នៅក្នុងថ្នាក់រៀនមួយនៃវិទ្យាល័យ សន្ធរម៉ុក ជញ្ជាំងរខេករខាក មានកូនសិស្សជាង ១០០នាក់ គេមិនទាន់ឃើញគ្រូបង្រៀនបានមកដល់នៅឡើយទេ នៅពេលម៉ោងចូលរៀនទៅហើយ។
នៅខាងក្រៅរបងសាលាឯណោះវិញ ក្រុមសិស្សសាលាខ្លះនៅជជែកគ្នាអ៊ូអែ ហើយខ្លះទៀត ក៏ជិះម៉ូតូតាមគ្នាទាំងហ្វូងៗ ហើយបែកផ្លូវគ្នាតាមទិសដៅរៀងៗខ្លួន ដោយមិនរវល់អំពីថ្នាក់រៀនឡើយ។
សំណាង បាននិយាយថា ក្មេងៗបានឲ្យលុយកាក់គ្រូបង្រៀនដើម្បីជួយឲ្យដាក់ឈ្មោះនៅក្នុងបញ្ជីវត្តមាន ហើយនេះគឺជាបញ្ហានៅគ្រឹះស្ថានអប់រំរបស់រដ្ឋ ដែលនាំពលរដ្ឋកំពុងចាប់ផ្តើម លែងមានជំនឿ ហើយម្នាក់ៗកំពុងតែបារម្ភអំពីវាសនាកូនចៅរបស់ខ្លួនរៀងៗខ្លួន។
លោក សំណាង មានប្រសាសន៍ដូច្នេះថា ៖ «ធូររលុង ដូចខ្ញុំចង់និយាយថា ភាគច្រើន សិស្សអត់ចូលរៀន ម៉ោងចូលរៀនវាទៅដើរលេងជាមួយមិត្តភក្ដិ មានមិត្តភក្ដិស្រី មិត្តភក្ដិប្រុស ខារ៉ាអូខេ អ៊ីចឹងទៅ វាទៅតាមហ្នឹងឯង ដូច្នេះ ឥឡូវភាគច្រើនអ្នកដែលមានសមត្ថភាព គេឲ្យកូនចៅរៀននៅសាលាឯកជន។ សាលារដ្ឋ បើសិនជាសិស្សអត់ចូលរៀនអ៊ីចឹងទៅ យកលុយទៅសូកលុបអវត្តមានបាន សាលាឯកជន សិស្សអត់ចូលរៀន គេមានកម្មវិធីមួយ ដូចថា គេទូរស័ព្ទទៅសួរម៉ែឪអ៊ីចឹងទៅ»។
ប្រភពពីសមាគមន៍គ្រូបង្រៀនឯករាជកម្ពុជា ឲ្យដឹងថា រយៈពេលពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះ សាលារៀនឯកជនផ្នែកចំណេះទូទៅពីថ្នាក់បឋមដល់ថ្នាក់វិទ្យាល័យ បានចាប់ផ្តើមរីកដុះដាលនៅក្នុងក្រុងភ្នំពេញបច្ចុប្បន្ននេះ មានប្រហែល ១០សាលា។
មនុស្សជាច្រើន បានចាប់ផ្តើមបញ្ជូនកូនចៅទៅរៀនសាលាឯកជន បើទោះបីជាកម្មវិធីសិក្សាដូចគ្នាក៏ដោយ។ អ្នកខ្លះទៀតដែលមានលទ្ធភាពខ្ពស់ បានបញ្ជូនកូនចៅទៅរៀននៅសាលាចិន សាលាអង់គ្លេស សាលាបារាំង និងសាលាអន្តរជាតិនានា ដែលមានការបង់ប្រាក់យ៉ាងខ្ពស់។
នៅមុខសាលារៀនបារាំង លីសេ រ៉េណេ ដេកាត លោក សុខុន អាយុ ៤៥ឆ្នាំ អ្នករត់ម៉ូឌុបមកពីខេត្តតាកែវ អង្គុយក្រោមម្លប់ឈើ សម្លឹងមើលក្មេងៗខ្មែរ ដែលរៀននៅសាលាអន្តរជាតិមួយនេះ។
លោកបាននឹកទៅដល់កូនរបស់គាត់ដែលកំពុងរៀននៅស្រុកស្រែថា ៖ «សាលាមានលុយ ដូចយើងទៅពេទ្យអ៊ីចឹង ពេទ្យអត់លុយ ហើយពេទ្យមានលុយ ខុសគ្នា។ កាលណាគេមាន គេចេះតែបណ្ដុះបណ្ដាលកូនគេឲ្យបានជ្រៅជ្រះ យើងក្ររៀនមួយចេះៗចប់»។
អ្នកស្រី ផល្លា អាយុ ៣៥ឆ្នាំ បានបញ្ជូនកូនឲ្យរៀននៅសាលាបារាំង អ្នកស្រីថ្លែងថា ការបញ្ជូនកូនមកទីនេះ ដោយសារតែអ្នកស្រីមិនសូវមានពេលតាមដានកូន ដូច្នេះការដាក់កូនឲ្យរៀននៅសាលារដ្ឋជាការប្រថុយប្រថានសម្រាប់អ្នកស្រី ៖ «ជួនកាលយើងអត់អាចមើលកូនយើងគ្រប់ ១០បាន នៅឯណេះមានម៉ោងគេ យើងមកដល់ម៉ោង ១២-១អី អត់អាចទៅណាបានទេ»។
ស្រី្តម្នាក់ទៀតមិនបញ្ចេញឈ្មោះឲ្យដឹងថា កូនអ្នកស្រីម្នាក់រៀននៅសាលាឯកជន និង ២នាក់ទៀត រៀននៅសាលារដ្ឋ។ អ្នកស្រីនិយាយអំពីការខុសគ្នាយ៉ាងដូច្នេះ ៖ «ដូចជាមិនអីទេ អាហ្នឹងទាល់តែយើងយកចិត្តទុកដាក់ទៀត ម៉ែឪ។ តាមដានរហូតកូនខ្ញុំ សាលាបឹងកេងកង។ មានអីទេ គ្រាន់តែគ្រូគាត់លក់ក្រដាសអី ក្រដាសមេរៀនដូចថា យើងខ្ជិលសរសេរ កត់អី»។
គ្រូបឋមសិក្សានៅវិទ្យាល័យវត្តភ្នំ លោក ឡុង រិន មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងថ្នាក់រៀនរបស់លោក មួយរយៈចុងក្រោយនេះ កូនសិស្សជាច្រើននាក់បានផ្លាស់ចេញទៅរៀននៅសាលាឯកជន។
លោកបន្តទៀតថា ប្រាក់ខែគ្រូទាបចាយមិនគ្រប់គ្រាន់ បានបង្កឲ្យមានបញ្ហានេះ ៖ «គួរឲ្យស្ដាយដែរ ដោយសារតែយើងមានសាលារដ្ឋហើយ តែរដ្ឋយើងអត់សូវឲ្យតម្លៃខាងគ្រូបង្រៀនហ្នឹង អ៊ីចឹងហើយបណ្ដាលឲ្យគាត់ធ្វើនេះ ធ្វើនោះ បណ្ដាលឲ្យក្មេងបាក់ទឹកចិត្ត ឬក៏អាចថា ដុះជាគំនិតមួយប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយអីអ៊ីចឹងទៅ។ ចូលរៀនឃើញអំពើមិនល្អបាត់ យើងអាចថា ឥឡូវយើងធ្វើយ៉ាងម៉េច ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាលយើងជួយលើកកម្ពស់បញ្ហាគ្រូបង្រៀន ធ្វើម៉េច ឥឡូវយើងគិតមើលប្រាក់ខែប៉ុណ្ណឹងៗ»។
ការស្ដីបន្ទោសទៅលើការអប់រំចាប់តាំងពីថ្នាក់បឋមសិក្សាឡើងទៅ មានភាពធូររលុងរយីករយាក ធ្វើឲ្យកូនសិស្សមិនមានគុណភាព បានចោទទៅលើប្រាក់បៀវត្សរ៍គ្រូមានកម្រិតទាបពេកជាចម្បង។
ប៉ុន្តែមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ លោក កើ ណៃលាង អគ្គនាយកនាយកដ្ឋានអប់រំ បដិសេធថា បញ្ហាមិនស្ថិតនៅត្រង់នោះឡើយ។ លោកមានប្រសាសន៍ទទួលស្គាល់ថា ការអប់រំនៅគ្រឹះស្ថានសាធារណៈមានភាពរយីករយាកខ្លះ ដោយសារតែសិស្សមានចំនួនច្រើនពេក ពុំមានថ្នាក់រៀនគ្រប់គ្រាន់ ប៉ុន្តែលោកថា ក្រសួងអប់រំកំពុងតែគិតគូរអំពីបញ្ហានេះដែរ។
លោក កើ ណៃលាង មានប្រសាសន៍ដូច្នេះថា ៖ «សាលារដ្ឋធម្មតាទេ ក្មេងវាច្រើន សិស្សមួយថ្នាក់ៗមានច្រើន វាមិនដូចសាលាឯកជនទេ គេមានចំនួនរបស់គេតិចជាងចំនួនរបស់រដ្ឋ ហើយគ្រូបង្រៀនគេទទួលបានប្រាក់ឧបត្ថម្ភច្រើនជាងសាលារដ្ឋ អ៊ីចឹងទៅវាធម្មតាទេ គេត្រូវរឹតត្បិតវិន័យអី ប៉ុន្តែសាលារដ្ឋក៏រឹតត្បិតដែរ គ្រាន់តែថា ក្មេងវាច្រើនពេក។ កែលម្អមានហើយ យើងមានគោលនយោបាយរបស់យើងហើយតើ!»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ មេដឹកនាំសមាគមគ្រូបង្រៀនឯករាជកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន បានសម្ដែងការបារម្ភថា ក្មេងៗខ្មែរនៅពេលជាង ១០ឆ្នាំ ទៅមុខទៀត ក្នុង ១០០នាក់ ប្រហែលមានត្រឹម ២០នាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលមានចំណេះដឹងក្នុងខ្លួនពិតប្រាកដ បើសិនជាវិស័យអប់រំនៅកម្ពុជា ចេះតែបន្តរបៀបនេះតទៅទៀត។
លោក រ៉ុង ឈុន បានដាក់ជាសំណួរថា តើនៅពេលដែលក្មេងៗទាំងនោះធំឡើងមិនមានចំណេះដឹងក្នុងខ្លួន មិនមានសមត្ថភាព ពីព្រោះតែការអប់រំធូររលុង តើពួកគេនឹងត្រូវប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាអត់ការងារធ្វើយ៉ាងម៉េចខ្លះទៀត នៅពេលអនាគត?