មជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីយុត្តិធម៌ និងការបង្រួមបង្រួម ដែលមានភារកិច្ចឃ្លាំមើលដំណើរការកាត់សេចក្ដីរកយុត្តិធម៌នៅក្នុងតុលាការកម្ពុជា បានប្រកាសឲ្យដឹងថា ជាញឹកញាប់ជនជាប់ចោទមិនបានទទួលសិទ្ធិស្មើភាពស្របច្បាប់ និងសិទ្ធិការពារខ្លួន ដូចដែលច្បាប់កម្ពុជាបានតម្រូវឲ្យមាននោះទេ។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍បានបញ្ជាក់ថា បន្ទាប់ពីបានសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងចុះអង្កេតមើលអស់រយៈពេលបីខែទៅលើសវនាការកាត់ក្ដីរឿងព្រហ្មទណ្ឌចំនួន ៤៨៤ករណី នៅសាលាដំបូង សាលាឧទ្ធរណ៍ និងតុលាការកំពូល នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ខេត្តកណ្ដាល និងបាត់ដំបង រួចមក មជ្ឈមណ្ឌលបានរកឃើញថា ភាគច្រើនសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានស្របច្បាប់របស់ជនជាប់ចោទ ក្នុងនោះមានសិទ្ធិដែលត្រូវបង្ហាញខ្លួននៅក្នុងសវនាការ សិទ្ធិមានមេធាវី សិទ្ធិសាកសួរសាក្សី ឬសួរទៅកាន់មេធាវី និងចៅក្រម ព្រមទាំងឱកាសបានឆ្លើយនឹងសំណួររបស់មេធាវី និងចៅក្រម ដើម្បីការពារខ្លួនឯងក្នុងនាមជាអ្នករងការចោទប្រកាន់ពីភាគីដើមចោទនោះ ត្រូវបានតុលាការបដិសេធ។
សាលាឧទ្ធរណ៍ដែលទទួលខុសត្រូវលើបណ្ដឹងឧទ្ធរណ៍ពីសាលាដំបូងទាំង ២១ខេត្តក្រុងទូទាំងប្រទេសនោះ ក្នុងការបើកសវនាការចំនួន ១០ដង អត់មានវត្តមានរបស់ជនជាប់ចោទរហូតដល់ទៅ ៧ដង។ ការមិនមានវត្តមានរបស់ជនជាប់ចោទ បានបណ្ដាលឲ្យអំឡុងពេលសវនាការប្រព្រឹត្តទៅមានរយៈពេលខ្លី។ ក្នុងនោះមានជាង ៩០% នៃសវនាការព្រហ្មទណ្ឌត្រូវតុលាការចំណាយពេលតិចជាង ៣០នាទីក្នុងសវនាការនីមួយៗ ក្នុងនោះការសម្រេចរកខុសត្រូវ ដែលករណីខ្លះ ជនជាប់ចោទអាចត្រូវបានតុលាការសម្រេចឲ្យជាប់គុកជាច្រើនឆ្នាំទៀតផង។
ការរកឃើញមួយទៀតគឺវត្តមានរបស់សាក្សី។ ក្នុងសវនាការ ៥ដង គឺមាន ១ដងមិនមានសាក្សី ហើយក្នុងករណីខ្លះមិនមានទាំងសាក្សី និងមិនមានទាំងជនរងគ្រោះទៀតផង។ ហេតុដូច្នេះ ជនជាប់ចោទភាគច្រើនមិនមានឱកាសសាកសួរបញ្ជាក់ ដេញដោលសាក្សី ដែលបានបរិយាយដាក់បន្ទុកមកលើពួកគេឡើយ។
របាយការណ៍បានបញ្ជាក់អំពីមូលហេតុពីរធំៗ ដែលបណ្ដាលឲ្យមានបញ្ហាខាងលើនេះ រួមមានការខ្វះខាតនូវហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងការគាំទ្រផ្នែករដ្ឋបាលដល់ជនជាប់ចោទ ក្នុងដំណើរការរកយុត្តិធម៌នេះ មានការខ្វះខាតមធ្យោបាយធ្វើដំណើរ ក្នុងការនាំជនជាប់ចោទពីពន្ធនាគារ ឬពីតាមខេត្តជាដើម។
អ្នកស្រី ជូ វិនាដ មន្ត្រីចាត់ចែងកម្មវិធីឃ្លាំមើលតុលាការកម្ពុជានៃមជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីយុត្តិធម៌ និងការបង្រួមបង្រួម បានបន្ថែមដូច្នេះ ៖ «គឺវាអាចមានមូលហេតុច្រើន តាមអ្វីដែលយើងបានជួបជាមួយនឹងចៅក្រមនៅសាលាឧទ្ធរណ៍ នៅពេលដែលយើងពិភាក្សាជាមួយគាត់មុនការចេញផ្សាយព្រឹត្តិបត្រហ្នឹង គឺគាត់បានផ្ដល់ជាយោបល់ មូលហេតុទាំងអស់ហ្នឹងថា វាអត់មានមធ្យោបាយគ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងការដឹកជញ្ជូនហ្នឹងឯង ទី១។ ទី២ ភាគច្រើនគឺពួកគាត់នៅខេត្ត ជនជាប់ចោទហ្នឹងគាត់នៅខេត្ត ហើយករណីខ្លះ ឧទាហរណ៍ថា ជាក់ស្ដែងរឿងនៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញនេះ ប៉ុន្តែជាក់ស្ដែងជនហ្នឹងត្រូវបានឃុំខ្លួននៅកំពង់ចាម!»។
មន្ត្រីតុលាការមួយរូបដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ និងសំឡេង បានបង្ហើបឲ្យដឹងថា ជាការពិតណាស់ ភាគច្រើននៃសវនាការកាត់សេចក្ដីនៅក្នុងតុលាការកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន មិនបានបំពេញតាមគោលការណ៍មូលដ្ឋានក្នុងការស្វែងរកយុត្តិធម៌ទេ។ ភាពខ្វះចន្លោះទាំងនោះរួមមាន ជនជាប់ចោទមិនមានមេធាវី ខ្វះខាតអ្នកជំនាញផ្នែកសុខាភិបាលក្នុងការផ្ដល់យោបល់បំភ្លឺ មិនមានអ្នកជំនាញធ្វើកោសល្យវិច័យលើភស្តុតាងនានា ដូចជាក្រយៅដៃ និងគ្រាប់កាំភ្លើងជាដើម។ សាក្សី និងជនរងគ្រោះខ្លះ មិនមានមធ្យោបាយធ្វើដំណើរមកកាន់តុលាការ ហើយសម្ភារៈប្រើប្រាស់ក្នុងតុលាការក៏ខ្វះខាតថែមទៀតផង។
លោកបានបន្តថា បញ្ហា និងកង្វះខាតទាំងអស់នេះហើយ ដែលអាចនាំឲ្យការកាត់សេចក្ដីលម្អៀង និងមិនមានយុត្តិធម៌ពេញបរិបូរ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅក្នុងរបាយការណ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌលដើម្បីយុត្តិធម៌ និងការបង្រួមបង្រួម ក៏បានបង្ហាញអំពីចំណុចវិជ្ជមានរបស់តុលាការតាមខេត្តមួយចំនួន ក្នុងនោះមានតុលាការខេត្តកណ្ដាល ដែលជាតុលាការគំរូ ថាបានយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការលើកស្ទួយការគោរពច្បាប់ ដោយបានប្រឹងប្រែងរកមេធាវីតំណាង ដើម្បីការពារឲ្យជនជាប់ចោទក្នុងបទឧក្រិដ្ឋ និងអនីតិជន៕