Bộ Công thương nói loại bỏ hàng trăm thủy điện nhỏ khỏi quy hoạch: Chạy tội phá rừng?

RFA
2020.10.20
thuy-dien-bach-dang-960 Dự án Nhà máy thủy điện Bạch Đằng ở huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng, chỉ có công suất 5MW nhưng cũng lấy đi 46,96ha rừng.
Courtesy tainguyenmoitruong.vn

Từ năm 2012 đến 2019, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo thuộc Bộ Công thương đã phối hợp với Ủy ban Nhân dân các tỉnh loại bỏ 8 dự án thủy điện bậc thang, 471 dự án thủy điện nhỏ và 213 vị trí tiềm năng thủy điện.

Thông tin vừa nói được cơ quan này đưa ra trong công tác rà soát về quy hoạch, đầu tư xây dựng và khai thác các công trình thủy điện theo Nghị quyết 62 của Quốc hội.

Giáo sư Đặng Hùng Võ, nguyên thứ trưởng Bộ Tài Nguyên - Môi trường, khi trao đổi với RFA nhận định:

“Tôi cho rằng đây là một quyết định đúng đắn, trên thế giới thì người ta đã ngưng sử dụng thủy điện từ lâu rồi, nó có những ưu việt hơn nhiệt điện nhưng nó lại có những tác hại lớn hơn nhiệt điện rất nhiều. Xác định từ nay quy hoạch sẽ không chấp nhận các thủy điện vừa và nhỏ là đúng, nhưng vấn đề đặt ra là các thủy điện vừa và nhỏ hiện nay khá nhiều ở Việt Nam sẽ xử lý như thế nào trong giai đoạn tới, bởi vì nó cũng đang gây những thiệt hại như ở thủy điện Rào Trăng vừa rồi.”

Vvấn đề đặt ra là các thủy điện vừa và nhỏ hiện nay khá nhiều ở Việt Nam sẽ xử lý như thế nào trong giai đoạn tới, bởi vì nó cũng đang gây những thiệt hại như ở thủy điện Rào Trăng vừa rồi.
-GS. Đặng Hùng Võ

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) có 9 tỉnh trên cả nước có diện tích rừng tự nhiên giảm trong năm 2019 so với năm 2018. Nhiều nhất là tỉnh Đắk Lắk giảm còn 11.420ha diện tích đất rừng, Đắk Nông 7.157ha, Quảng Bình 3.337ha, các tỉnh còn lại là Quảng Trị, Quảng Ngãi, Phú Thọ, Khánh Hoà, Thừa Thiên Huế và Bình Định...

Trước tình hình đó, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hà Công Tuấn đã chỉ thị tổ chức kiểm tra, rà soát diện tích rừng bị mất, diện tích bị sai lệnh so với thực tế...

Tuy nhiên đối với những thủy điện vừa bị loại bỏ, diện tích rừng bị phá một cách ‘hợp pháp’để thi công, thì trách nhiệm quy hoạch sai thuộc về ai?

Giáo sư, Viện sĩ, Tiến sĩ khoa học Trần Đình Long, nguyên Phó chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng công ty Điện lực Việt Nam, hiện là Phó chủ tịch Hội điện lực Việt Nam nhiệm kỳ 2018 - 2022, khi trả lời Đài Á Châu Tự Do, nhận định:

“Theo tôi các cơ quan quản lý nhà nước họ sẽ tiến hành điều tra và kết luận. Như vậy thì sẽ có cơ sở để rút kinh nghiệm cho tương lai. Còn cụ thể như thế nào thì chúng ta phải chờ các kết luận của hội đồng thẩm tra.”

Theo thông tin truyền thông nhà nước Việt Nam, đã có hơn 50.000 hecta rừng bị tàn phá để nhường chỗ cho 824 nhà máy thủy điện. Trung bình để xây một thủy điện mất hết 59 hecta rừng.

Bộ Công thương trong báo cáo vừa rồi nói đã vận hành phát điện 342 công trình dự án thủy điện nhỏ, đang thi công xây dựng 158 dự án, đang nghiên cứu đầu tư 300 dự án và chưa nghiên cứu đầu tư 69 dự án còn lại.

Với những con số vừa nêu, thì việc phá rừng làm thủy điện thật sự đáng lo ngại. Vậy ai sẽ chịu trách nhiệm cho việc quy hoạch phá rừng làm thủy điện nhỏ một cách tùy tiện?

Giáo sư Đặng Hùng Võ, nói tiếp:

“Tất nhiên việc quy trách nhiệm là việc tiếp theo, chắc chắn phải quy trách nhiệm. Đấy là lỗi của địa phương, vì phê duyệt các dự án thủy điện vừa và nhỏ là thuộc thẩm quyền của UBND cấp tỉnh. Thế nhưng còn trách nhiệm của trung ương tức là Bộ Công Thương, thực hiện trách nhiệm khi phân cấp cho địa phương như thế nào? Tôi nghĩ việc quy trách nhiệm và bồi thường phải được cân nhắc, nhưng trước mắt nên dừng các dự án thủy điện, thậm chí đang xây dựng cũng ngừng luôn, vì thiệt hại của nó trong tương lai lớn hơn rất nhiều so với số tiền đã đầu tư.”

Hiện trường vụ sạt lở đất do mưa lũ ở thuỷ điện Rào Trăng 3 nhìn từ trên cao.
Hiện trường vụ sạt lở đất do mưa lũ ở thuỷ điện Rào Trăng 3 nhìn từ trên cao.
Courtesy thuathienhue.gov.vn

Trước tình hinh tai nạn thủy điện nhỏ xảy ra thường xuyên, chưa kể việc xả lũ tùy tiện gây lũ lụt, Ông Đỗ Đức Quân, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo thuộc Bộ Công thương, khẳng định với báo chí nhà nước Việt Nam rằng, cơ quan này quản lý giám sát quy hoạch thủy điện rất chặt. Thậm chí, ông này cho biết một số tỉnh cho rằng Bộ Công thương gây khó khăn, cản trở đầu tư vì quản lý quá chặt.

Người đại diện Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo nói việc rà soát các dự án thủy điện đều được cân nhắc có liên quan đến mức độ chiếm đất rừng như đất nông nghiệp, đất rừng phòng hộ, đất rừng tự nhiên.

Thạc sĩ Nguyễn Huỳnh Thuật, một chuyên gia về môi trường, là người đã vận động hủy bỏ hai dự án thủy điện lớn trên sông Đồng Nai vì những tác động đến rừng quốc gia Nam Cát Tiên, khi trả lời RFA nói về việc phá rừng làm thủy điện, theo ông chỗ chọn làm thủy điện đa phần là có rừng:

“Nếu làm thủy điện ở những vùng có rừng thì nhà đầu tư sẽ phá rừng để hy sinh làm thủy điện. Các dòng sông làm thủy điện có độ dốc tương đối cao và đa số những nơi đó là còn rừng. Nếu làm như vậy mình phải hi sinh môi trường, đặc biệt là đa dạng sinh học. Rừng không chỉ là cây như chúng ta nhìn vào mà còn nhiều loài khác nhau. Khi mình phá rừng, tổng thể hệ sinh thái phục vụ cho con người, và các loài khác trong chuỗi mắt xích sẽ bị phá hủy. Như vậy sẽ đe dọa đến sự tồn vong của loài người.”

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Biến đổi Khí hậu, thuộc Đại học Cần Thơ khi trả lời RFA cho biết việc phá rừng để làm các nhà máy thủy điện bấy lâu nay đã để lại cho Việt Nam nhiều hệ lụy về tác động môi trường và ảnh hưởng cuộc sống người dân khu vực lòng hồ thủy điện:

Chắc chắn phải quy trách nhiệm. Đấy là lỗi của địa phương, vì phê duyệt các dự án thủy điện vừa và nhỏ là thuộc thẩm quyền của UBND cấp tỉnh. Thế nhưng còn trách nhiệm của trung ương tức là Bộ Công Thương, thực hiện trách nhiệm khi phân cấp cho địa phương như thế nào?
-GS. Đặng Hùng Võ

“Đã có nhiều vấn đề về môi trường, xã hội, ngoài yếu tố về kinh tế liên quan các dự án thủy điện. Ví dụ chuyện di dân, những người sống ở khu vực lòng hồ đã phải di dân. Mà thường thường sẽ di chuyển đến chỗ khó khăn hơn chỗ ở cũ. Rồi vấn đề về tái định cư, và sinh kế của người dân ở đó bởi vì họ sống ở dưới thung lũng thì họ dễ dàng canh tác, bắt cá nhưng khi di dời, theo khảo sát của tôi, thì cuộc sống của họ khó khăn hơn rất nhiều. Ngoài ra những hồ chứa như vậy phải hi sinh rất nhiều đất rừng. Mà rừng ở Việt Nam càng ngày càng thu hẹp và chất lượng không còn dồi dào như ngày xưa nữa.”

Theo Tổng cục Phòng chống thiên tại, phá rừng, xây thủy điện là nguyên nhân của lũ quét, sạt lở đất... Từ năm 2010 đến 2019 đã xảy ra 260 trận lũ quét, sạt lở đất ảnh hưởng tới các vùng dân cư, làm chết và mất tích 910 người, thiệt hại về kinh tế ước tính hàng chục nghìn tỉ đồng.

Tai nạn ở Thủy điện Rào Trăng 3 một lần nữa dấy lên lo ngại về thực trạng phá rừng, xây thủy điện vừa và nhỏ tại Việt Nam hiện nay.

Tai nạn ở Thủy điện Rào Trăng 3 không phải là sự cố đầu tiên đối với thủy điện vừa và nhỏ ở Việt Nam. Trước đây một loạt thủy điện nhỏ bị sự cố nghiêm trọng như Đak Men 3 tỉnh Kontum, Đak Rông 3 tỉnh Quảng Trị, Đạm Bol tỉnh Lâm Đồng, Hố Hô ở hai tỉnh Hà Tĩnh-Quảng Bình, cho thấy cơ chế phân cấp giám sát quản lý an toàn công trình bộc lộ nhiều bất cập.

Thiệt hại đáng chú ý nhất xẩy ra vào tháng 6 năm 2013, khi Đập thủy điện Ya Krel 2, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai bị vỡ do chất lượng kém, khiến hai 2 người bị nước cuốn trôi, gần 30 hecta hoa màu ở phần hạ du bị ngập trong nước, bị thiệt hại gần như hoàn toàn.

Theo truyền thông nhà nước Việt Nam, trong cơ cấu nguồn điện quốc gia Việt Nam, thủy điện chiếm tỷ trọng 40% về công suất lắp đặt và góp 37% điện năng.

Nhận xét

Bạn có thể đưa ý kiến của mình vào khung phía dưới. Ý kiến của Bạn sẽ được xem xét trước khi đưa lên trang web, phù hợp với Nguyên tắc sử dụng của RFA. Ý kiến của Bạn sẽ không xuất hiện ngay lập tức. RFA không chịu trách nhiệm về nội dung các ý kiến. Hãy vui lòng tôn trọng các quan điểm khác biệt cũng như căn cứ vào các dữ kiện của vấn đề.