Phương Anh, phóng viên đài RFA
Trong thời gian gần đây, mặc dù đã có rất nhiều nỗ lực của các tổ chức, các cơ quan chức năng trong và ngoài nước, lên tiếng khuyến cáo các phụ nữ về việc lấy chồng Hàn Quốc, Đài Loan. Đồng thời, các phương tiện truyền thông đại chúng, tivi, báo chí, cũng đưa ra nhiều câu chuyện thương tâm về các cô dâu Đài Loan, Hàn Quốc…
Thế nhưng, hình như chiều hướng thiếu nữ lấy chồng ngoại quốc vẫn chưa giảm thiểu bao nhiêu, nhất là ở miền Tây Nam Bộ. Vì sao lại có hiện tượng này? Đối với miền Tây, từ trước vẫn là nơi được thiên nhiên ưu đãi, được coi là thuận lợi nhất nước mà con gái lại lấy chồng ngoại nhiều nhất?
Đã có nhiều phân tích để tìm trả lời cho câu hỏi này. Trang Phụ Nữ Phương Anh phụ trách kỳ này trao đổi với giáo sư tiến sĩ khoa học Trần Ngọc Thêm, hiện đang giảng dậy tại trường Đại Học Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn TPHCM và tiến sĩ tâm lý Huỳnh Văn Sơn, giảng dậy tại Đại Học Sư Phạm TPHCM. Đồng thời, chúng tôi cũng mong quý thính giả đóng góp thêm ý kiến.
Thưa quí vị, theo lời giáo sư tiến sĩ Trần Ngọc Thêm, miền Tây Nam Bộ đúng là nơi được thiên nhiên ưu đãi nhất nước, nhưng nếu cho là cuộc sống của người dân hiện nay vẫn còn khá giả thì hoàn toàn sai lạc.
Trình độ dân trí
Điều này tất cả đã trở thành quá khứ rồi! Do đó, vì quá nghèo khổ, cộng thêm với văn hoá miền, nên các gia đình dễ dàng cho con gái lấy chồng ngoại quốc, nhất là Hàn Quốc và Đài Loan, bất chấp những khuyến cáo từ bên ngoài. Giáo sư Thêm cho biết các lý do:
“Ba lý do: Lý do thứ nhất là do nghèo, nhưng nghèo thì nhiều nơi nghèo. Thứ hai là trình độ dân trí thấp, cho nên có nhiều hiểu biết không đến nơi đến chốn. Nhưng ở những miền khác như miền Trung chẳng hạn cũng có nhiều người dân trí thấp, nhưng tại sao ở đây vẫn có hiện tượng lấy chồng Đài Loan, Hàn Quốc?
Đó là vì lý do thứ ba, tức là cái văn hoá ở Tây Nam Bộ, khác với văn hoá của miền Trung và miền Bắc. Miền Bắc và Miền Trung là văn hoá truyền thống, làng xã, trong tập thể cộng đồng làng xã là chính. Cho nên, tự nó kềm chế lẫn nhau. Một người không dễ dàng rời bỏ quê hương, làm khác đi với những người chị, người bạn, ông bà mình đã làm.
Ba lý do: Lý do thứ nhất là do nghèo, nhưng nghèo thì nhiều nơi nghèo. Thứ hai là trình độ dân trí thấp, cho nên có nhiều hiểu biết không đến nơi đến chốn. Nhưng ở những miền khác như miền Trung chẳng hạn cũng có nhiều người dân trí thấp, nhưng tại sao ở đây vẫn có hiện tượng lấy chồng Đài Loan, Hàn Quốc?
Mọi hiện tượng khác biệt đều bị văn hoá cấm kỵ, cản trở. Còn ở miền Tây, đất đai rộng rãi, người ta không ở chỗ này có thể đi chỗ khác, không bị gò bó, gói chặt như ở làng xã miền Bắc. Làng Nam Bộ rộng, thoáng…và mối quan hệ cộng đồng làng Nam Bộ cũng không chặt chẽ như làng miền Bắc.
Vì vậy, một người muốn làm theo ý mình thì không bị cộng đồng cản trở. Những yếu tố đó dẫn đến hiện tượng là con gái miền Tây lấy chồng nước ngoài, trong đó, có Hàn Quốc, là nhiều nhất.
Theo ông, ở vào giai đoạn trước đây, khi công nghiệp chưa tràn vào, với điều kiện thiên nhiên ưu đãi, hệ thống sông ngòi chằng chịt, lại được phù sa bồi đắp, ruộng luá phì nhiêu, tôm, cá nhiều, cái gì cũng có sẵn. Chính vì thế mà người dân dễ bằng lòng với cuộc sống của chính mình, không cần học nhiều cũng có cuộc sống dư giả.
Do đó, khi sang thời đại công nghiệp, vùng đất này trở nên bỗng dưng bị trì trệ lại. Sản phẩm nông nghiệp làm ra không nâng được năng suất, ruộng bị ảnh hưởng hoá chất, trình độ dân trí lại thấp, chuyển sang giai đoạn mới thì hoàn toàn không có sự chuẩn bị. Giáo sư Thêm nói tiếp:
Vì điạ thế miền Tây Nam Bộ nằm sát biển, lồi ra nên dễ tiếp thu văn hoá nước ngoài hơn. Chủ yếu chính là vì thiên nhiên Nam Bộ giầu có nên người ta không bị giới hạn về nơi ở, người ta dễ từ đây đi sang chỗ khác.
Vào thời xưa, ở đây là vùng giầu nhất nước, nên chắc chắn người ta cũng không có nhu cầu đi lấy chồng ngoại quốc. Nhưng hiện nay, vì đã từ văn hoá nông nghiệp, chuyển sang văn hoá công nghiệp rồi, mà chuyển sang văn hoá công nghiệp rồi thì lại trở thành một nơi nghèo nhất nước.
Hiện nay, đang là một trong những nơi nghèo nhất nước. Vì ngày xưa giầu, nên không chịu học hành, mà nó đã thành truyền thống rồi, tức là không ham học, “công tử Bạc Liêu” là chỉ ăn chơi thôi! Và vì thế, trình độ dân trí thấp, cho nên tốc độ tiến lên chậm. Hiện nay, vùng này là giao thông trắng, giao thông kém nhất nước.
Giao thông truyền thống là giao thông sông rạch, sang giao thông đường bộ, đường hàng không thì ở đây không có. Công nghiệp cũng không có gì. Vì nghèo, vì văn hoá cởi mở, vì trình độ dân trí thấp. Cho nên phụ nữ lấy chồng nước ngoài dễ dàng hơn những nơi khác.
Muốn đổi đời
Trong khi đó, tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn thì cho rằng hiện nay, vấn đề nhận thức về cuộc sống của các thiếu nữ đã thay đổi nhiều, đa số đều muốn đổi đời. Nhưng, vấn đề dân trí thấp không phải là nguyên nhân chính. Ông nói:
Hiện nay, đang là một trong những nơi nghèo nhất nước. Vì ngày xưa giầu, nên không chịu học hành, mà nó đã thành truyền thống rồi, tức là không ham học, “công tử Bạc Liêu” là chỉ ăn chơi thôi! Và vì thế, trình độ dân trí thấp, cho nên tốc độ tiến lên chậm. Hiện nay, vùng này là giao thông trắng, giao thông kém nhất nước.
Một nguyên nhân cũng khá quan trọng mà chúng ta đã thấy: Đó là nhận thức giá trị cuộc sống của các bạn trẻ đang có vấn đề. Các bạn cứ nghĩ là mình đánh đổi, đổi đời, mà đã đổi đời thì phải có một cái gì đó không thực sự đúng với kỳ vọng của chúng ta. Các bạn trẻ đó hình như vẫn chưa nhận thức vấn đề một cách sâu sa. Chúng ta không thể nào nói vùng đất đó tạo nên như thế…
Tôi cũng không cho rằng thất học là một trong những nguyên nhân, bởi vì có những người đã học xong lớp 12 mà vẫn lấy chồng Đài Loan. Cái chính là giá trị văn hoá họ không tích lũy được.
Cũng theo tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn, một trong những nguyên nhân khác mà khiến cho nhiều thiếu nữ quyết định lấy chồng ngoại là vì tâm lý “bình thường hoá”, ông nói tiếp:
Có một tâm lý sâu sắc là “bình thường hoá”…thấy người ta làm thì mình cũng làm được, chưa đến nỗi là cạnh tranh…mà nó trở thành hiện tượng bình thường trong nhận thức của người dân, hoặc ở một số người con gái.
Đâu phải ai nghèo cũng lấy chồng Đài Loan…Gia đình người ta khá, người ta cũng lấy để giầu hơn. Còn cái nghèo tùy theo từng gia đình định liệu. Chính vì thế phải nói là do các bạn định hướng sai, họ cứ nghĩ là mình lấy chồng Đài Loan thì cũng vẫn tốt. Nhưng thực chất làm sao mà có thể có sự hòa hợp thực sự trong hôn nhân khi không có tình yêu…”
Trở lại với tiến sĩ Trần Ngọc Thêm, ông cho rằng: trong khi phụ nữ miền Bắc và miền Trung, luôn quán xuyến gia đình, đòi hỏi người chồng phải luôn tu chí làm ăn, thì ở miền Tây, phụ nữ sẵn sàng chấp nhận chuyện chồng nhậu nhẹt, say sưa.
Họ ít khi lo thu vén gia đình. Chồng mang về bao nhiêu thì xài bấy nhiêu, không có thói quen dành dụm. Đối với con cái cũng dễ dãi hơn, sẵn sàng đồng ý cho con bỏ học, không định hướng cho con cái. Trong khi đó, con cái đều có phẩm chất tốt của văn hoá truyền thống Việt Nam là báo hiếu cha mẹ.
Thấy cha mẹ nghèo là muốn giúp đỡ. Nhiều thiếu nữ chọn cách lấy chồng Hàn Quốc, Đài Loan là để gia đình được nở mày nở mặt với chòm xóm. Với ý định mong muốn này, cha mẹ dễ dàng chấp thuận. Tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn cũng đồng quan điểm: Không thể nói là bản thân người thiếu nữ muốn đổi đời mà cũng có những nguyên nhân khác. Ví dụ bạn đó cũng muốn hy sinh để cho gia đình hạnh phúc, muốn đổi đời để cuộc sống tốt hơn…Đó là những gánh nặng mà các bạn cảm thấy gánh được bao nhiêu thì gánh thôi
Phải tạo dựng lại giá trị cuộc sống của các bạn trẻ, định hướng về giá trị cuộc đời cho các bạn ở khu vực đó. Nhưng cho đến nay, chưa có một công trình nghiên cứu nào để tìm hiểu về khu vực này cả, để giúp các bạn trẻ nhận thức và định hướng giá trị cuộc sống.
Phương pháp giải quyết
Vì vậy, cho đến nay, mặc dù có một số chương trình xoá đói giảm nghèo, giúp dậy nghề cho các thiếu nữ để cải thiện đời sống cho các gia đình, nhưng, theo giáo sư Thêm thì:
Những chương trình đó không giải quyết được vấn đề cơ bản. Theo tôi, phải giải quyết hai vấn đề: một là điều kiện kinh tế phải thay đổi một cách cơ bản để người dân ở đây có đời sống không quá khắc nghiệt so với các vùng khác trên cả nước, ít nhất là những vùng đồng bằng, tôi không nói đến miền vùng núi.
Cùng là đồng bằng cả, mà miền Tây, trước thì giầu có như thế mà nay lại tụt lùi, thì không chấp nhận được. Trước mắt là phải làm thay đổi cơ bản về kinh tế để cho miền Tây Nam Bộ không quá thua kém các vùng miền đồng bằng khác trong cả nước. Muốn vậy thì phải giải quyết rất nhiều chuyện chứ không phải chỉ vài ba chương trình nhỏ nhặt.
Phải giải quyết về hệ thống giao thông, vì muốn phát triển công nghiệp thì phải có giao thông, giao thông đường bộ phải làm một cách bài bản hơn, phải có đường sắt, phải có nhiều sân bay vào đây.
Trong khi từ miền Trung trở ra Bắc thì hầu như mỗi tỉnh đều có sân bay, còn ở đây thì cả một vùng miền Tây Nam Bộ mà bây giờ chỉ đang chuẩn bị một sân bay Cần Thơ thôi, không có giao thông gì hết… Thứ hai, là phải đưa công nghiệp vào. Hiện nay hầu như không có công nghiệp nào đáng kể cả.
Để làm giảm thiểu tình trạng thiếu nữ miền Tây Nam Bộ lấy chồng ngoại quốc, theo giáo sư tiến sĩ Trần Ngọc Thêm, thì chỉ có cách duy nhất là làm sao thay đổi cơ bản về kinh tế. Ông nói:
Thay đổi được tiền đề kinh tế thì sẽ làm cho người phụ nữ đỡ phải chạy ra nước ngoài để giúp cha mẹ mình. Phải nâng cao dân trí cùng với công nghiệp hóa vì nó sẽ đòi hỏi một trình độ tri thức cao hơn. Giáo dục để cho dân có ý thức học hành hơn và hiểu biết hơn. rồi các phương tiện thông tin đại chúng, internet mới tràn vào, có lúc đó mới mong giải quyết được.
Còn tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn thì cho rằng: Phải tạo dựng lại giá trị cuộc sống của các bạn trẻ, định hướng về giá trị cuộc đời cho các bạn ở khu vực đó. Nhưng cho đến nay, chưa có một công trình nghiên cứu nào để tìm hiểu về khu vực này cả, để giúp các bạn trẻ nhận thức và định hướng giá trị cuộc sống. Quí vị và các bạn vừa nghe giáo sư tiến sĩ Trần Ngọc Thêm, giảng viên trường Đại Học Khoa Học Xã Hội và Nhân Văn TPHCM và tiến sĩ Huỳnh Văn Sơn nói lên ý kiến về nguyên nhân vì sao phụ nữ miền Tây Nam Bộ lại lấy chồng Hàn Quốc và Đài Loan nhiều nhất. Mong được qúi vị và các bạn đóng góp thêm ý kiến. Trang Phụ Nữ xin ngừng ở đây. Hẹn gặp qúi vị và các bạn vào kỳ sau.