យុវជនមួយក្រុមដែលភាគច្រើនជាជនពិការ ដែលកំពុងបន្តការសិក្សាតាមសកលវិទ្យាល័យនានា បានជួបជុំគ្នារៀងរាល់ខែ នៅផ្ទះជួលមួយកន្លែង ស្ថិតក្នុងសង្កាត់ទឹកថ្លា ខណ្ឌសែនសុខ រាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីប្រគំភ្លេងបុរាណខ្មែរ និងចូលរួមអភិរក្សវប្បធម៌អរូបីដែលប្រឈមនឹងការបាត់បង់។ ទោះជាយ៉ាងណាក្រុមភ្លេងជនពិការនេះនៅតែប្រឈមកង្វះថវិកាដែលត្រូវការឱ្យក្រសួងវប្បធម៌ចូលរួមជួយគាំទ្រដល់សកម្មភាពរបស់ពួកគាត់បន្ត។
«មិនផ្ដល់ឱកាសថា ខ្វះសមត្ថភាព ឱ្យតម្លៃទាបធៀបអ្នកនៅជិតៗ ជាការរើសអើងជាប់គំនិត មិនគោរពសិទ្ធិ ពលរដ្ឋពិការៗ»។
នេះគឺជាចង្វាក់ប្រជាប្រិយដែលលេងភ្លេង និងច្រៀងដោយយុវជនក្រុមកេរដែលបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ នាំដែលមានពិការភាពក្នុងគោលបំណងចូលរួមអភិរក្សភ្លេងបុរាណរួមមាន រនាត តាខេ ទ្រសោ ទ្រអ៊ូ ស្គរដៃ និងឧបករណ៍ផ្សេងៗ ទៀត និងប្រើប្រាស់ភ្លេងបុរាណ បង្កើតជាបទសម្រាប់លើកស្ទួយសិទ្ធិមនុស្ស និងចែករំលែកចំណេះដឹង។
និស្សិតទស្សនវិជ្ជា លោក វិន វិចិត្រ ដែលពិការភ្នែកគឺជាមនុស្សម្នាក់ដ៏សំខាន់អ្នកចូលរួមចងក្រងយុវជនមកលេងភ្លេងបុរាណខ្មែររួមមាន យីកេ មហោរី និងភ្លេងបុរាណខ្មែរផ្សេងៗទៀត ដែលកំពុងប្រឈមនឹងការបាត់បង់មិនមានយុវជនរៀននោះទេ។
មុនចាប់ផ្ដើមបង្កើតក្រុមភ្លេង លោក វិន វិចិត្រ ថ្លែងថា លោកបានពិភាក្សាមិត្តភ័ក្ដិផ្សេងទៀត ដែលចេះលេងឧបករណ៍ភ្លេងខុសៗគ្នា រួមមានទ្រ ស្គរ ខ្លុយ តាខេ រួមគ្នាបង្កើតជាក្រុមភ្លេងបុរាណក្នុងការចូលរួមលេង បង្រៀន និងផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្ដាញសង្គមផងដែរ។
លោក វិន វិចិត្រ បន្តថា បច្ចុប្បន្នក្រុមកេរមានសមាជិកស្នូលដែលជាជនពិការចំនួន១០នាក់ និងយុវជន៥នាក់ផ្សេងទៀតបានចូលរួមរៀន និងជួយថតសម្រាប់ផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្ដាញសង្គម។ លោក វិន វិចិត្រ លើកឡើងថា ក្រៅតែពីចូលរួមអភិរក្សភ្លេងបុរាណខ្មែរ ហើយក្រុមកេរក៏បាននិពន្ធចម្រៀងតាមរយៈភ្លេងបុរាណទាំងនេះដើម្បីទាមទារសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិជនពិការ ឬបង្កើតចំណេះដឹងផ្សេងៗជាដើម។
លោក វិន វិចិត្រ៖ «ទីពីរ យើងប្រើប្រាស់សិល្បបុរាណនេះដើម្បីតស៊ូមតិក្នុងសង្គម គឺយើងចង់ប្រើប្រាស់សិល្បនេះដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាអប់រំមនុស្សក្នុងសង្គមពីរឿងច្បាប់ រឿងទម្លាប់ រឿងវប្បធម៌ រឿងអក្សរសាស្ត្រ បញ្ឈប់ការរើសអើងទៅលើអ្នកដែលមានសំឡេងតិចដូចជាជនពិការ អ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នាអ៊ីចឹងទៅ អ៊ីចឹងយើងធ្វើម៉េចយកសិល្បៈ ដើម្បីការពារសិទ្ធិមនុស្ស យើងយកសិល្បៈ ដើម្បីផ្ដល់ចំណេះដឹងឱ្យមនុស្ស យើងមិនមែនគ្រាន់តែស្ដាប់កម្សាន្ត»។
លោក វិន វិចិត្រ បន្តថា ការបង្កើតក្រុមភ្លេង និងផ្សព្វផ្សាយបានជួបការលំបាក ព្រោះសមាជិកក្រុមជួបបញ្ហាជីវភាពចាប់តាំងការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ-១៩មកម្ល៉េះ ដូច្នេះសមាជិកនីមួយៗ មិនមានពេលគ្រប់គ្រាន់មកហាត់សមនោះទេ។ លោក វិន វិចិត្រ បន្ថែមថា ក្រុមភ្លេងក៏ប្រឈមកង្វះថវិកាលើថ្លៃចំណាយនៅពេលដែលមានការហាត់សម និងមិនមានសម្ភារៈគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយលើបណ្ដាញសង្គមនោះឡើយ។
លោក វិន វិចិត្រ លើកឡើងថា ក្រុមកេររំពឹងថា ក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ឬសប្បុរសជនដែលមានបំណងផ្ដល់ថវិកាជួយគាំទ្រក្នុងសកម្មភាពអភិរក្សភ្លេងខ្មែរ ក៏ដូចជាគាំទ្រជំហររបស់ក្រុមលោកដែលច្រៀងលើកឡើងពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សផងដែរ។
លោក វិន វិចិត្រ៖ «លក្ខខណ្ឌគឺយើងអត់ផ្លាស់ប្ដូរគោលជំហររបស់ពួកយើងទេ ឧទាហរណ៍ថាគេឧបត្ថម្ភ ប៉ុន្តែឱ្យខ្ញុំឈប់ច្រៀងអំពីសិទ្ធិជនពិការ ឈប់ច្រៀងអំពីសិទ្ធិអ្នកស្រលាញ់ភេទដូចគ្នា ឬឈប់ពីការអប់រំ តែច្រៀងអំពីអ្វីដែលសប្បាយៗ ដែលគេគាំទ្រគឺពួកខ្ញុំអត់ធ្វើទេ ហើយក៏ពួកខ្ញុំអត់យកដែរ»។
អ្នកចូលរួមបង្កើតក្រុមកេរម្នាក់ទៀត លោក ខេង វិឆ័យ អាយុ៣០ ឆ្នាំ លើកឡើងថា ក្រុមភ្លេងកេរបានផ្ដោតសំខាន់ក្នុងចូលរួមអភិរក្សប្រភេទភ្លេងបុរាណដែលកំពុងប្រឈមនឹងការបាត់បង់ជាងគេគឺក្រុមយីកេ។ លោក ខេង វិឆ័យ បន្ថែមថា មូលហេតុដែលប្រឈមនឹងបាត់បង់ដោយសារឯកសារនៃវង់ភ្លេងនេះបានបាត់បង់មួយចំនួន ហើយប្រជាជនមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ប្រគំភ្លេងយីកេ ឬជួលភ្លេងបុរាណបែបនេះក្នុងពិធីបុណ្យផ្សេងៗ នោះទេ។
លោក ខេង វិឆ័យ បន្ថែមថា បើទោះបីក្រុមភ្លេងកេរមិនបានស្វែងរកប្រាក់ចំណេញក្ដី តែលោកអំពាវនាវដល់សាធារណជនជួយរួមចែករំលែកបន្តនូវបទភ្លេងរបស់ក្រុមកេរ ដែលបានផ្សព្វផ្សាយនៅលើបណ្ដេញសង្គម។ លោក ខេង វិឆ័យ ក៏ស្នើដល់សប្បុរសជនផ្សេងទៀតជួយចូលរួមអភិរក្ស ឬ យុវជនផ្សេងទៀតចូលរួមរៀនភ្លេងបុរាណទាំងនេះ។
លោក ខេង វិឆ័យ៖ «ដើម្បីចូលរួមចំណែកថែរក្សាសិល្បៈ ដូចជាយីកេបាត់បង់អស់ហើយ សូមជួយចូលរួមចំណែកថែរក្សាទាំងអស់គ្នា កុំឱ្យតែយើងថែរក្សាតែម្នាក់ៗ អ៊ីចឹង វាងាយនឹងបាត់បង់ អ៊ីចឹងសូមឱ្យយុវជនមករកមើលសិល្បៈអ៊ីផង មិនចាំបាច់តែរៀន គ្រាន់តែយើងរាល់ថ្ងៃអ៊ីចឹងមានបណ្ដាញសង្គមគ្រាន់តែជួយឡាច ជួយស៊ែក៏ជាចំណែកជួយដល់ក្រុមខ្ញុំដែរ»។
រៀងរាល់សប្ដាហ៍សមាជិកក្រុមភ្លេងកេរធ្វើការជួបជុំគ្នាដើម្បី ហាត់សម សម្ដែង និពន្ធចម្រៀងតស៊ូ មតិពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស ប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រួចផ្សព្វផ្សាយតាមបណ្ដេញសង្គមហ្វេសប៊ុកដែលមានឈ្មោះថា កេរ។ ជួនកាលក្រុមកេរក៏បានសម្ដែងតាមពិធីបុណ្យ ឬវេទិការបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលនានា។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចសុំការឆ្លើយបងពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ លោក ឡុង ប៊ុណ្ណាស៊ីរីវត្ថ និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ អ្នកស្រី ភឿង សកុណា បានទេ នៅថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា។
សកម្មជនកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស លោក ស្រ៊ុន ស្រ៊ន លើកឡើងថា សិល្បៈមិនបានប្រកាន់បក្សពួក ពណ៌ សម្បុរ ឬជនពិការអ្វីនោះទេ ហើយលោកយល់ថា សកម្មភាពរបស់ក្រុមកេរគឺជារឿងដែលត្រូវកោតសរសើរចំពោះពួកគាត់ ហើយក្រសួងពាក់ព័ន្ធគួរតែជួយជ្រោមជ្រែងដល់សកម្មភាពលើកស្ទួយអត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ ប្រពៃណីខ្មែរ។
លោក ស្រ៊ុន ស្រ៊ន បន្តថា ក្រុមកេរដែលភាគច្រើនជាជនពិការនេះ ក៏បង្ហាញថា វិធីសាស្ត្រ ក្នុងការជួយជាតិមានច្រើនទម្រង់ និងអាចធ្វើបានគ្រប់វ័យ មិនប្រកាន់ចាស់ ក្មេង ឬជនពិការនោះទេ។ ជាក់ស្ដែង ពួកគាត់បានចូលរួមផ្លាស់ប្ដូរផ្នត់គំនិតថា ជនពិការមិនត្រឹមតែរស់នៅដោយខ្លួនឯងផ្ទាល់នោះទេ តែពួកគាត់ក៏នឹងអាចចូលរួមជួយជាតិដូចពលរដ្ឋទូទៅបានដែរ។
លោក ស្រ៊ុន ស្រ៊ន៖ «ពួកគាត់នេះអាចជាចំណែកមួយ ធ្វើឱ្យមានការផ្លាស់ប្ដូរផ្នត់គំនិតពលរដ្ឋខ្មែរជាទូទៅដែលរើសអើងជនពិការឱ្យលែងរើសអើង ពីព្រោះពួកគាត់មានស្មារតីខ្ពស់ជាងជនពិការទូទៅ ជនពិការទូទៅគឺគាត់ធ្វើអ្វីដើម្បីតែការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃគាត់ទេ តែបង និងប្អូនៗ ដែលកំពុងធ្វើកិច្ចការងារនេះគឺដើម្បីបង្ហាញថា ពួកគាត់មានសេចក្ដីថ្ងៃថ្នូរដូចមនុស្សទូទៅអ៊ីចឹង បានន័យថាមនុស្សទូទៅជួយជាតិបែបណា ប្អូនៗក៏អាចជួយជាតិ»។
ជាអតីតមហាអំណាចនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ កម្ពុជាត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថា ជាប្រទេសដែលមានមត៌កតន្ត្រីសម្បូរបែបប្រកបដោយទម្រង់ប្លែកៗគ្នា។ ភស្តុតាងដែលអាចឱ្យគេនិយាយបានដូចនេះ គឺចម្លាក់នៅតាមប្រាសាទបុរាណនានា ដែលបានបង្ហាញពីឧបករណ៍តន្ត្រីជាច្រើនប្រភេទ។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់អ្នកជំនាញមួយចំនួនបញ្ជាក់ថា ឧបករណ៍តន្ត្រីរបស់ខ្មែរភាគច្រើនចាប់បដិសន្ធិឡើងដោយសារអំណោយផលពីធម្មជាតិដែលនៅជុំវិញខ្លួនផ្ដល់ឱ្យ។ ឧបករណ៍តន្ត្រីដ៏សំបូរបែបបន្សល់ទុកពីបុរាណមកនោះ អាចប្រឈមនឹងការបាត់បង់ ដែលក្មេងៗជំនាន់ក្រោយនឹងមិនបានស្គាល់អស់ឡើយ។
អ្នកស្រាវជ្រាវបានយល់ស្របគ្នាថា ឧបករណ៍តន្ត្រីខ្មែរចែកចេញជា ៤ក្រុម គឺឧបករណ៍ខ្សែឧបករណ៍ផ្លុំ ឧបករណ៍គោះ ដំ និងឧបករណ៍ដទៃទៀត។ ជាអកុសល ឧបករណ៍ខ្លះត្រូវបានបាត់បង់ និងខ្លះទៀតកំពុងប្រឈមនឹងការបាត់បង់ ដោយសារកត្តា ៣យ៉ាង គឺសង្គ្រាមរ៉ាំរ៉ៃ កង្វះខាតទ្រឹស្ដីភ្លេង និងកង្វះខាតអក្សរភ្លេង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។