បទវិភាគ៖ តើកម្ពុជាពិតជាមានយុត្តិធម៌សង្គម នីតិរដ្ឋ ឬនីតិមាត់ ក្នុងរយៈពេល៤០ឆ្នាំមកនេះ?
2019.04.04
រូបពីឆ្វេងទៅស្តាំ ជួរខាងលើជួរទី១៖ លោក ស ខេង, លោក ទៀ បាញ់, លោក ប្រាក់ សុខុន, លោក អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន និងលោក ស៊ុន ចាន់ថុល ជួរទី២៖ លោក កើត រិទ្ធ, លោក ឱម យ៉ិនទៀង, លោក ប៉ុល សារឿន, លោក នេត សាវឿន និងលោក សៅ សុខា, ជួរទី៣៖ លោក គុន គីម, លោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង, លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត, លោកស្រី ហ៊ុន ម៉ាណា និង លោក សុខ ពុទ្ធីវុធ (រូបធំជាងគេឆ្វេងដៃ គឺរូបលោក ហ៊ុន សែន)។
RFA
យុត្តិធម៌ គឺជាពាក្យដែលគេតែងតែលឺនៅលើដងផ្លូវពីមួយអាណត្តិទៅមួយអាណត្តិ ដែលពលរដ្ឋរងគ្រោះដីធ្លី ក្រុមអ្នករិះគន់ និងក្រុមអ្នកនយោបាយប្រឆាំង អះអាងថា យុត្តិធម៌មិនមានទេ សម្រាប់ពួកគាត់ ដោយសារតែតុលាការ មិនមែនជាទីកន្លែងសម្រាប់ផ្ដល់ភាពយុត្តិធម៌ជូនពួកគាត់ឡើយ។
យុត្តិធម៌ គឺជាបញ្ញត្តិនៅក្នុងច្បាប់ជាតិ-អន្តរជាតិ ដែលតុលាការជាអ្នកស្វែងរកការពិត ផ្ដល់សច្ចភាព ជូនដល់ពលរដ្ឋគ្រប់រូប ដោយយកច្បាប់របស់ប្រទេស និងច្បាប់សង្គមជាគោល ដើម្បីឱ្យគ្រប់ភាគីជម្លោះ ទទួលបានដោយស្មើភាពគ្នា និងស្ងប់ចិត្ត។ ប៉ុន្តែប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ដែលប្រមុខរដ្ឋាភិបាលថាជាប្រទេសដែលមាននីតិរដ្ឋនោះ ទទួលរងការរិះគន់ថា ស្ថិតនៅក្រោមបបូរមាត់និងអារម្មណ៍របស់អ្នកកាន់អំណាច ឬគេហៅថា ការអនុវត្តច្បាប់ តាមនីតិមាត់ជាដើម។
តើហេតុអ្វីបានកម្ពុជាក្លាយទៅជាប្រទេសនីតិមាត់បែបនេះ? សូមលោកអ្នកនាងស្ដាប់បទវិភាគរបស់លោក ទីន ហ្សាការីយ៉ា អំពីបញ្ហានេះ ដូចតទៅ៖
ពាក្យថា យុត្តិធម៌ គឺជាពាក្យដែលងាយនិយាយ ក៏ប៉ុន្តែសម្រាប់ការអនុវត្តជាក់ស្ដែងវិញ គឺលំបាកសម្រាប់មនុស្សរស់នៅក្នុងសង្គមមួយ ដែលគ្មានសណ្ដាប់ធ្នាប់ និងការប្រើប្រាស់អំណាចជាធំ ដើម្បីប្រើគាបសង្កត់ទៅលើមនុស្សទន់ខ្សោយ គ្មានលទ្ធភាពតបត ហើយតុលាការមិនមែនជាទីកន្លែងសម្រាប់កាត់សេចក្ដីឱ្យមនុស្សជាទូទៅប្រកបដោយយុត្តិធម៌ មិនរើសអើងវណ្ណៈ ឋានៈ និងក្រុមបក្ខពួកនោះ។
សម្រាប់កម្ពុជា អ្នកនយោបាយបក្សកាន់អំណាច អះអាងថា គឺជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ នីតិរដ្ឋ និងយកច្បាប់ជាធំ ។ ក៏ប៉ុន្តែក្នុងការអនុវត្តជាក់ស្ដែង របបក្រុងភ្នំពេញប្រើប្រាស់ច្បាប់ជាឧបករណ៍ ក្នុងការបម្រើផលប្រយោជន៍បក្ខពួកខ្លួន នឹងគាបសង្កត់អ្នកដែលខ្លួនមិនពេញចិត្តទៅវិញ។ ជាទូទៅបណ្ដឹងដែលមានប្រសិទ្ធភាពនោះ គឺបណ្ដឹងរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បណ្ដឹងរបស់ក្រុមឈ្មួញដែលស្និទ្ធនឹងវណ្ណៈអ្នកកាន់អំណាច ហើយជាពិសេសទៅទៀត បើដើមបណ្ដឹង ជា លោក ហ៊ុន សែន តែម្ដង។
មិនត្រឹមតែលោកជាដើមបណ្ដឹង ដើម្បីឱ្យតុលាការជួយស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនលោកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែលោកបញ្ជាឱ្យសភាឯកបក្សរបស់លោកកែប្រែច្បាប់បានភ្លាមៗដែរ ឱ្យតុលាការរកខុសត្រូវជូនលោក ដើម្បីបង្ហាញថា កម្ពុជាជាប្រទេសនីតិរដ្ឋ និងមានយុត្តិធម៌សង្គម។
មានករណីជាច្រើនដែលបង្ហាញថា ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាស្ថិតនៅក្រោម កណ្ដាប់ដៃរបស់លោក ហ៊ុន សែន។ មិនថាចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញានោះទេ ទោះជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ក៏លោកអាចបញ្ជាបានដែរ។ ជាក់ស្ដែងដូចជាករណីថ្មីៗនេះ លោកបញ្ជាឱ្យរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក អង្គវង្ស វឌ្ឍានា ពិនិត្យមើលសំណុំរឿងលោក លឺ ឡាយស្រេង ហើយលោកប្រកាសឱ្យអតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីរូបនេះ វិលចូលស្រុកវិញជាដើម។ លោក ហ៊ុន សែន អះអាងថា គ្មានអ្នកណាហ៊ានចាប់ខ្លួន លោក លឺ ឡាយស្រេង ទេ បើសិនជាលោកអនុញ្ញាតឱ្យលោកវិលចូលស្រុកហើយនោះ។ រីឯលោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សប្រឆាំងវិញ លោក ហ៊ុន សែន ក៏ប្រកាសកុំសង្ឃឹមថា លោកដោះលែងពីការឃុំខ្លួនផ្ទះឱ្យសោះ ដោយសារលោក ចោទ លោក កឹម សុខា ជាអ្នកបញ្ជាមិនឱ្យមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយឡើងវិញជាដើម៖ «មានអាអ្នកខ្លះនៅឃុំខ្លួនផ្ទះទេ តែប្រាប់គេមិនឱ្យសុំសិទ្ធិធ្វើនយោបាយ ចាំតែហ្អែងរួចខ្លួនតើ»។
ករណីលោក លឺ ឡាយ ស្រេង និងលោក កឹម សុខា នេះ គឺជាឧទាហរណ៍មួយក្នុងចំណោមសំណុំរឿងជាច្រើនទៀតស្ទើរតែរាប់មិនអស់ ដែលលោក ហ៊ុន សែន អាចបញ្ជាឱ្យតុលាការ ឬរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ចាត់ការបណ្ដឹងរបស់លោកនោះ។ កាលពីឆ្នាំ២០១៧ នៅមុនបោះឆ្នោត លោក ហ៊ុន សែន បញ្ជាឱ្យតុលាការចាត់ការលោក លឺ ឡាយស្រេង ក្រោយពីហ្វេសប៊ុក ឈ្មោះសីហា ដែលលោកសរសើរមិនដាច់ពីមាត់នោះ បានទម្លាយសារសន្ទនាឯកជនរបស់លោក លឺ ឡាយស្រេង ជាមួយអតីតមន្ត្រីគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច គឺអ្នកស្រី គី លំអង អំពីព្រះរាជអន្តរាគមន៍របស់ព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយ និងលោក ហ៊ុន សែន ឱ្យលុយមន្ត្រីហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចមួយចំនួនជាដើម។ ប៉ុន្តែត្រូវបានលោក ហ៊ុន សែន ចោទថា ប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ និងបរិហារកេរ្តិ៍លោកទៅវិញ។
លោក ហ៊ុន សែន មិនខ្វល់ថា ការលួចថតសំឡេងសន្ទនាឯកជនរបស់គេថា ជារឿងខុសច្បាប់អ្វីទេ ផ្ទុយទៅវិញលោក យកសំឡេងលួចថតគេតាមប្រព័ន្ធទូរស័ព្ទនោះ ជាភស្តុតាងនៃបណ្ដឹងរបស់លោកទៅវិញ។ លើសពីនេះ លោក ហ៊ុន សែន មិនថែមទាំងចាត់ទុក ការលួចថតសំឡេងនេះថា ជារឿងខុសច្បាប់អ្វីឡើយ។ តែលោកថែមទាំងសរសើរអ្នកលួចថតសំឡេង ហើយប្រកាសថា គ្រប់អ្នកនយោបាយទាំងអស់ដែលសន្ទនារឿងឯកជននោះ លោកដឹងទាំងអស់ ហើយថែមទាំងយកមកនិយាយចំអកឡកឡើយនៅទីសាធារណៈទៀតផង។ នេះគឺជាអ្វីដែលជា នីតិរដ្ឋ ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកនៅក្នុងរបបបច្ចុប្បន្ន ក្រោមរូបភាព អនុវត្តច្បាប់ និង “យុត្តិធម៌” ។
អ្វីទៅជានីតិរដ្ឋ?
នីតិរដ្ឋ (Rule of Law) មានន័យថា “ រដ្ឋដែលប្រកាន់យកច្បាប់ជាធំ។ ន័យនីតិសាស្ត្រវិញ មានន័យថា ជាទម្រង់នៃការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ ដែលទទួលស្គាល់ និងការពារសិទ្ធិសេរីភាព ធានានូវការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាព មានតុលាការឯករាជ្យ ដែលជាស្ថាប័នស្វែងរក យុត្តិធម៌ ជូនពលរដ្ឋ ការពារការអនុវត្តច្បាប់មិនឱ្យមានការរំលោភច្បាប់“។
រីឯ ពាក្យយុត្តិធម៌ វិញ តាមវចនានុក្រមសម្តេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត មានន័យថា ជាសេចក្ដីទៀងត្រង់ ការគួរតាមច្បាប់ធម៌ដែលគួរកាន់ ការប្រព្រឹត្តិត្រឹមត្រូវដូចជាការវិនិច្ឆ័យក្ដី ប្រកបដោយយុត្តិធម៌ កាត់ក្តីដោយសុចរិតធម៌។ ចំពោះនិយមន័យ យុត្តិធម៌ តាមទស្សនៈរបស់ប្លាតុង (Platon) គឺជាតម្លៃខ្ពស់បំផុត សម្រាប់ធ្វើឱ្យប្រទេស មានលំនឹង និងសណ្ដាប់ធ្នាប់។ ទស្សនៈប្លាតុងនេះ បង្ហាញថា ដើម្បីឱ្យមានយុត្តិធម៌ទៅបាន លុះណា ត្រូវរៀបចំមនុស្សម្នាក់ៗទៅតាមទីកន្លែង និងទៅតាមអ្វីដែលមនុស្សទាំងនោះត្រូវធ្វើ ហើយមិនត្រូវរំលោភបំពាន ទៅលើសកម្មភាពបំពេញការងាររបស់អ្នកទាំងនោះឡើយ។
ក៏ប៉ុន្តែសម្រាប់ការដឹកនាំប្រទេសជាក់ស្ដែងរបស់លោក ហ៊ុន សែន វិញ គឺផ្ទុយពីនិយមនេះទៅវិញ។ លោក ហ៊ុន សែន ក្រៅពីប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការ ជាឧបករណ៍នយោបាយរបស់ខ្លួននោះ ពេលខ្លះ លោកតាំងខ្លួនជាអ្នកកាត់សេចក្ដីជំនួសតុលាការដែរ ដូចជាលោក បានលូកដៃ អារកាត់ បង្ខំឱ្យអតីតអគ្គនាយកទូរទស្សន៍ស៊ីអិនស៊ី CNC ដើរចេញពីការងារ ដោយសារតែជម្លោះផ្ទៃក្នុងរបស់ស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍មួយនេះ។ លោកថែមទាំងព្រមានថា បើមិនព្រមតាមលោកទេ ទោះជាលោក គិត ម៉េង ជាម្ចាស់ស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍នេះ ការពារក៏ដោយ ហើយលោកថែមទាំងប្រមាថដល់ស្ថាប័នរាជបល្ល័ងទៀតថា ទោះជាម៉ែស្ដេច ឱស្ដេចក៏លោកមិនខ្លាចដែរ។
នរណាក៏ដោយក៏ដឹងដែរថា លោក ហ៊ុន សែន មានឥទ្ធិពលលើគ្រប់ស្ថាប័នរដ្ឋទាំងអស់។ ចំពោះស្ថាប័នតុលាការវិញ ក៏រងរិះគន់ខ្លាំងក្លាពីសាធារណជន ដែលអ្នកខ្លះ ដាក់រហ័សនាមថា តុលាការគឺជាអាយ៉ងរបស់បក្សកាន់អំណាច ឬការអនុវត្តច្បាប់នោះ គឺអនុវត្តតាមនីតិមាត់ជាដើម។ នៅត្រង់ចំណុចនេះ លោក ហ៊ុន សែន ក៏តែងតែប្រើប្រព័ន្ធតុលាការ ដើម្បីចាត់ការអ្នករិះគន់ ឬបក្សប្រឆាំងដែរ។ លោក ហ៊ុន សែន តែងតែឈ្នះក្ដីជានិច្ច ដូចជាករណីប្ដឹងប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី ពីបទបណ្ដឹងបរិហារកេរ្តិ៍ និងបណ្ដឹងផ្សេងៗទៀត។ បញ្ហានេះ តាមមើលទៅទំនងជាលោក ហ៊ុន សែន យល់ថា លោកឈ្នះ ក្រុមគ្រួសារលោកនិងបក្ខពួកលោកឈ្នះនេះហើយ ដែលជាយុត្តិធម៌សម្រាប់សង្គម និងនីតិរដ្ឋក៏ថាបាន។ ប៉ុន្តែពាក្យថាយុត្តិធម៌នេះ ជំនួសមកវិញ គឺធ្វើឱ្យពលរដ្ឋ និងអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំងឈឺចាប់ ដូចជាករណី ចាប់លោក កឹម សុខា ដាក់ពន្ធនាគារ ការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងចាប់ចងអ្នករងគ្រោះដីធ្លីដាក់ពន្ធនាគារជាដើម។
ក្រៅពីនេះទៀត បញ្ហាសង្គមកើតមានជាហូរហែ រដ្ឋបាលគ្រប់គ្រងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មិនអាចដោះស្រាយបាន ពិសេសទៅទៀតនោះ ប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនខកចិត្តនឹងរដ្ឋាភិបាលទៅលើគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍តាមរយៈការផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ឱ្យទៅក្រុមហ៊ុនឯកជនវិនិយោគដាំដើមកៅស៊ូ ការរាវរុករករ៉ែ ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើ ប្រព័ន្ធតុលាការមិនមែនជាកន្លែងកាត់សេចក្ដីឈរលើគោលការណ៍ឯករាជ្យ ឥតលម្អៀង ឬយុត្តិធម៌នេះ។
ផ្ទុយទៅវិញ ប្រជាពលរដ្ឋរាប់ម៉ឺនគ្រួសាររងទុក្ខទឹកភ្នែកដោយសារតែការអភិវឌ្ឍ និងបង្កឱ្យមានជម្លោះដីធ្លីសឹងតែនៅពាសពេញប្រទេស។ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ភាពអយុត្តិធម៌នៅតែអូសបន្លាយ ឧទាហរណ៍ជាករណីជម្លោះដីធ្លីខ្លះ ម្ចាស់ដីជាប់គុកក្រុមឈ្មួញបានដី ដូចជាករណីជម្លោះដីធ្លីនៅខែត្រព្រះសីហនុជាដើម ដែលតុលាការសម្រេចឱ្យម្ចាស់ដីជាប់គុក៖ «យំទាមទាររកយុត្តិធម៌ (អយុត្តិធម៌ណាស់ អាតុលាការពុករលួយ ម្ចាស់ដីជាប់គុក មិនទៅចាប់ពួកអាមេចោរលួចដីគេ ? តុលាការពុករលួយ ចៅក្រមព្រះរាជអាជ្ញា ពុករលួយ»។
ប្រព័ន្ធដោះស្រាយទំនាស់នៅក្នុងរបបសព្វថ្ងៃ មិនសូវមានប្រសិទ្ធភាពរាប់ទាំងមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ពិសេសតុលាការដែលគេរកឃើញថា តុលាការមិនឯករាជ្យ និងមិនមែនជាទីផ្ដល់យុត្តិធម៌ឱ្យជនរងគ្រោះ។ បញ្ហានេះ ធ្វើឱ្យមានចលនាងើបតវ៉ាប្រឆាំងក្រុមឈ្មួញ និងអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលងើបឡើងផុលផុស ពិសេសនៅឆ្នាំ២០១៣ ដែលជាឆ្នាំបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៥។ ការតវ៉ាធ្វើបាតុកម្ម បានរីករាលដាលដល់កម្មកររោងចក្រ រហូតដល់ប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងកម្មករប្រើដុំថ្ម តតាំងនឹងសមត្ថកិច្ចប្រើអាវុធបាញ់ប្រហារទៅលើកម្មករ ធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើននាក់ស្លាប់ និងរងរបួសនៅផ្លូវវ៉េងស្រេង កាលពីឆ្នាំ២០១៤។ ទាំងនេះក៏អាចជាការដោះស្រាយទំនាស់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការដែរ ដែលរបបឯកបក្សដោះស្រាយ។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) ធ្លាប់ចេញរបាយការណ៍ ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការធ្វើជាឧបករណ៍ដើម្បីគាបសង្កត់បក្សប្រឆាំង និងអ្នកដែលហ៊ាននិយាយរិះគន់រដ្ឋាភិបាល។ របាយការណ៍កម្រាស់ ៤០ទំព័រមានចំណងជើងថា "តុលាការនៃភាពអយុត្តិធម៌" ការបង្ក្រាប ភាពសកម្មតាមរយៈប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ព្រហ្មទណ្ឌក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ របាយការណ៍នេះក៏រៀបរាប់ពីការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការ ក្នុងការដាក់គំនាបទៅលើសកម្មជនដីធ្លី មន្ត្រីនិងសកម្មជនបក្សប្រឆាំង អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ជាដើម។
ជាងនេះទៅទៀត របបលោក ហ៊ុន សែន ក៏មិនពេញចិត្តចំពោះសកម្មភាព តវ៉ាទាមទាររកយុត្តិធម៌នៅទីសាធារណៈឡើយ។ ប្រជាពលរដ្ឋទំនងជាងមិនភ្លេចឡើយ ចំពោះអំពើហិង្សាកាលពី២២ ឆ្នាំមុននៅកណ្ដាលក្រុងភ្នំពេញ គឺព្រឹត្តិការណ៍ បោកគ្រាប់បែកដៃ ៤គ្រាប់ទៅលើក្រុមកម្មករធ្វើបាតុកម្មដឹកនាំដោយ លោក សម រង្ស៊ី នៅមុខមន្ទីររដ្ឋសភាចាស់ កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៧ ដើម្បីទាមទារលក្ខខណ្ឌការងាររបស់ក្រុមកម្មករ ការរកយុត្តិធម៌សង្គម និងទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើកំណែទម្រង់ប្រព័ន្ធតុលាការនោះ បានបណ្ដាលឱ្យស្លាប់មនុស្សចំនួន ១៦នាក់ និងជិត ២០០នាក់រងរបួស។ រហូតមកទល់ពេលនេះ ក្រុមគ្រួសារមិនទាន់ទទួលយុត្តិធម៌នៅឡើយ ទោះបីសំណុំរឿងនេះ មិនទាន់បិទបញ្ចប់នៅឡើយក្ដី។
ដោយឡែកសម្រាប់ក្រុមគ្រួសារ ឬលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីផ្ទាល់វិញ មិនអាចឱ្យអ្នកណាប៉ះមួយសរសៃសក់បានឡើយ។ ជាញញឹកញាប់តុលាការតែងតែចាប់ខ្លួនអ្នករិះគន់លោក ហ៊ុន សែន ធ្វើឡើងទាំង ដោយផ្ទាល់ឬប្រយោល ទោះជាអតីតកូនចៅរបស់លោកផ្ទាល់ ក៏លោកមិនលើកលែងឱ្យដែរ។ លោកប្រើប្រាស់តុលាការ ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ ដូចជាករណី អតីតឧត្តមសេនីយ៍យោធាផ្កាយ១ លី ដាវីត បានសរសេរសារលើហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួន រិះគន់ លោក ហ៊ុន សែន ថា ធ្វើអ្វីៗ ដើម្បីការពារអំណាច និងដឹកនាំកម្ពុជាទាំងល្ងង់ខ្លៅនោះ ត្រូវបានតុលាការចាប់ខ្លួនភ្លាម មិនបង្អង់យូរឡើយ។ ករណី លោក ផែង វណ្ណៈវិញ នរណាក៏ដឹងដែរថា លោកជាមនុស្សបម្រើគណបក្សកាន់អំណាចដែរនោះ នៅពេលនិយាយប៉ះពាល់លោក ហ៊ុន សែន តុលាការក៏ចាប់ខ្លួនភ្លាមៗដែរ ក្រោយពីមានបណ្ដឹងពីមេធាវីលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌។
ប្រទេសដែលប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ តែងយកច្បាប់ជាមូលដ្ឋាន និងបែងចែកដាច់ពីគ្នារវាងអង្គការនីតិប្បញ្ញត្តិ និងនីតិប្រតិបត្តិ គឺមានន័យថា អ្នកកាន់អំណាច មិនមានឥទ្ធិពល ទៅលើស្ថាប័នយុត្តិធម៌ឡើយ។ មកដល់ឆ្នាំទី៤០ នៃការកាន់អំណាចរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ប្រទេសកម្ពុជាបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងជ្រោះជ្រៅនៃរបបផ្ដាច់ការ ដែលជាទូទៅ ច្បាប់គឺស្ថិតលើបបូរមាត់របស់អ្នកកាន់អំណាច ឬនីតិមាត់នោះឯង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- សភាអឺរ៉ុប ជំរុញឱ្យសើរើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នៅសល់៨០% និងដាក់ទណ្ឌកម្មជាក់លាក់លើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា
- សមត្ថកិច្ចថៃចាប់បញ្ជូនជនភៀសខ្លួនខ្មែរជិត១០នាក់ទៅកម្ពុជា
- UNHCR អំពាវនាវដល់កម្ពុជា និងថៃ ឱ្យគោរពតាមច្បាប់ស្ដីពីការមិនចាប់បញ្ជូនជនភៀសខ្លួនត្រឡប់ទៅឱ្យរងទុក្ខបុកម្នេញនៅប្រទេសកំណើត
- បទសម្ភាសន៍លោក សុខ ឥសាន ស្ដីពីគម្រោងរដ្ឋាភិបាលបង្កើតច្បាប់ប្រឆាំងភេរវកម្ម ដើម្បីទប់ទល់លោក សម រង្ស៊ី
- ជនភៀសខ្លួនខ្មែរ ៦នាក់ ដែលបញ្ជូនពីថៃ ត្រូវបានឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារផ្សេងគ្នា អំពីបទក្បត់ជាតិ