Lê Dân, phóng viên đài RFA
Từ đầu tháng Mười Hai, là khi Nghị định quy định về doanh nghiệp giới thiệu việc làm có hiệu lực, tại Thành phố Hồ Chí Minh trong hàng mấy ngàn cơ sở kinh doanh dịch vụ lao động chỉ duy nhất 1 doanh nghiệp hội đủ điều kiện để được cấp giấy phép. Tại sao lại có hiện tượng đó, Lê Dân tìm hiểu và trình bày như sau.
Chuyện tìm người, tìm việc làm thì từ lâu các phương tiện truyền thông đại chúng như báo hay đài đã góp phần tích cực. Ở những nước tân tiến, các doanh nghiệp muốn tìm đúng người còn thường phải nhờ sự giúp sức của các công ty môi giới ở các khâu lựa chọn đơn, phỏng vấn ứng viên và cả xác minh những lời đề bạt, giới thiệu của ứng viên đưa ra.
Từ khi mở cửa, tại Việt Nam đã xuất hiện loại hình kinh doanh này dưới dạng các trung tâm giới thiệu việc làm đã giúp cho hàng trăm ngàn người lao động tìm được việc làm và hàng ngàn chủ kinh doanh kiếm được nhân viên.
Hiện tượng tiêu cực
Thế nhưng ngày càng phát triển thì lãnh vực kinh doanh giới thiệu việc làm càng phát sinh nhiều hiện tượng tiêu cực. Nhiều người nhảy ra làm công việc giới thiệu chủ yếu chỉ để thu lệ phí. Họ lượm lặt các tin cần người, tuyển dụng, lượm lặt trên các báo, đài hoặc qua niêm yết của những doanh nghiệp, tổ chức hoặc cá nhân có nhu cầu lao động.
Lệ phí cũng được ấn định tùy tiện, nặng hay nhẹ tùy theo "tầm cỡ" của doanh nghiệp giới thiệu việc làm. Thường thì không quá cao, phù hợp với giới tìm việc. "Tùy theo công việc, nhưng bình quân là 5 chục ngàn. Hồ sơ xin việc phải mua...."
Phần lớn, các trung tâm giới thiệu việc làm này tập trung vào diện "ăn xổi, ở thì", tư vấn cho bất cứ ứng viên nào đã nộp lệ phí, nhưng hiếm khi có những công ăn việc làm thật sự tại các doanh nghiệp ổn định. Hầu hết những việc làm được "tư vấn" đều có tính thời vụ như phụ bán quán, "tiếp thị' bán điện thoại di động, mì ăn liền.....
Nghị định số 19/2005
Nhiều lao động đã bị thu lệ phí nhưng công việc làm không như mong đợi, hoặc nhiều khi chẳng có việc làm. Do đó lãnh vực này từ vài năm nay bị xếp vào loại "ngành nghề nhạy cảm", khiến Chính phủ đã phải ban hành Nghị định số 19/2005 quy định về điều kiện, thủ tục thành lập và hoạt động của các tổ chức giới thiệu việc làm.
Sau ngày 30 tháng Mười Một vừa qua, những doanh nghiệp nào không được giấy phép của Sở Lao động Thành phố Hồ Chí Minh sẽ bị xử phạt hành chánh, tối đa có thể lên tới 20 triệu đồng.
Theo thông tư số 20 của bộ Lao động-Thương binh và Xã hội hướng dẫn việc thi hành Nghị định vừa kể thì một số điều kiện, được xem là khá khắt khe, phải hội đủ một khi doanh nghiệp giới thiệu việc làm muốn hoạt động hợp thức.
Chẳng hạn như diện tích làm việc và hoạt động của doanh nghiệp phải bố trí đủ các phòng tư vấn, giới thiệu và cung ứng lao động, thông tin thị trường lao động. Có máy vi tính, điện thoại, fax, email và các trang thiết bị khác.
Phải ký quỹ tại ngân hàng ít nhất là 300 triệu đồng để giải quyết các rủi ro và các khoản đền bù có thể xảy ra trong quá trình hoạt động. Có ít nhất 5 nhân viên có trình độ cao đẳng trở lên thuộc các chuyên ngành kinh tế, luật, ngoại ngữ. Mỗi chuyên ngành phải có ít nhất 1 người. Nhân viên giới thiệu việc làm phải có lý lịch rõ ràng, phẩm chất đạo đức tốt, không tiền án.
Chỉ 1 doanh nghiệp được cấp giấy phép
Hồi cuối năm ngoái 2004, Thành phố Hồ Chí Minh có tất cả trên 2 ngàn doanh nghiệp đăng ký kinh doanh dịch vụ việc làm, nhưng chỉ có 539 doanh nghiệp hoạt động chính thức. Một số đông khác không đăng ký nhưng vẫn làm ăn rộn rịp.
Đến đầu tháng Mười Hai, toàn Thành phố Hồ Chí Minh chỉ có 12 doanh nghiệp nộp hồ sơ đăng ký tại sở Lao động-Thương binh và Xã hội, trong đó chỉ có 1 doanh nghiệp duy nhất được xem là đủ điều kiện và được cấp giấy phép. Một số cơ sở giới thiệu việc làm tự đóng cửa, rút vào hoạt động "bí mật", như câu trả lời của một doanh nghiệp ở đường Lũy Bán Bích: "Cái công ty này đã nghỉ lâu rồi..."
Một số cơ sở khác vẫn tiếp tục cung ứng dịch vụ, khi được hỏi về vấn đề giấy phép thì thoái thác và sau cùng từ chối khách hàng: "Giấy đó ăn thua gì tới anh, thì thôi đi"
Nhu cầu tìm việc làm là chính đáng và dịch vụ tư vấn, giới thiệu cũng là thiết yếu cho nền kinh tế tăng trưởng, giúp ổn định xã hội. Nhiều người, cả tìm việc lẫn cung cấp dịch vụ việc làm, cho rằng Nghị định số 19/2005 và thông tư số 20 của bộ Lao động-Thương binh và Xã hội khó có thể đạt mục tiêu đề ra là chấn chỉnh, tạo môi trường hoạt động giới thiệu việc làm lành mạnh được.
Nhằm đối phó với những vụ tiêu cực bằng cách ban hành các quy định mà toàn Thành phố Hồ Chí Minh chỉ có độc nhất 1 doanh nghiệp hội đủ điều kiện, thì vô hình trung lãnh vực giới thiệu việc làm bị khai tử.