tiến lên, hãy tiếp tục nhìn về tương lai. Nhân dân Việt Nam phải đoan chắc một điều, là cộng đồng thế giới đứng bên cạnh họ, khi họ yêu sách các quyền chính đáng, và rằng tự do tôn giáo là then chốt cho tất cả mọi quyền con người.

Dưới đây là câu hỏi đặt ra với ông Võ Văn Ái.

Việt Nam sẽ tiếp đón Báo cáo viên của Liên Hiệp Quốc?

Ỷ Lan: Thưa ông Võ Văn Ái, là người phát ngôn của Viện Hóa Ðạo, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất, nếu phải thu gọn vào một câu về tầm quan trọng của Lời tuyên bố của Hòa thượng Thích Quảng Ðộ phản ứng bản Quan điểm của Liên Hiệp Quốc, thì câu ấy như thế nào ?

Võ Văn Ái: Nếu chỉ được nói một câu thôi, thì tôi xin thưa rằng : Hòa thượng Thích Quảng Ðộ lên tiếng yêu cầu Liên Hiệp Quốc gửi các Báo cáo viên đặc biệt về Việt Nam điều tra trên 3 lĩnh vực : đàn áp tôn giáo, đàn áp tự do ngôn luận và bắt bớ, giam cầm trái phép những ai ôn hòa nói lên chính kiến hay tín ngưỡng họ. Tôi thấy đây là ba điều quan trọng nhất trong hiện tình, nhằm thay đổi từ cơ bản cho nhân quyền tại Việt Nam, đó là tự do tôn giáo và tự do ngôn luận.

Ỷ Lan: Ông có tin là Liên Hiệp Quốc sẽ chấp thuận gửi Báo cáo viên đi Việt Nam, và nhà cầm quyền Việt Nam sẽ tiếp đón họ không ? Võ Văn Ái: Tôi tin là Liên Hiệp Quốc sẽ chấp thuận, vì hồ sơ nhân quyền Việt Nam mà Liên Hiệp Quốc thu thập rất nhiều và rất tồi tệ, và tôi biết chắc một điều là Liên Hiệp Quốc đang vận động cho những chuyến viếng thăm điều tra như thế.

Hòa thượng Thích Quảng Ðộ lên tiếng yêu cầu Liên Hiệp Quốc gửi các Báo cáo viên đặc biệt về Việt Nam điều tra trên 3 lĩnh vực : đàn áp tôn giáo, đàn áp tự do ngôn luận và bắt bớ, giam cầm trái phép những ai ôn hòa nói lên chính kiến hay tín ngưỡng họ. Tôi thấy đây là ba điều quan trọng nhất trong hiện tình, nhằm thay đổi từ cơ bản cho nhân quyền tại Việt Nam, đó là tự do tôn giáo và tự do ngôn luận.

Trong quá khứ, chúng ta đã chứng kiến Tổ Hành động Chống Bắt bớ trái phép của Liên Hiệp Quốc đã đến điều tra Việt Nam năm 1994, và qua năm 1998, Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc về tự do tôn giáo cũng đã đến Việt Nam điều tra.

Tuy nhiên sau đó, 2 bản phúc trình rất bất lợi cho nhà cầm quyền Việt Nam đã được Liên Hiệp Quốc công bố, nên ngày 18.3.1999, ông Lê Sĩ Vương Hà, người phát ngôn của Bộ Ngoại giao, đã phản ứng gay gắt rằng : "Việt Nam sẽ không chấp nhận bất cứ cá nhân hay tổ chức nào đòi đến nước ta điều tra về nhân quyền và tôn giáo !". Nhưng tôi nghĩ rằng, chẳng qua là giận mất khôn nên Hà Nội ăn nói như thế. Chứ theo quy tắc Liên Hiệp Quốc, thì các quốc gia thành viên có trách vụ tiếp đón các Báo cáo viên đặc biệt của Liên Hiệp Quốc đến nước mình điều tra khi Liên Hiệp Quốc có những khuyến cáo nghiêm trọng.

Mặt khác, Việt Nam đang bám víu vào cộng đồng thế giới để sống còn, đang nỗ lực hết mình để trở thành một đối tác quốc tế. Chúng ta thấy rõ qua các chuyến đi tấp nập xin viện trợ của các ông Tổng bí thư Nông Ðức Mạnh, Chủ tịch nước Trần Ðức Lương, Thủ tướng Phan Văn Khải, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An, v.v... Vì vậy, không thể khước từ những quy tắc của Liên Hiệp Quốc, nếu không nói là luật chơi quốc tế này, ngoại trừ Việt Nam xin rút tên ra khỏi Liên Hiệp Quốc. Ỷ Lan: Xin cám ơn ông Võ Văn Ái.