Bệnh đau bụng – phần 1

Khách mời của chương trình “Sức Khoẻ & Đời Sống” tuần này là Bác sĩ Lê Hữu Tâm, chuyên khoa giải phẫu tổng quát, giải phẫu đường tiêu hoá, ông sẽ nói về những bệnh có liên quan đến chứng đau bụng.

Bác sĩ Lê Hữu Tâm tốt nghiệp Y Khoa Hoa Kỳ và đã có 17 năm hành nghề ở tiểu bang California. Bác sĩ Tâm cũng là thành viên của nhiều tổ chức y khoa và Hiệp Hội Giải Phẫu của Mỹ. 

Cấu trúc vùng bụng và các cơ quan nội tạng

Quỳnh Như : Trước khi bàn về triệu chứng đau bụng, xin Bác Sĩ giới thiệu đôi nét về cấu trúc của vùng bụng và các cơ quan nội tạng ạ.

BS Lê Hữu Tâm : Vâng. Xin chào Quỳnh Như và chào quý vị thính giả. Nói tổng quát về cấu trúc trong bụng của mình, cái phần bụng là từ chỗ xương chấn thuỷ xuống tới khoảng bọng đái thì trong đó có những bộ phận mà mình nói là bộ phận đàng trước và bộ phận đàng sau. Bộ phận đàng trước thì khi mình vạch bụng ra mình thấy rõ, còn bộ phận đàng sau thì nắm ở phía sau lưng thì không thấy rõ. Khi rạch bụng ra thì ta thấy đường tiêu hoá là rõ ràng nhất. Khi mà rạch bụng ra ta thấy bao tử, xong rồi đến ruột non, ruột già, ruột cùng, xong rồi là bọng đái. Ở phụ nữ thì có thêm bộ phận tử cung, buồng trứng. Hai bộ phận lớn gọi là cơ quan đặc thì có lá gan nằm bên tay phải, lá lách nằm bên tay trái, và dưới lá gan thì có túi mật. Ở ngay đầu ruột non có bộ phận gọi là lá mía thì nằm hơi ẩn đàng sau một chút dưới ruột già, nằm đàng sau đầu ruột non. Cái đó là bộ phận ở phía sau lưng. Hai bên đàng sau lưng nữa là thận: một quả thận bên trái và một quả thận bên phải. Trên đầu của hai quả thận có hai tuyến gọi là tuyến thượng thận. Rồi đường dẫn tiểu đi đàng sau lưng và đi xuống bọng đái. Ngay bộ phận mạch máu gọi là đại động mạch nằm phía đàng sau. Những dây thần kinh cũng nằm đàng sau xương sống đưa ra. Đó là những bộ phận lớn mà mình thấy trong cấu trúc của bụng và mình có thể khi nói về chữa trị hay truy tầm bệnh đau bụng thì đại khái mình phải để ý tới những bộ phận này.

Như là bể đại động mạch thì cái đó nguy hiểm phải cấp cứu, hay là bị bể ruột hay bị nghẽn ruột, thì những cái đó thường thường đau rất là dữ dội, và đau hết bốn phần của bụng, và nhiều khi đau lan tới lưng nữa. Những người nào bị đau hết bốn nơi trong bụng và có thể liên hệ đàng sau lưng thì cái đó là nguy hiểm.

BS Lê Hữu Tâm

Tìm hiểu nguyên nhân bệnh đau bụng

Quỳnh Như : Dạ. Thưa Bác Sĩ, như vậy thì có triệu chứng nào hay đi chung với đau bụng?

BS Lê Hữu Tâm : Nếu mà nói về đau bụng thì tuỳ theo bộ phận ảnh hưởng. Khi mình hỏi chi tiết bệnh nhân về bệnh lý thì mình hỏi thêm như là có bị sốt không, có bị buồn nôn ói mửa hay không. Cái này có ảnh hưởng đường đại tiện hay là tiểu tiện. Xong rồi mình hỏi về vấn đề cái đau thì nó nằm ở chỗ nào, nó có đi về hướng nào khác không. Khi nào thì nghe đau, lúc đau thì tính chất như thế nào và cái gì làm cho nó ảnh hưởng sự đau không,  như là làm cho nó tăng lên, cái gì làm cho nó giảm xuống. Những chi tiết này mình hỏi thêm bệnh nhân để mà chẩn bệnh. Rồi thêm những chi tiết như là có đi cầu ra máu không, có đi tiểu ra máu không, có bị tê trên da không, có đưa xuống dưới đùi hay là đưa xuống dưới bộ phận ở dưới hậu môn hay đường tiểu.

Quỳnh Như : Thưa Bác Sĩ, có rất nhiều triệu chứng đi kèm với chứng đau bụng, như vậy nguyên nhân của đau bụng là gì?

BS Lê Hữu Tâm : Nói về đau bụng thì thực sự có rất nhiều nguyên nhân, nhưng mình chỉ nói những nguyên nhân chính thì chia ra từng bộ phận thì sẽ dễ chẩn bệnh hơn. Thường thường mình chia bụng ra làm 4 phần là phần trên bên phải, phần trên bên trái, phần dưới bên phải, phần dưới bên trái.

Quỳnh Như : Như vậy thì phần nào là nguy hiểm nhất?

BS Lê Hữu Tâm : Cái nào thì thực sự cũng có cái nguy hiểm của nó cả. Bộ phận nào cũng có thể gây ra sự nguy hiểm cho tính mạng, nhưng có cái thì cấp cứu hơn, có cái thì nó không cấp cứu. Thí dụ nói chuyện cấp cứu nhất, thí dụ như là bể đại động mạch thì cái đó nguy hiểm phải cấp cứu, hay là bị bể ruột hay bị nghẽn ruột, thì những cái đó thường thường đau rất là dữ dội, và đau hết bốn phần của bụng, và nhiều khi đau lan tới lưng nữa. Những người nào bị đau hết bốn nơi trong bụng và có thể liên hệ đàng sau lưng thì cái đó là nguy hiểm. Nếu cái nào đau chỉ một phần, một vùng của bụng -như khi nãy mình nói của một trong bốn phần- thì ít nguy hiểm hơn.

Sưng ruột dư hay là sưng cái phần cuối của ruột non, thì như bệnh lao cũng có thể gây ra sưng cuống ruột non chẳng hạn, hay là những người trẻ nhiều khi bị sưng ruột già, lớn lớn tuổi hơn thì mình nghĩ vấn đề bị ung thư ruột già, cái đầu ruột già. Ở phụ nữ nhiều khi lo nghĩ về vấn đề bị nhiễm trùng ống dẫn trứng hay buồng trứng.

BS Lê Hữu Tâm

Phương pháp định bệnh

Quỳnh Như : Dạ. Như vậy thì có những phương thức nào để định bệnh đau bụng, thưa Bác Sĩ?

BS Lê Hữu Tâm : Khi nãy mình nói vấn đề quan trọng nhất là hỏi triệu chứng bệnh nhân, trong lúc khám bệnh thì mình chia những bộ phận của bụng ra làm 4 phần thì mình khám, thí dụ bệnh nhân họ vào họ nói "tôi bị đau bụng bên dưới và bên tay phải" thì mình nghĩ ngay chỗ đó có ruột già và ruột dư nằm bên tay phải ở dưới, còn với phụ nữ thì có buồng trứng ở đó hay là ống dẫn trứng, xong rồi ngay đàng sau là ống dẫn nước tiểu đưa đến thận, những bộ phận liên hệ với nó hay là cuối bộ phận của ruột non.

Thì khi nói chuyện với bệnh nhân trong lúc khám bệnh thì mình biết là họ bị đau ở chỗ nào, ví dụ như nói chuyện về bệnh sưng ruột dư chẳng hạn thì họ nói họ đau bên tay phải, ở dưới, thì mình hỏi tiếp là bây giờ có bị sốt không, có bị buồn nôn ói mửa, đi cầu khó không, có đi tiểu ra máu không, thì là mình liên hệ tới bộ phận tiêu hoá và nước tiểu. Chẳng hạn trong thận thì cũng có thể gây ra triệu chứng đau bên tay phải.

Sưng ruột dư hay là sưng cái phần cuối của ruột non, thì như bệnh lao cũng có thể gây ra sưng cuống ruột non chẳng hạn, hay là những người trẻ nhiều khi bị sưng ruột già, lớn lớn tuổi hơn thì mình nghĩ vấn đề bị ung thư ruột già, cái đầu ruột già. Ở phụ nữ nhiều khi lo nghĩ về vấn đề bị nhiễm trùng ống dẫn trứng hay buồng trứng. Có nhiều phụ nữ trẻ nhiều khi buồng trứng bị xoáy vòng đi nó làm đau.

Nói chuyện bây giờ đau phía trên bên tay phải ở trên, dưới xương sườn và bên tay phải, thì là mình lo thông thường nhất là túi mật, tại túi mật nằm dưới lá gan, nhiều khi bị sưng túi mật, nhiễm trùng túi mật hay có sạn trong túi mật. Ung thư túi mật cũng có nhưng hiếm và có thể gây ra triệu chứng đau. Hay là viêm gan cũng có thể đau bên tay phải. Ngay cái đó là đầu ruột non nhiều khi bị đau bao tử, đau đầu ruột non, bị lở bao tử thì cũng có thể đau bên đó. Nói chuyện về đau ở trên, phía bên tay phải thì bên đó là bao tử hay lá lách với ruột già và ruột non thì phải để ý nhiều khi bị ung thư ruột già hay là loét trong bao tử. Những người nào bị tai nạn, bị té bên tay trái hay bị đánh bên tay trái nhiều khi bị bể lá lách, chảy máu trong lá lách.

Về vấn đề thông thường như đau bụng phía bên tay trái bên dưới thì thông thường là mình thấy là viêm ruột già là thông thường nhất, hay là bị ung thư ruột già là đau phần bên tay trái phía dưới, hay là bị sạn thận thì cũng có thể bị đau bên tay trái, và phụ nữ thì bị nhiễm trùng buồng trứng cũng có thể gây ra vấn đề đó.

Quỳnh Như : Xin cảm ơn Bác sĩ đã dành thời gian qúy báu cho chương trình hôm nay. 

Quý thính giả vừa nghe BS Lê Hữu Tâm giải thích một số vấn đề liên quan đến chứng đau bụng. Trong chương trình kỳ tới, BS Tâm sẽ giới thiệu tiếp về những bệnh có liên quan đến chứng đau bụng có thể chữa trị bằng thuốc và những bệnh nào cần phải giải phẫu. Mời quý quý vị đón nghe.