នៅស្ថាប័នរដ្ឋវិញ គេមិនប្រើពាក្យសហជីពទេ គេប្រើពាក្យសមាគម ឬតំណាងមន្ត្រីរាជការ ដែលអាចធ្វើការងារតវ៉ាដើម្បីផលប្រយោជន៍មន្ត្រីរាជការ។
តើការតវ៉ាតាមរយៈសហជីព ឬសមាគមនោះធ្វើឡើងយ៉ាងដូចម្ដេច?
សហជីពក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បង្កើតឡើងដើម្បីបម្រើផលប្រយោជន៍របស់កម្មករនិយោជិត ហើយចុះបញ្ជិកានៅក្រសួងការងារបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈ។ កន្លងមកសហជីពបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការតវ៉ាទាមទារអត្ថប្រយោជន៍ផ្សេងៗជូនកម្មករនិយោជិត ដូចជាការតវ៉ាដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលអប្បបរមា ប្រាក់ម៉ោងបន្ថែម សេវាថែទាំសុខភាព ថ្លៃធ្វើដំណើរ ការស្នាក់នៅសមរម្យជាដើម។ អ្នកដែលអាចចូលរួមជាតំណាងសហជីពបានត្រូវជាបុគ្គលដែលមានតួនាទី ឋានៈក្នុងក្រុមហ៊ុនសហគ្រាសខ្ពស់បំផុត ត្រឹមតំណែងរដ្ឋបាល។
ប្រធានសភាសហព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា លោក សោម អូន មានប្រសាសន៍ថា ជាធម្មតានៅតាមរោងចក្រនានា ត្រូវតែមានតំណាងកម្មករដែលមានតួនាទីនាំពាក្យពីកម្មករទៅថៅកែ និងពីថៅកែទៅកម្មករ។ លោកបន្តថា តំណាងកម្មករមិនអាចមានតួនាទីច្រើនក្នុងការបម្រើផលប្រយោជន៍ឲ្យកម្មករនិយោជិតឡើយ ប៉ុន្តែសហជីពអាចជំរុញឲ្យមានការតវ៉ា និងដាក់សំណើផ្សេងៗទៅថៅកែ ក្នុងន័យការពារសិទ្ធិ និងផលប្រយោជន៍ជូនកម្មករ។
លោក សោម អូន បញ្ជាក់ថា សហជីពមានលក្ខន្តិកៈ និងការចុះបញ្ជិកាត្រឹមត្រូវដោយក្រសួងការងារ និងមានសមាជិកគាំទ្រដែលជាទុនសម្រាប់ឲ្យសហជីពបំពេញតួនាទីបានងាយស្រួល៖ «ជាអង្គការវិជ្ជាជីវៈមួយធ្វើការបម្រើឲ្យកម្មករ អ៊ីចឹងហើយយើងប្រឈមនឹងបញ្ហាច្រើន ដូចជារោងចក្រមួយចំនួនមានការរើសអើង និងមានជនងងឹតធ្វើបាប។ និយាយជារួមអ្នកធ្វើសហជីពទាល់តែមានឆន្ទៈខ្លាំង ទើបអាចធ្វើបាន»។
លោក សោម អូន បន្តថា សហជីពគឺជាដៃគូក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាផ្សេងៗ ដែលទាក់ទងនឹងផលប្រយោជន៍កម្មករ ទាំងក្នុងប្រទេស និងអន្តរជាតិ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មាត្រាទី៣៦ ចែងថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាគ្រប់រូបមានសិទ្ធិក្នុងការបង្កើតសហជីព និងចូលរួមក្នុងសហជីព។ ប៉ុន្តែនៅក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋគេមិនប្រើពាក្យសហជីពទេ គេប្រើពាក្យសមាគម ឬតំណាងមន្ត្រីរាជការដែលចុះបញ្ជិកានៅនាយកដ្ឋានកិច្ចការនយោបាយក្រសួងមហាផ្ទៃ។ មន្ត្រីរាជការដែលមានបំណងតវ៉ាចំពោះបញ្ហាមិនប្រក្រតីផ្សេងៗនៅក្នុងមន្ទីរក្រសួងត្រូវធ្វើលិខិតដាក់ទៅរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសាមី។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់មួយរូបនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះឲ្យដឹងថា រាល់ការបង្កើតសមាគមទាំងឡាយនៅតាមក្រសួងនានា ត្រូវបានអនុញ្ញាតដោយនាយកដ្ឋានកិច្ចការនយោបាយនៃក្រសួងមហាផ្ទៃ។ មន្ត្រីរូបនោះបន្តថា ចំពោះការតវ៉ាផ្សេងៗតាមក្រសួងនានា ក្រុមមន្ត្រីត្រូវធ្វើឡើងតាមឋានានុក្រមដែលអនុវត្តតាមច្បាប់សហលក្ខន្តិកៈមន្ត្រីរាជការស៊ីវិល។ និយាយឲ្យស្រួលស្ដាប់ បើប្រធានអង្គភាពធ្វើអ្វីមួយមិនសមរម្យ បុគ្គលិកអាចធ្វើការជជែកដោយផ្ទាល់ ឬធ្វើលិខិតផ្ញើទៅថ្នាក់លើដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសាមីតែម្ដង។ លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាលមិនទទួលស្គាល់សហជីពនៅក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋឡើយ តែបើសមាគមគឺមានច្រើនណាស់។
ប្រធានសមាគមមន្ត្រីរាជការឯករាជ្យ លោក ភួង សុវណ្ណ មានប្រសាសន៍ថា សមាគមលោកមានតួនាទីស្រដៀងគ្នានឹងសហជីពដែរ តែមិនបានបម្រើឲ្យផលប្រយោជន៍មន្ត្រីរាជការសាធារណៈបានច្រើនឡើយ។ លោកបន្តថា លោកធ្លាប់បានស្នើទៅក្រសួងការងារឲ្យបញ្ចូលមន្ត្រីរាជការទៅក្នុងច្បាប់ការងារដែរ តែត្រូវបានមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលបដិសេធ។
លោក ភួង សុវណ្ណ បញ្ជាក់ថា លោកចង់ឲ្យមានសហជីពនៅក្នុងជួរមន្ត្រីរាជការ ព្រោះវាងាយបំពេញតួនាទីជួយមន្ត្រីរាជការដែលថ្នាក់លើរំលោភបំពានសិទ្ធិ និងអត្ថប្រយោជន៍ផ្សេងៗ៖ «ខ្ញុំចង់បានឲ្យមន្ត្រីរាជការមានសហជីពអាធ្វើកិច្ចសន្ទនា កិច្ចចរចាជាមួយរដ្ឋាភិបាលស្វែងរកដំណោះស្រាយផ្សេងៗ ដើម្បីបំពេញសេចក្ដីត្រូវការរបស់មន្ត្រីរាជការ»។
ទន្ទឹមនឹងគ្នានេះដែរ ក្រុមអ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គមឲ្យដឹងថា នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា មានសមាគមមួយចំនួននៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ហើយបង្កើតឡើងដើម្បីផលប្រយោជន៍មន្ត្រីរាជការ ដូចជាសមាគមបុគ្គលិកសិក្សាខ្មែរ សមាគមមិត្តប៉ូលិសជាដើម។ ប៉ុន្តែសមាគមទាំងនេះ បង្កើតឡើងដើម្បីរៃលុយជួយឧបត្ថម្ភប្តី ឬប្រពន្ធមន្ត្រី និងមន្ត្រីរាជការដែលស្លាប់ប៉ុណ្ណោះ។
សារព័ត៌មានជាច្រើនផ្សាយថា មន្ត្រីរាជការតាមសាលាស្រុក និងក្រុងមួយចំនួននៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ឧត្តរមានជ័យ ព្រះវិហារ មិនបានបើកប្រាក់ខែអស់រយៈពេលបីខែទៅហើយ ចាប់ពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១២ មកដល់ពេលនេះ តែគ្មានការតវ៉ាណាមួយកើតឡើងទេ។ ក្រុមអ្នកតាមដានបញ្ហាសង្គមឲ្យដឹងថា បើនៅរោងចក្រវិញបាត់ប្រាក់មិនដល់កន្លះខែផង ប្រាកដជាសហជីពជួយតវ៉ាមិនខាន។
អ្នកវិភាគឯករាជ្យ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា ក្រុមមន្ត្រីរាជការបើចង់បានផលប្រយោជន៍ គេចពីការរំលោភបំពានការងារ គួរតែរួមគ្នាក្នុងការបង្កើតសហជីព ព្រោះថា កន្លងទៅមន្ត្រីរាជការមិនបានប្រើសិទ្ធិរបស់ខ្លួនដើម្បីទាមទារបង្កើតសហជីពឡើយ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ បញ្ជាក់ថា នៅប្រទេសជឿនលឿន សូម្បីតែតុលាការក៏ពួកគេបង្កើតសហជីពដែរ ព្រោះថា ជារឿងដែលមនុស្សក្នុងប្រទេសកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យត្រូវធ្វើដើម្បីធានាផលប្រយោជន៍ពួកគេ៖ «បង្កើតទៅហើយ តើរដ្ឋាភិបាលហាមឃាត់ហ្នឹងឈរលើមូលដ្ឋានអី? ទៅរកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ហើយប្ដឹងទៅតុលាការទៅដោយចោទថា សេចក្ដីសម្រេចនេះធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបង្កើតសហជីពដែលចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយប្រធានក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា លោកមេធាវី សុក សំអឿន មានប្រសាសន៍ថា ច្បាប់ប្រទេសកម្ពុជា មិនបានហាមឃាត់មន្ត្រីរាជការបង្កើតសហជីពឡើយ។ លោកបន្តថា ឲ្យតែមន្ត្រីរាជការទាំងអស់រួមរួបគ្នាបង្កើត ទោះបីជាសមាគម ឬសហជីព សុទ្ធតែអាចជួយការពារផលប្រយោជន៍ពួកគេបានទាំងអស់។
លោក សុក សំអឿន បញ្ជាក់ថា សមាគម ឬសហជីព ក៏រួមចំណែកជួយស្ថាប័ន និងសហគ្រាសឲ្យមានដំណើរការល្អផងដែរ។
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ធ្លាប់មានសហជីពនៅក្នុងជួរមន្ត្រីរាជការកាលពីរដ្ឋកម្ពុជា តែសហជីពនេះមិនបានបម្រើផលប្រយោជន៍សម្រាប់មន្ត្រីរដ្ឋការទាំងនោះឡើយ។ សហជីពនោះបម្រើការងារគោលនយោបាយរបស់បក្សនយោបាយ។ នៅតាមក្រសួងនានា មានបង្កើតសមាគមមន្ត្រីរាជការរបស់ក្រសួងសាមី ដើម្បីជួយមន្ត្រីរាជការរបស់ក្រសួងទាំងនោះ ដូចជាការជួយឧបត្ថម្ភសម្ភារៈ ថវិកា ពេលមានគ្រោះថ្នាក់ជាដើម។
ក្នុងវិស័យឯកជនបច្ចុប្បន្ននេះ កម្ពុជាមានសហជីពជាង ១.៥០០ សហព័ន្ធសហជីពជាង ៧០ មានសហភាពសហជីព ១០ ព្រមទាំងសភាសហជីព និងក្រុមប្រឹក្សាសហជីពមួយចំនួនទៀត។ បុគ្គលដែលចូលរួមសមាគម ឬសហជីពតម្រូវឲ្យបង់ប្រាក់សមាជិកចំនួន ១.០០០រៀលក្នុងមួយខែ ដើម្បីធានាដំណើរការងារសហជីព។ ហើយច្បាប់មិនអនុញ្ញាតឲ្យមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃក្រុមហ៊ុន ឬថៅកែរោងចក្របង្កើតជាសហជីពឡើយ សូម្បីតែតំណាងក៏មិនត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យចូលរួមដែរ។ តែថៅកែអាចបង្កើតសមាគមនិយោជកដោយឡែករបស់ខ្លួន ដូចជាសមាគមនិយោជក និងម្ចាស់រោងចក្រកាត់ដេរជាដើម។
រយៈពេលកន្លងទៅ តំណាងសហជីពមួយចំនួនត្រូវបានគេរើសអើង អ្នកខ្លះត្រូវបានបញ្ឈប់ពីការងារ និងជាពិសេសត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ទៀតផង ដូចជាករណីអតីតប្រធានសហជីពសេរីកម្មករនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា លោក ជា វិជ្ជា ជាដើម។
ការបង្កើតសហជីពធ្វើឡើងដោយផ្អែកលើក្រមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ច្បាប់ការងារ និងប្រកាសជូនដំណឹងស្ដីពីការបង្កើតសហជីព អនុសញ្ញាអន្តរជាតិលេខ ៨៧ ស្ដីអំពីសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបង្កើតសហជីព និងសមាគម អនុសញ្ញាលេខ ៩៨ ដែលនិយាយពីការចរចាសមូហភាព។ ចំពោះច្បាប់គ្រប់គ្រងសមាគម និងអង្គការវិញ និងច្បាប់បង្កើតសហជីព មានសេចក្ដីព្រាង តែមិនទាន់អនុម័តនៅឡើយ ដោយសារតែកន្លងទៅសង្គមស៊ីវិលអះអាងថា សេចក្ដីព្រាងច្បាប់នេះមានគោលដៅរឹតត្បិតដល់សេរីភាពធ្វើសកម្មភាពរបស់សមាគម និងអង្គការសហជីពទាំងឡាយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។