ពួកអ្នកស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ អរិយធម៌ខ្មែរ បានកោតស្ញប់ស្ញែងដល់ដូនតាខ្មែរ ដែលបានបញ្ច្រៀតការអប់រំតាមរយៈការប្រើប្រាស់សិល្បៈផ្សេងៗគ្នា ដូចជាសិល្បៈចម្រៀង ការនិទានរឿង ឬការសូត្រកំណាព្យជាដើម ដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងពីសង្គម ពីជីវិត និងបានចាត់ទុកថាជាវិធីសាស្ត្រដ៏មានប្រសិទ្ធភាព ដែលបានរំលាយសិល្បៈឲ្យចូលបេះដូងខ្មែររួចជាស្រេច តាំងពីកុមារភាពម៉េ្លះ។ មធ្យោបាយដ៏ពិសិដ្ឋមួយ គឺដូនតាខ្មែរបានប្រើប្រាស់ចម្រៀងបំពេកូន ឬចម្រៀងបំពេប្អូន ធ្វើជាថ្នាលដំបូងក្នុងការបណ្ដុះស្មារតីអប់រំដល់ទារក ឬកុមារខ្មែរ។
អ្នកនិពន្ធដ៏ល្បី និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវវប្បធម៌ អរិយធម៌ខ្មែរ លោក ពេជ្រ ទុំក្រវ៉ិល មានប្រសាសន៍ថា ទោះបីជាបច្ចុប្បន្នភាពសង្គមខ្មែរមានការជឿនលឿន ហើយសិល្បៈបំពេកូនត្រូវបានគេកាត់បន្ថយនៅតាមតំបន់ប្រជុំជន ក្រុងក្តី ប៉ុន្តែក្នុងជីវិតរស់នៅរបស់ប្រជាកសិករឯជនបទវិញ គេនៅតែនិយមច្រៀងបំពេកូនតាមទម្លាប់តាំងពីអតីតកាលដ៏យូរលុងបន្តដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ហើយជាធម្មតាមិនមែនបុរសជាឪពុក ឬស្ត្រីម្ដាយ ឬក៏បងច្រៀងបំពេដើម្បីគ្រាន់តែឲ្យទារក ឬកុមារនោះដេកលក់ស្កប់ស្កល់នឹងអាលឲ្យឪពុកម្ដាយមានឱកាសធ្វើកិច្ចការផ្សេងៗទេ ប៉ុន្តែការពិតសិល្បៈបំពេទាំងនោះ បានធ្វើការអប់រំរួចជាស្រេច ដូចជាពាក្យថា កេងទៅកូន ក្រោកឡើងញ៉ាំនំ ឲ្យកូនឆាប់ធំ មុំទៅរៀន ជាដើម ទាំងនេះវាសុទ្ធតែធ្វើឲ្យកុមារឮដដែលៗ តាំងពីតូច បង្ហាញជាស្រេចថា កុមារមានសិទ្ធិទទួលបានការអប់រំ។
លោក ពេជ្រ ទុំក្រវ៉ិល បានបញ្ជាក់បែបនេះថា ៖ «ម្ដាយដែលទៅធ្វើការនៅតាមស្រែចម្ការក្តីហ្នឹង គឺថាតែងតែយកកូនទៅជាមួយ។ ហើយកាលណាត្រូវការឲ្យកូនសម្រាកអីម្ដាយហ្នឹង នៅតែបំពេអ៊ីចឹង។ កាលណាគាត់បំពេទៅកូនហ្នឹងសម្រាកលក់ទៅ វាបានពេលសម្រាប់ការងាររបស់គាត់។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងហ្នឹង ប្រាកដជាមានស្មារតីអប់រំ។ អប់រំហ្នឹងគឺថាសំខាន់ណាស់។ មែនទែនអញ្ចេះមិនមែនតែបំពេទេ បើយើងពិនិត្យទៅលើជីវិតខ្មែរយើងវិញ ឃើញថាចម្រៀងហ្នឹង ការបំពេហ្នឹង ការសូត្រកំណាព្យហ្នឹង វាជាប់នៅនឹងជីវិតខ្មែរហ្នឹងហ្មង មិនមែនសម្រាប់តែកូនក្មេងទេ យើងឃើញហើយពិធីផ្សេងៗ»។
អ្នកចម្រៀងប្រពៃណីបុរាណខ្មែរដ៏ល្បី និងជាប្រធានកិត្តិយសសមាគមសិល្បករខ្មែរ លោក អៀង ស៊ីធុល បញ្ជាក់ថា បទចម្រៀងបំពេកូន ឬបំពេប្អូន បានក្លាយទៅជាមរតកប្រចាំជីវិតខ្មែរគ្រប់រូបដ៏ពេញនិយម ប៉ុន្តែក្នុងសម័យនេះ បទចម្រៀងបំពេសម្រាប់ជីវិតអ្នករស់នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ទំនៀមនៃការបំពេកូនដ៏ពេញនិយមនោះ ត្រូវបានកាត់បន្ថយដែរ ព្រោះគេអាចបើកម៉ាញ៉េ ទូរទស្សន៍ដែលមានបទចម្រៀងផ្សេងៗ ជំនួសឲ្យការបំពេដោយផ្ទាល់មាត់វិញ។
លោក អៀង ស៊ីធុល មានប្រសាសន៍ថា ចម្រៀងបំពេមិនមែនគ្រាន់តែជាមរតកអប់រំកុមារសម្រាប់ជីវិតប្រព្រឹត្តប្រចាំថ្ងៃជាធម្មតាប៉ុណ្ណោះទេ តែបទចម្រៀងបំពេក៏មាននៅក្នុងទិដ្ឋភាពនយោបាយ និងមាននៅក្នុងការរៀបចំពិធីមង្គលការដែរ ៖ «ដូចជាម្ដាយខ្ញុំ គាត់បំពេប្អូនខ្ញុំៗ នៅចាំពីតូចគាត់បំពេអូនអ្ហើយកេងទៅ ឆាប់ធំ ទម្រាំបាយងំ ដួសឲ្យហូបដើរលេងអីហ្នឹង ហើយខ្ញុំនេះក៏វាធ្លាប់ដែរ បំពេកូននិយាយទៅឲ្យតែមានកូន គឺឮសូរសំនៀងច្រៀងបំពេហ្នឹង ឲ្យតែមានក្មេង គឺមានភាពអ៊ូអរសប្បាយរីករាយហើយ។ វាជាជីវិតអ៊ីចឹងហ្មង ឥឡូវនេះគឺយើងមិនសូវជាមានទេ ពិបាកបំផុតហើយនៅទីក្រុងភ្នំពេញហ្នឹង ប៉ុន្តែក៏យើងថាមិនអត់ដែរ នៅតែមាន។បំពេហ្នឹងយើងយកទៅប្រើក្នុងពិធីមង្គលការក៏មាន បទអប់រំនយោបាយក៏បាន ហើយយើងប្រើនៅក្នុងពិធីបំពេកូននោះក៏បាន។ ឧទាហរណ៍គេអប់រំកូន កូនអ្ហើយកេងទៅ ណាពៅពិសី យើងឆ្លងវាលបី វាលសូន្យសុះ វាលគុកវាលច្រវាក់ វាលឃ្នៀងខ្នោះ វាលមហាស្រណោះ អាលោះក្រៃ។ អានេះ យើងប្រាប់កូនឲ្យកូនដឹងថា ឆ្លងពីរបបបីឆ្នាំ ប្រាំបីខែ ម្ភៃថ្ងៃ វាវេទនាប៉ុណ្ណា»។
តាមការអះអាងដោយលោក អៀង ស៊ីធុល បទចម្រៀងបំពេទាំងនោះ ធ្លាប់មានថតទុកជាហ្វ៊ីលឯកសារពីយូរមកហើយដែរ ប៉ុន្តែមិនមែនជាការថតលក់ធ្វើអាជីវកម្ម ហើយក៏មិនមានការថតឡើងវិញជាស៊ីឌី ឬវីស៊ីឌីនៅឡើយ។ ចំណែកឯលោក ពេជ្រ ទុំក្រវ៉ិល វិញបញ្ជាក់ថា មានសេចក្ដីព្រួយបារម្ភអំពីការថយចុះប្រជាប្រិយភាពជាក់ស្ដែងនៅទីក្រុង អំពីការច្រៀងបំពេកូននោះដែរ ដូច្នេះហើយ លោកចង់ឲ្យមានការគិតគូរថតផលិតជាស៊ីឌី ឬជាវីស៊ីឌី ជាដើម ដើម្បីរក្សាទុកទៅអនាគត ៖ «បាសាក់ហ្នឹងមានបទបំពេដែរ នៅក្នុងយីកេហ្នឹង មានបំពេបែបយីកេទៅ ហើយបំពេនៅក្នុងជីវិតធម្មតា ដែលយើងឮរាល់ដងហ្នឹង គឺថាជាទម្លាប់មួយរបស់ខ្មែរយើង បានសេចក្ដីថា រឿងបំពេរឿងសូត្រកំណាព្យនេះ ខ្មែរមានមធ្យោបាយមួយនៅក្នុងការអប់រំ គឺយកការពីរោះត្រចៀកហ្នឹង»។
លោក ពេជ្រ ទុំក្រវ៉ិល រៀបរាប់បន្តថាបទចម្រៀងបំពេត្រូវបានគេយកមកប្រើតាំងពីជីវិតនៅជាកុមារ ហើយរហូតដល់ស្លាប់ទៅវិញក៏នៅតែមានបទបំពេជាចុងក្រោយដែរ ដែលនោះគឺជាការស្មូត អំពីអនិច្ចំ ទុក្ខំ ជាដើម។
ជនជាតិព្នងចេះអភិរក្សចម្រៀងបំពេកូន
ចម្រៀងបំពេកូនមិនមែនមានតែនៅក្នុងជីវិតខ្មែរនោះទេ សូម្បីជនជាតិដើមភាគតិចខ្មែរមួយចំនួន ដូចជាជនជាតិព្នង ក៏មានប្រពៃណី និងមរតកនេះដែរ។ ឥឡូវជនជាតិព្នងនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី បានដើរលឿនមួយជំហានទៅមុខទៀត ដោយគេបានផលិតបទចម្រៀងបំពេទាំងនោះជាច្រើនបទ ថតជាស៊ីឌី និងវីស៊ីឌីរួចហើយ។
អ្នកគ្រូ ឃ្វើក ចិន្តា បង្រៀននៅសាលាអន្តេវាសិកដ្ឋានក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរី មានប្រសាសន៍ថា ចម្រៀងបំពេរបស់ជនជាតិព្នង បានសំដៅការអប់រំ និងបង្ហាញអំពីទិដ្ឋភាពជុំវិញខ្លួនមនុស្ស ក្នុងនោះភាគច្រើនបានពិពណ៌នាឲ្យកូនស្ដាប់អំពីរុក្ខជាតិ សត្វព្រៃ និងបរិយាកាសលើមេឃ ជាដើមដែលទាក់ទងនឹងជីវិតមនុស្ស ៖ «បំពេរៀបរាប់ពីព្រៃឈើឲ្យកូនហ្នុងឆាប់កេងលក់។ អ្វីធម្មជាតិ បរិស្ថានដែលនៅជុំវិញខ្លួនគេ វាមានតាំងពីលើ ក្រោម ឆ្វេង ស្ដាំ ស្ថាននៅជុំវិញអ៊ីចឹង គេឲ្យកូនគេដឹងទាំងអស់»។
ការផលិតបទចម្រៀងបំពេកូនជនជាតិព្នងធ្វើឡើងក្នុងបំណងពង្រីកមរតកប្រពៃណី ដែលមានតាំងពីអតីតកាលសម្រាប់បង្ហាត់បង្រៀនយុវជន និងសិស្សសាលារបស់ពួកគេ ឲ្យបានចេះដឹងនូវមរតក ប្រពៃណីពិតប្រាកដរបស់ខ្លួនផង និងឲ្យចេះស្វែងយល់អំពីខ្លឹមសារនៃបទចម្រៀងបំពេទាំងនោះផង៕