Đồng bằng sông Cửu Long: khi vụ 3 trở thành chính vụ

Từ kinh nghiệm thực tế

Vùng đồng bằng sông Cửu Long có hai vụ lúa quan trọng là đông xuân và hè thu. Đông xuân là vụ lúa chính dành cho xuất khẩu, do lúa thu hoạch trong mùa khô dễ bảo quản hơn vụ hè thu được canh tác trong mùa mưa.

Mỗi năm trung bình hai vụ đông xuân và hè thu ở vùng đồng bằng sông Cửu Long sản xuất khoảng 17 tới 18 triệu tấn lúa trên diện tích canh tác khoảng 3 triệu ha.

Tuy nhiên, người nông dân ở nhiều tỉnh còn tận dụng đất đai làm thêm các vụ xuân hè, thu đông và lúa mùa. Tổng diện tích các vụ lúa tranh thủ này có thể đạt 500 ngàn tới 700 ngàn ha tuỳ năm, sản lượng bình quân trên dưới 2 triệu tấn lúa.  

Từ nhiều năm qua các nhà khoa học đã chứng minh rằng sự việc đồng ruộng bị khai thác liên tục không được nghỉ dưỡng là nguyên nhân gây ra nạn sâu rầy hại lúa, các mùa vụ bắc cầu là điều kiện thuận tiện cho sâu bệnh phát triển.

Người nông dân ở vùng sông nước Cửu Long mà chúng tôi hỏi chuyện, có thể là những trường hợp hiếm hoi, ông cho đất nghỉ dưỡng sau vụ đông xuân và chỉ canh tác lại vào hè thu chính vụ: “Nghỉ được hai tháng, bây giờ lo trả nợ ngân hàng”

Tuy vậy, phần lớn nông dân đều làm tiếp vụ xuân hè sau khi thu hoạch xong vụ đông xuân. Một phụ nữ làm ruộng ở Cần Thơ cho biết: “Cắt xong vụ này (đông xuân) chừng 5 ngày là xúông giống trở lại hết.” 

Đến chỉ đạo của chính phủ

TS Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện lúa vùng đồng bằng sông Cửu Long xác nhận tin chính phủ đã chính thức chỉ đạo xem vụ ba ở đồng bằng sông Cửu Long là chính vụ, sự kiện này được thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng loan báo trong dịp ông công tác ở địa phương hồi tháng 3 vừa qua. TS Bảnh nói:  

“Các nhà khoa học khuyến cáo, họ muốn để cho cách vụ làm hai vụ đông xuân và hè thu ăn chắc đảm bảo, vì vấn đề sâu bệnh có thể xảy ra hoặc nó làm cầu nối.

Nhà nước chủ trương thành vụ chính, khuyến cáo các địa phương và các nhà khoa học hỗ trợ cho vụ ba thành công, đảm bảo tính khoa học của nó về giống chống chịu sâu bệnh, tăng sản lượng an ninh lương thực và xuất khẩu.

TS Lê Văn Bảnh

Thứ hai họ cũng muốn không nên bóc lột đất quá để đảm bảo cho các vụ tới, thực tế không làm được chuyện này bởi vì các vùng sinh thái khác nhau.  Ví dụ vùng ven biển phải cần nước trời mưa xúông nếu không không làm mà chậm trễ thì nước biển tràn vào.

Thứ ba là vùng trên đầu nguồn như tứ giác Long Xuyên, nếu lũ xuống làm không kịp bị ảnh hưởng. Hơn nữa bà con nông dân làm giống lúa ngắn ngày dưới 100 ngày, sau hai vụ mới khoảng 200 ngày nghĩa là còn hơn 100 ngày bỏ trống. Bà con nói rằng mình bỏ cái này thì làm cái gì trong khi mình có lợi thế đất, thế nào thì bà con cũng tự làm.

Thứ ba nữa nhu cầu lương thực cũng cần, do vậy có chủ trương là các nhà khoa học phải giúp thế nào để bà con làm vụ ba này cho tốt, làm sao chống được sâu bệnh, sử dụng giống ngắn ngày phù hợp, làm sao sau đông xuân phải có cày ải cắt vụ, rồi sau đông xuân mới có hè thu, sau đó mới tới vụ ba.

Do vậy Nhà nước chủ trương thành vụ chính, khuyến cáo các địa phương và các nhà khoa học hỗ trợ cho vụ ba thành công, đảm bảo tính khoa học của nó về giống chống chịu sâu bệnh, tăng sản lượng an ninh lương thực và xuất khẩu.”     

TS Phạm Văn Dư, Cục Phó Cục trồng trọt phụ trách các tỉnh phía Nam, cho rằng có sự hiểu lầm về cách gọi tên vụ ba. Theo ông vụ ba là vụ thu đông sau hè thu chứ không phải vụ xuân hè mà nhiều nông dân đang bắt đầu xuống giống:

“Chúng tôi khuyến cáo không nên trồng vụ ba mà lúc trước được xem là vụ xuân hè, vụ cầu nối giữa đông xuân và hè thu. Trước kia một số nông dân lầm lẫn đó là vụ ba, thực sự là vụ xuân hè sớm và những trà lúa gieo sạ sớm này không cần thiết.

Chúng tôi đề nghị bà con nông dân nên có một khoảng thời gian độ khoảng một tháng để mà cày ải phơi đất, để cho hoạt động biến dưỡng của vi sinh vật, tích tụ năng lượng và sinh học ở trong đất nhiều thì sẽ trúng mùa hơn.

Thế thì vụ mà chúng tôi khuyến cáo không nên làm là vụ xuân hè những trà lúa gieo sạ sớm trong tháng 10 hoặc trong tháng 6 của vụ ba v..v..

Chúng tôi khuyến cáo không nên trồng vụ ba mà lúc trước được xem là vụ xuân hè, vụ cầu nối giữa đông xuân và hè thu.

TS Phạm Văn Dư

Ngoài ra bà con nông dân nên tiếp tục sử dụng vụ ba sau vụ hè thu là thu đông, xem như một chính vụ thì rất là tốt không có vấn đề gì. Tại vì vụ đó trùng với một trà lúa mùa cũng được 250 ngàn ha.

Nếu như không có vụ ba thì vẫn có vụ trà lúa mùa, do vậy một cách hợp lý là sử dụng vụ ba như một chính vụ. Tôi nghĩ rằng đã được sự đồng thuận rất nhiều.”    

Sự khai thác đất đai vắt kiệt tài nguyên một cách quá mức, có thể dẫn tới những hậu quả nghiêm trọng về lâu về dài. Không kể tới dịch bệnh hại lúa hoành hành, phải sử dụng nhiều thúôc trừ sâu, nhưng chuyện quan trọng nữa là tận dụng đê bao khép kín để trồng lúa, nước lũ không có cơ hội giúp làm vệ sinh ruộng đồng, làm ẩm đất cũng như bồi dưỡng cho đất.

Nhưng cái khó bó cái khôn, người nông dân vùng đồng bằng sông Cửu Long ngoài vụ ba, nay được xem là chính vụ, vẫn còn tận dụng làm cả vụ tư là vụ xuân hè hiện nay.