Hôm nay câu chuyện bốc mộ bạn đồng tù ở Việt Nam trở lại với mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi và một số chi tiết mới do chính người trong cuộc thuật lại. Đó là ông Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo sau 1975, qua Mỹ định cư theo diện HO. Mời quý vị theo dõi toàn bộ cuộc đối thoại giữa ông Nguyễn Đạt Thành và Thanh Trúc.
Lúc đầu cá nhân tôi cũng hơi khó chịu nhưng sau đó chính bản thân tôi bị một vấn đề nên tôi mới hiểu họ làm đúng, và họ làm một cách cẩn thận chứ không phải là làm khó khăn gì cả.
Ô.Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo
Hiểu lầm cái khó của chính quyền
Ông Nguyễn Đạt Thành : Chuyến bốc mộ vừa rồi là ngày 22 tháng 2 năm 2009. Đó là chuyến thứ tư. Chuyến đầu tiên chúng tôi bốc mộ là vào 2007, địa điểm là trên Đồi Cây Khế.
Thanh Trúc : Thưa ông Nguyễn Đạt Thành, trong chuyến đi về Việt Nam lần thứ tư vừa rồi đã có một số khó khăn xảy ra đối với những người đi về bốc mộ cha của họ hay là thân nhân của họ.
Ông Nguyễn Đạt Thành : Vấn đề khó khăn đó là vào lúc đó ông Trung tá Hùng đòi hỏi là mọi người phải có giấy báo tử bản chánh và khai sanh bản chánh nữa. Nghĩa là tất cả giấy tờ đều là bản chánh.
Thậm chí ông còn đòi là nếu gia đình đi 5 người thì 1 người đi bốc mộ còn 4 người kia phải làm giấy uỷ quyền cho một người đi bốc mộ. Lúc đầu cá nhân tôi cũng hơi khó chịu nhưng sau đó chính bản thân tôi bị một vấn đề nên tôi mới hiểu họ làm đúng, và họ làm một cách cẩn thận chứ không phải là làm khó khăn gì cả.
Thứ nhứt là trong thời gian đó tôi được một email của gia đình 3 cô con gái của ông đại tá Nguyễn Hữu Công yêu cầu tôi phải trả gấp hài cốt của ông đó cho họ, và họ nói rằng chúng tôi đã bốc hài cốt đó trước tháng 12 năm 2008.
Thật ra chúng tôi chưa bao giờ bốc ngôi mộ này, cho nên tôi chuyển cái email đó cho bên phía công an để điều tra. Sau đó tôi mới biết ông Nguyễn Hữu Công này có hai người vợ, thì con của người vợ sau đã bốc ngôi mộ đó đi về mà không nói cho mấy người con vợ lớn, cho nên họ có một sự tranh giành với nhau.
Đó là nguyên do mà bên Bộ Quốc Phòng đòi hỏi phải có những giấy tờ như vậy. Đến khi xảy ra sự việc tôi mới biết cái lý do của họ là chính đáng. Tương lai tôi cũng sẽ báo cho mọi người biết lý do mà Bộ Quốc Phòng cũng như Bộ Công An đòi hỏi những giấy tờ chính xác như vậy thì không phải là họ làm khó mà đó là một thủ tục cần thiết để sau này không có ai kiện thưa gì cả.
Đến khi xảy ra sự việc tôi mới biết cái lý do của họ là chính đáng. Tương lai tôi cũng sẽ báo cho mọi người biết lý do mà Bộ Quốc Phòng cũng như Bộ Công An đòi hỏi những giấy tờ chính xác như vậy thì không phải là họ làm khó mà đó là một thủ tục cần thiết để sau này không có ai kiện thưa gì cả.
Ô.Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo
Chính mình làm khó mình
Thanh Trúc : Trong chuyến đi thứ tư vừa rồi cũng đã xảy ra chuyện một số người đi bốc mộ thân nhân đã bị những người chủ đất có mộ trên đó nêu ra những điều kiện khó dễ về vấn đề tiền bạc, mà những chuyến trước thì chúng tôi không nghe ông Nguyễn Đạt Thành đề cập tới.
Ông Nguyễn Đạt Thành : Từ ngày chúng tôi đi tìm mộ và dẫn hai ba phái đoàn với hai ba lần đi về bốc mộ thì chưa hề xảy ra vấn đề làm tiền mà trái lại chủ đất rất là dễ dàng để cho chúng tôi bốc mộ cùng như giúp đỡ chúng tôi.
Và chính quyền địa phương cũng rất là ân cần, như mấy lần trước các cháu cũng đã nói trên đài. Nhưng lần này chúng tôi đụng phải một sự việc rất là quan trọng, đó là tự nhiên ví dụ như chỗ ông Đỗ Công Huyên - chủ đất ở Đồi Cây Khế, nơi mà chúng tôi đã lên đó hai ba lần để bốc mộ rồi và lần nào ông cũng rất dễ dãi.
Ông nói rằng đây là việc làm phước, bà con có cho tiền trà nước bao nhiêu thì tuỳ, chúng tôi không có đòi hỏi. Nhưng lần này ông nói 2 triệu, và tôi chỉ ngồi xuống lựa xương thôi, còn đào thì phải người khác đào. Ngoài ra còn tiền giữ mộ, tiền này tiền kia nữa.
Nhưng lần này ông nói 2 triệu, và tôi chỉ ngồi xuống lựa xương thôi, còn đào thì phải người khác đào. Ngoài ra còn tiền giữ mộ, tiền này tiền kia nữa.
Ô.Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo
Hoá ra là có những nhóm người về đã đi thẳng lên đó mà không có xin phép chính phủ, rồi bỏ ra một người ba bốn trăm, bốn năm trăm đôla. Chẳng hạn như bà Thanh ở xã Tân Thịnh nói thẳng rằng họ đã cho chúng tôi bốn trăm tới năm trăm đôla để bốc một ngôi mộ.
Cho nên vấn đề ông Đỗ Công Huyên lén kêu người con gái của ông Sáu ra mà nói điều đó thì con của ông Sáu (Dương Văn Sáu) sợ là khi mà tôi biết thì tôi sẽ mời công an tới hoặc công an tỉnh đến, như vậy sẽ gây ra trở ngại cho cô ta bốc mộ, cho nên cổ lén đưa cho ổng hết tiền để ổng cho bốc mộ, vì nếu không đưa thì ổng không cho.
Thanh Trúc : Thưa ông Nguyễn Đạt Thành, theo như lời ông vừa trình bày thì nếu như chính quyền địa phương hay là công an cảnh sát bên Việt Nam họ biết được vấn đề những người đi bốc mộ bị những người chủ đất, những người coi mộ đặt điều kiện về tiền bạc thì họ sẽ ngăn cản ?
Có những nhóm người về đã đi thẳng lên đó mà không có xin phép chính phủ, rồi bỏ ra một người ba bốn trăm, bốn năm trăm đôla. Chẳng hạn như bà Thanh ở xã Tân Thịnh nói thẳng rằng họ đã cho chúng tôi bốn trăm tới năm trăm đôla để bốc một ngôi mộ.
Ô.Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo
Ông Nguyễn Đạt Thành : Chính nhân viên Bộ Ngoại Giao và Công An, một ông trung tá công an nói chuyện với tôi rằng đây là một hành động không thể chấp nhận được, không thể làm tiền như vậy.
Thì khi xảy ra sự việc đó ở Tân Thịnh với bà Thanh, thì lần vừa rồi với ông Xiêm đó, khi chúng tôi gọi về bên Bộ Ngoại Giao và Công An thì chính công an ở Hà Nội đưa người lên, Bộ Ngoại Giao đưa người lên, tỉnh Yên Báy cũng đưa người đến để giải quyết việc của bà Thanh, mời hai vợ chồng người này lên cảnh cáo rằng nếu tái diễn nữa thì sẽ bị truy tố ra toà, vô tù. Do đó bây giờ họ không dám nữa.
Nhưng cô cũng biết người dân nghèo mà. Bà Thanh này cũng nhận với tôi là bà ta đã gây ra lầm lỗi và bà cũng đã xin lỗi. Khi người ta xin lỗi rồi thì mình đâu còn gì để nói nữa.
Rồi các cháu đến bốc mộ thì tôi nói rằng bây giờ mình cũng vui vẻ với người ta, cho nên hai bên thương lượng đến kết quả là quy định với bà Thanh rằng một ngôi mộ như vậy, bà làm công việc bốc mộ hoàn thành sẽ là hai triệu rưỡi đồng. Tôi thấy thoả thuận như vậy các cháu cũng vui vẻ. Thà là như vậy còn hơn là đòi mười lăm hai chục triệu.
Có hai gia đình bên Việt Nam nghèo đến mức độ là không có tiền để bốc mộ mà bây giờ họ ra đó bị đòi năm bảy triệu thì tiền đâu mà có. Đó là một điều hết sức tội nghiệp. Đó là thân nhân của cố đại uý Đặng Hồng Sơn, và một người nữa là ông Xướng ở Bình Định.
Ô.Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo
Tuy nhiên, vấn đề làm tiền này là do mình tạo ra thôi, bởi vì một vài nhóm người về bên đó là cứ đi thẳng lên rồi rải tiền ra năm ba trăm đôla, rồi từ đó sanh ra một tệ nạn là giấu mộ bia.
Tôi đang bị một trường hợp giấu mộ bia, mình biết ngôi mộ đó rõ ràng rồi mà bây giờ mất tiêu cái mộ bia và đồng thời dấu tích của ngôi mộ cũng không thấy. Người giấu mộ bia đó nói rằng tôi chờ người nào là chủ lên đây tôi sẽ chỉ cho bốc mộ. Mình làm khó thì đương nhiên coi chừng ngôi mộ đó mất cả hài cốt.
Có hai gia đình bên Việt Nam nghèo đến mức độ là không có tiền để bốc mộ mà bây giờ họ ra đó bị đòi năm bảy triệu thì tiền đâu mà có. Đó là một điều hết sức tội nghiệp. Đó là thân nhân của cố đại uý Đặng Hồng Sơn, và một người nữa là ông Xướng ở Bình Định, thì họ rất cần được sự giúp đỡ của mình.
Thanh Trúc : Theo như ông thấy thì còn có những trở ngại nào khác ?
Ông Nguyễn Đạt Thành : Tôi về thì tôi tự do đi tìm thôi. Điều đó chứng tỏ rằng chính phủ Việt Nam vẫn tạo điều kiện tốt cho mình bốc mộ, nhưng mà mình làm sao đừng có tạo ra những khó khăn cho họ. Thí dụ như đem tiền về làm um sùm lên rồi bị làm tiền thì la làng.
Ngôi mộ của tử sĩ của người cải tạo trở thành một tài sản riêng của họ để họ làm tiền. Bây giờ những người khác họ biết như vậy, họ lén lút đem giấu mộ bia thôi. Rồi họ lên tiếng là nếu ông bà đi tìm người đó thì lại đây tui sẽ chỉ cho.
Ô.Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo
Thanh Trúc : Ông muốn nói là về phía những người đi bốc mộ phải không ạ?
Ông Nguyễn Đạt Thành : Thì về phía những nhóm nào đi về bốc mộ đó. Từ 50 ngàn một ngày lao động mà bây giờ thử nghĩ 8-9 triệu cho một ngôi mộ, thì ngôi mộ của tử sĩ của người cải tạo trở thành một tài sản riêng của họ để họ làm tiền.
Bây giờ những người khác họ biết như vậy, họ lén lút đem giấu mộ bia thôi. Rồi họ lên tiếng là nếu ông bà đi tìm người đó thì lại đây tui sẽ chỉ cho. Họ sẽ chỉ và sẽ có tiền. Cái đó là tự mình tạo nên cái khó khăn cho mình, rồi mình lại la làng. Và như vậy chính phủ Việt Nam sẽ khó chịu rồi họ gây khó khăn thôi.
Tập trung các ngôi mộ thành từng vùng?
Thanh Trúc : Ngoài ra có một vấn đề mà ông cũng trình bày là có một việc mà ông khá là không đồng ý với bên phía chính quyền Việt Nam là họ muốn gom các ngôi mộ lại một chỗ. Vậy thì trở ngại đó là như thế nào?
Họ nói với chúng tôi là họ đang có kế hoạch tập trung tất cả, từng vùng một, tất cả những ngôi mộ có bia hay không có bia cùng về một vùng nào đó. Thí dụ như ở Yên Báy thì tập trung về vùng Đồi Cây Khế, Văn Bàng tập trung xung quanh đó.
Ô.Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo
Ồng Nguyễn Đạt Thành : Khi tôi đi tìm mộ thì tôi mới biết được rằng có ít nhứt 70% mộ là không còn mộ bia, và đồng thời các ngôi mộ đều bằng phẳng hết trừ phi có người chỉ cho mình. Và dân chúng đã trồng rừng trên đó.
Tôi có xin chính phủ Việt Nam cho chúng tôi bốc những ngôi mộ đó để đưa về chẳng hạn như nghĩa trang Biên Hoà để cải táng cho họ, hoặc là chính phủ cho một miếng đất nào để chúng tôi cải táng, còn nếu không thì chúng tôi và thân nhân của họ sẽ tìm cách có một miếng đất bên đây (Mỹ) đưa về để an táng cho họ được yên nghĩ.
Chính phủ Việt Nam nói rằng việc này lớn nên sẽ trình lên. Bộ Ngoại Giao nói trình lên chính phủ. Nhưng mà họ có một đề nghị. Họ nói với chúng tôi là họ đang có kế hoạch tập trung tất cả, từng vùng một, tất cả những ngôi mộ có bia hay không có bia cùng về một vùng nào đó.
Thí dụ như ở Yên Báy thì tập trung về vùng Đồi Cây Khế, Văn Bàng tập trung xung quanh đó. Coi như là từng điểm một tập trung tất các ngôi mộ về đó.
Chúng tôi thấy rằng không nên làm như vậy. Chúng tôi trình bày và gửi lên chính phủ Việt Nam là nếu có dự án như vậy thì xin xét lại, bởi vì chúng tôi muốn những gia đình của tù cải tạo làm công việc đó. Thứ hai, họ muốn về trong quê của họ chứ không phải ở ngoài Miền Bắc.
Thứ ba, chính họ là người lưu xương cốt của người thân của họ, dù không biết người đó là ai nhưng mà cũng là những người đồng đội của họ, thì họ mới có thể an tâm và đồng thời bảo đảm không có mất một ngôi mộ nào.
Chúng tôi trình bày và gửi lên chính phủ Việt Nam là nếu có dự án như vậy thì xin xét lại, bởi vì chúng tôi muốn những gia đình của tù cải tạo làm công việc đó. Thứ hai, họ muốn về trong quê của họ chứ không phải ở ngoài Miền Bắc.
Ô.Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo
Ngoài ra, nếu tập trung như vậy thì từ trong Nam đi ra ngoài Bắc để đi thăm mộ sẽ mất cả tuần lễ và tốn kém vài trăm đôla. Cho nên đó là những cái khó khăn cần phải được nêu lên để bên chính phủ Việt Nam nghiên cứu lại.
Chúng tôi cũng kêu gọi những gia dình tử sĩ bây giờ họ phải đứng ra làm công việc tìm lại thân nhân của họ. Chúng tôi chỉ là người mở đường và hướng dẫn để làm sao đem được đồng đội của mình về với gia đình mà thôi.
Thanh Trúc : Thưa ông Nguyễn Đạt Thành, ông đã có hai lần họp với Toà Đại Sứ Mỹ tại Việt Nam. Kết quả như thế nào?
Ông Nguyễn Đạt Thành : Cuộc họp thứ nhứt khoảng tháng 10-2008, vào cái chuyến áp chót, tôi về tôi đã gặp ông Bryan Adler - Cố Vấn Chính Trị, và tôi trình bày với ông ta những cái khó khăn và những cái thuận tiện, đồng thời tôi có xin sự giúp đỡ của bên Toà Đại Sứ.
Tôi cũng xin nói thêm với cô là cũng trong thời gian đó một người trong Bộ Ngoại Giao của Việt Nam đã nói với tôi là không ai nghĩ rằng có một ngày nào đó các anh trở về tìm mộ của đồng đội các anh. Chúng tôi cũng đánh giá rằng các anh đã thành công.
Bời vì người đứng ra đảm trách công việc này đó là nhóm gia đình tử sĩ. Bây giờ họ đã trở thành công dân Mỹ rồi thì xin chính phủ Mỹ giúp cho họ đi tìm lại thân nhân của họ. Nếu bên chính phủ Mỹ thoả luận với bên chính phủ Việt Nam, rồi tổ chức một cách chánh thức thì sẽ êm ái hơn
Ô.Nguyễn Đạt Thành, cựu tù cải tạo
Chuyến mới vừa rồi, ngày 28-2-2009, trước khi về trong Nam tôi có được cái hẹn của ông Adler. Lý do tôi hẹn gặp là vì tôi đưa ra những cái khó khăn và những cái đề nghị. Đề nghị thứ nhứt là bây giờ vấn đề bốc mộ rất là phức tạp rồi. Có vài tổ chức đã làm rối tung hết gây ra khó khăn.
Thứ hai, mộ mất dấu. Thứ ba, đến bây giờ vai trò của chúng tôi không còn thích hợp một trăm phần trăm nữa, bời vì người đứng ra đảm trách công việc này đó là nhóm gia đình tử sĩ. Bây giờ họ đã trở thành công dân Mỹ rồi thì xin chính phủ Mỹ giúp cho họ đi tìm lại thân nhân của họ.
Nếu bên chính phủ Mỹ thoả luận với bên chính phủ Việt Nam, rồi tổ chức một cách chánh thức thì sẽ êm ái hơn, không gây ra những khó khăn, cũng không gây ra những phản ứng phụ như là các vụ làm tiền nay kia nọ. Tất cả đều sẽ được thực hiện một cách êm ả và nhanh chóng. Còn như bây giờ chúng tôi, mỗi một lần đi 2-3 tháng chỉ bốc được 5-10 ngôi mộ, thì một trăm năm cũng chưa hết.
Thanh Trúc : Câu chuyện của mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi đến đây tạm ngưng. Thanh Trúc sẽ trở lại cũng quý vị tối Thứ Năm tuần tới.