គិតមកត្រឹមថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកានេះ គឺដល់ថ្ងៃដែលគណៈកម្មាការអឺរ៉ុប ត្រូវបិទបញ្ចប់នីតិវិធីតំណាក់កាលទី ២ នៃការត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃស្ថានភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ នៅថ្ងៃនេះ ដែរគណៈកម្មកានេះ នឹងចេញរបាយការណ៍សន្និដ្ឋានបឋមមួយ ដើម្បីសម្រេចថា តើត្រូវព្យួរ ឬមិនព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជា។
តើនីតិវិធីបន្តរបស់គណៈកម្មការអឺរ៉ុប នៅមានអ្វីខ្លះទៀត?
ក្រោយទុកឱកាសជាច្រើនលើក និងភាពគ្មានប្រសើរឡើងផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ សហភាពអឺរ៉ុប បានសម្រេចដាក់ចេញជាផ្លូវការនូវនីតិវិធី ដែលឈានដល់ការព្យួរអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជា។
បញ្ហាមិនប្រសើរឡើងនៃស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនេះ ត្រូវបានសហភាពអឺរ៉ុប លើកយកមកព្រមាន និង រម្លឹករបបលោក ហ៊ុន សែន សាជាថ្មីម្តងទៀត កាលពីចុងខែមុននេះ គឺនៅក្នុងសម័យប្រជុំរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វ៊ីស កាលពីថ្ងៃទី ២៥ ខែកញ្ញា។ តំណាងសហភាពអឺរ៉ុបលោក បេឡា ហ្សំបាទី ( Béla Szombati) លើកឡើងថា សហភាពអឺរ៉ុប នៅតែព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង អំពីការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋ ក្នុងជីវភាពនយោបាយនេះ។
លោក បេឡា ហ្សំបាទី ទទូចឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចាត់វិធានការចាំបាច់ទាំងអស់ ដើម្បីធ្វើឲ្យមានប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិកម្មករ និង ស្តារបរិយាកាសនយោបាយឡើងវិញ ដើម្បីផ្តល់លទ្ធភាពឲ្យគណបក្សនយោបាយប្រឆាំង អង្គការសង្គមស៊ីវិល និង ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ មានសេរីភាពគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការបំពេញការងាររបស់ខ្លួន៖ «យើងអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាល ចាត់វិធានការជាបន្ទាន់ និងដោយស្មោះស ដើម្បីការពារសុវត្ថិភាពអ្នកសារព័ត៌មាន អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងបញ្ឈប់ការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការ ជាឧបករណ៍នយោបាយ ក្នុងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញសំឡេងប្រឆាំង អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសកម្មជនការពារសិទ្ធិកម្មករ។ សហភាពអឺរ៉ុបចង់ឃើញកម្ពុជា បង្ហាញជំហរក្នុងចាប់ផ្តើមរៀបចំឲ្យចំណាត់ការ ក្នុងការស្តារប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស និងនីតិរដ្ឋ » ។
តំណាងសហភាពអឺរ៉ុបរូបនេះ បានរម្លឹករបបលោក ហ៊ុន សែន ផងដែរ ឲ្យយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ លើករណីបន្តចោទប្រកាន់ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក កឹម សុខា និង ការហាមឃាត់សិទ្ធិនយោបាយមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់បក្សប្រឆាំងទាំងអស់ និងតំណែងក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ជាប់ឆ្នោតរបស់បក្សប្រឆាំង ដែលត្រូវបាត់បង់ដោយសារការរម្លាយគណបក្សប្រឆាំងនោះ៖ «យើងសូមបញ្ជាក់ជំហររបស់យើងសាជាថ្មី ដោយទាមទារឲ្យបើកលំហសេរីភាពឡើងវិញដល់មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់បក្សប្រឆាំងទាំង ១១៨ និងស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ នៅកម្រិតមូលដ្ឋាន និងថ្នាក់ឃុំសង្កាត់ »។
ប៉ុន្តែ របបលោក ហ៊ុន សែន នៅតែចចេសមិនព្រមស្តារស្ថានការណ៍នេះឡើងវិញ ដោយរបបនេះសម្អាងថា ខ្លួនមិនបានធ្វើអ្វីខុសនោះឡើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះមេដឹកនាំរបបនេះ គឺលោក ហ៊ុន សែន ថែមទាំងធ្លាប់ឌឺថា បើទោះបីជាអត់ EBA ក៏កម្ពុជាអត់បញ្ហា។ លោកថែមទាំងរុញឲ្យគេប្រញាប់ផ្តាច់វាទៀតផង៖ «បើសិនគេផ្តល់ភាពអនុគ្រោះឲ្យយើង យើងក៏មិនអាចក្លាយទៅជាអ្នកមានបានទេ។ តែបើគេដកភាពអនុគ្រោះពីយើង ក៏មិនធ្វើឲ្យយើងស្លាប់ដែរ។ យល់ទេអាកន្លែងហ្នឹង ? កុំធ្វើជាសត្វឆ្កែ គ្រាន់តែដើម្បីជាមួយឆ្អឹង ឬសាច់មួយដុំ វាមិនថ្លៃថ្នូរទេ។ ឧទាហរណ៍គេគម្រាម បើមិនធ្វើតាមអញ អញនឹងកាត់ផ្តាច់នេះ កាត់ផ្តាច់នោះ។ កាត់ទៅ ! លោកឯងកាត់ទៅ ! ធ្វើឲ្យវាអស់សេចក្តីទៅ » ។
ភាពមានៈរបស់លោក ហ៊ុន សែន នេះ បានបង្ខំចិត្តឲ្យគណៈកម្មការអឺរ៉ុប ដាក់ចេញនូវនីតិវិធីបីតំណាក់កាលធំៗ ដើម្បីត្រួតពិនិត្យ និងវាយតម្លៃស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា មុននឹងឈានទៅសម្រេចជាចុងក្រោយ ថាព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ ឬយ៉ាងណា។
ឥឡូវនេះ នីតិវិធីនេះ កំពុងស្ថិតក្នុងតំណាក់កាល ៦ខែ ចុងក្រោយ នៃនីតិវិធីព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធនោះ ដែលចែកចេញជាបីតំណាក់កាលធំៗ៖
· តំណាក់កាលទីពីរនេះ មានរយៈពេល ៦ខែ ដូចតំណាក់កាលទីមួយដែរ។ កាលក្នុងតំណាក់កាលទីមួយពីថ្ងៃទី១២ កុម្ភៈ ដល់ថ្ងៃទី១៣ សីហានោះ គណៈកម្មការអឺរ៉ុប ត្រួតពិនិត្យតាមដាន និង វាយតម្លៃស៊ីជម្រៅ ថាតើកម្ពុជាបានធ្វើអ្វីខ្លះ ដើម្បីកែប្រែស្ថានការណ៍បច្ចុប្បន្ន ដែលសហភាពអឺរ៉ុបស្នើឲ្យកែប្រែឬនៅ។ ប៉ុន្តែ ក្នុងតំណាក់កាលទីពីរនេះ គឺចែកចេញជាបីតំណាក់កាលតទៅទៀត (គឺតំណាក់កាល ៣ខែ តំណាក់កាល ១ខែ និងតំណាក់កាល ២ខែ)៖
o តំណាក់កាល ៣ខែដំបូង គឺជាពេលសរសេររបាយការណ៍សន្និដ្ឋានបឋម ដោយផ្អែកលើអ្វីដែលប្រតិភូគណៈកម្មការអឺរ៉ុប ប្រមូលបានក្នុងអំឡុងទស្សនកិច្ចស្វែងរកការពិតនៅកម្ពុជា និងឯកសារភ័ស្តុតាង ដែលប្រមូលបានពីភាគីពាក់ព័ន្ធ។ ដំណាក់កាលបីខែដំបូងនេះ បានចាប់ផ្តើមតាំងពីថ្ងៃទី១៣ ខែសីហាមកម្ល៉េះ ពោលគឺចាប់ផ្តើមភ្លាមៗ ក្រោយចប់ដំណាក់កាល ៦ខែដំបូង។ តំណាក់កាលសរសេររបាយការណ៍បឋមនេះ នឹងបិទបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី១២ ខែវិច្ឆិកានេះ។
o តំណាក់កាល ១ ខែ បន្ទាប់ គឺការផ្តល់ឱកាសចុងក្រោយឲ្យរបបលោក ហ៊ុន សែន តបទៅនឹងរបាយការណ៍សន្និដ្ឋានបឋម ដែលចាប់ផ្តើមភ្លាមៗ ក្រោយសរសេររបាយការណ៍សន្និដ្ឋាននោះចប់។ តំណាក់កាលនេះ គឺគិតចាប់ពីថ្ងៃទី១៣ ខែវិច្ឆិកា ដល់ថ្ងៃទី១២ ខែធ្នូ។ ក្នុងរយៈពេលពេញមួយខែនេះ គណៈកម្មការអឺរ៉ុប ទុកឱកាសឲ្យរបបលោក ហ៊ុន សែន ឆ្លើយតប។ ផុតពីមួយខែនេះទៅ គឺចូលដល់តំណាក់កាល ២ខែចុងក្រោយ។
o តំណាក់កាល ២ខែចុងក្រោយនេះ គឺជាពេលវេលាសរសេរសេចក្តីសម្រេចស្ថាបពរ ថាតើត្រូវព្យួរ ឬ មិនត្រូវព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ EBA នោះ។ មន្ត្រីនាំពាក្យគណៈកម្មការអឺរ៉ុបផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម និងកសិកម្ម លោក ដានីញ៉ែល រ៉ូសារីយ៉ូ (Daniel Rosario) ប្រាប់អាស៊ីសេរី ថាសេចក្ដីសម្រេចស្ថាពរ នឹងត្រូវចុះផ្សាយក្នុងទិនានុប្បវត្តិ (ទស្សនាវដ្ដី) ផ្លូវការរបស់គណៈកម្មការអឺរ៉ុប នៅអំឡុងពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ ខាងមុខ។
តំណាក់កាលទីបី គឺជារយៈពេល ៦ ខែបន្ថែមទៀត ដើម្បីត្រៀមចាំអនុវត្តការព្យួរការអនុគ្រោះនោះ ពោលបើគណៈកម្មការអឺរ៉ុបសម្រេចព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ នៅពាក់កណ្តាលខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ នោះមែន សហភាពអឺរ៉ុប ទុករយៈពេល ៦ខែទៀត គឺរហូតដល់ពាក់កណាល ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ ទើបអនុវត្តការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះជាផ្លូវការ។
ទោះបីជារយៈពេលកំណត់នៃការបិទបញ្ចប់នីតិវិធីព្យួរការអនុគ្រោះពន្ធ កាន់តែកៀកណាស់ទៅហើយក្តី ក៏របបលោក ហ៊ុន សែន នៅតែមិនទាន់ស្តារស្ថានភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និង ប្រជាធិបតេយ្យ ឲ្យប្រសើរឡើងវិញនៅឡើយ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើសំឡេងប្រឆាំង ក៏កាន់តែមានសន្ទុះកើនឡើងជាលំដាប់។
នៅប៉ុន្មានសប្តាហ៍ចុងក្រោយនេះ អាជ្ញាធររបបលោក ហ៊ុន សែន បានបង្កើនការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដល់សំឡេងប្រឆាំង តាមរូបភាពនៃការចាប់ចង និងចោទប្រកាន់សកម្មជនបក្សនេះ កើនឡើងរហូតដល់ជាង ២០០នាក់ហើយ។ ចំណែកសេរីភាពសហជីពកម្មករ ក៏រងការរឹតត្បិតខ្លាំង ដោយសារតែច្បាប់សហជីព។ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងផ្នែកសារព័ត៌មានឯករាជ្យឯណោះ ក៏រងការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពនេះដែរ។
ប្រទេសកម្ពុជា ទទួលបានកម្មវិធីអនុគ្រោះពន្ធលើ «ទំនិញគ្រប់មុខ លើកលែងតែគ្រឿងសព្វាវុធ» Everything But Arms ឬហៅកាត់ថា EBA នេះ ដោយសារតែវាជាផ្នែកមួយ នៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ របស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលផ្តល់ឲ្យតែ ប្រទេសក្រីក្រប៉ុណ្ណោះ។ គោលបំណងធំនៃការអនុគ្រោះពន្ធនេះ គឺចង់ឲ្យប្រទេសក្រីក្រទាំងនោះ មានឱកាសកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ តាមរយៈការរីកលូតលាស់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយចីរភាព។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី ការផ្តល់ការអនុគ្រោះពន្ធនេះ គឺមានភ្ជាប់លក្ខខណ្ឌធំៗ មួយចំនួន ដែលប្រទេសនីមួយៗ ត្រូវបំពេញឲ្យបានជាដាច់ខាត។ លក្ខខណ្ឌទាំងនោះ រួមមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិការងារ ដែលមានចែង នៅក្នុងគោលការណ៍ជាមូលដ្ឋាន នៃអនុសញ្ញាទាំងឡាយ ស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិការងាររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងអង្គការអន្តរជាតិខាងការងារ។
សហភាពអឺរ៉ុបបានថ្កោលទោស និងព្រមានរបបលោក ហ៊ុន សែន ជាច្រើនលើកច្រើនសារមកហើយ ឲ្យស្តារស្ថានភាពនេះឡើងវិញ ឲ្យបានឆាប់តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន បើចង់បន្តរក្សាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះតទៅទៀត។
តំណាងជាន់ខ្ពស់ទទួលបន្ទុកកិច្ចការបរទេស និងគោលនយោបាយសន្តិសុខ និងជាអនុប្រធានស្នងការអឺរ៉ុប អ្នកស្រី ហ្វេដេរីកា ម៉ូហ្គែរីនី (Federica Mogherini) ថាកូនសោ គឺស្ថិតនៅក្នុងដៃរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលជាអ្នកសម្រេច ថាតើកម្ពុជាចង់រក្សាការអនុគ្រោះពន្ធនេះតទៅទៀត ដែរឬយ៉ាងណា?
អ្នកវិភាគនយោបាយ និងសង្គម រួមទាំងតំណាងសហជីពកម្មករមួយចំនួនផង សុទ្ធតែធ្លាប់លើកឡើងថា ជម្រើសសម្រាប់របបក្រុងភ្នំពេញ គឺមានតែមួយគត់ នោះគឺស្តារសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ជាថ្នូរនឹងការបន្តទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធនេះ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។