សហជីពឯករាជ្យព្រួយបារម្ភថា ក្រុមហ៊ុនម៉ាកយីហោល្បីៗ អាចនឹងផ្អាកការបញ្ជាទិញផលិតផលវាយនភណ្ឌពីកម្ពុជា ប្រសិនបើរបបក្រុងភ្នំពេញមិនអាចរកដំណោះស្រាយសមស្របណាមួយជុំវិញគម្រោងដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុបបានទេនោះ។ ក្រុមហ៊ុនបញ្ជាទិញមួយចំនួន ធ្លាប់បានព្រមានរបបលោក ហ៊ុន សែន រួចទៅហើយថា បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិការងារមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់ទៅនឹងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនៅកម្ពុជា។
ប្រធានសហភាពការងារកម្ពុជា លោក អាត់ ធន់ ថ្លែងថា លោកមិនទាន់ទទួលបានសេចក្ដីជូនដំណឹងផ្លូវការណាមួយ ទាក់ទងនឹងរឿងក្រុមហ៊ុនម៉ាកយីហោល្បីៗ ផ្អាកការបញ្ជាទិញផលិតផលសំលៀកបំពាក់ និងស្បែកជើង ពីកម្ពុជានៅឡើយទេ ក៏ប៉ុន្តែលោកកត់សម្គាល់ថា បច្ចុប្បន្ននេះមានរោងចក្រមួយចំនួន មិនសូវមានការងារ ឱ្យកម្មករធ្វើ និងឃើញមានរោងចក្រមួយកន្លែងនៅខេត្តស្វាយរៀង ព្យួរការងារកម្មករ ដោយពួកគេអះអាងមិនមានអ្នកបញ្ជាទិញ។ លោកថ្លែងថា ប្រសិនបើភាគីកម្ពុជា និងសហភាពអឺរ៉ុប មិនអាចរកដំណោះស្រាយរឿងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ត្រឹមចុងឆ្នាំ ២០១៩ បានទេនោះ លោកជឿថា ក្រុមហ៊ុនខ្លះអាចនឹងដកការវិនិយោគរបស់ខ្លួន ហើយអ្នកបញ្ជាទិញធំៗខ្លះ ក៏អាចនឹងផ្លាស់ប្ដូរការបញ្ជាទិញរបស់ខ្លួនដែរ៖ «ចៀសមិនផុតនោះទេ ក្រុមហ៊ុនតូចៗដែលគ្មានការបញ្ជាទិញច្បាស់លាស់អាចនឹងមានបញ្ហា ប៉ុន្តែក្រុមហ៊ុនធំៗអាចនៅបន្ត។ ប៉ុន្តែបើជម្លោះហ្នឹង វាកាន់តែធំឡើយ វាអាចនឹងប្រែប្រួលតទៅទៀត។ ខ្ញុំគិតថា ទីមួយត្រូវជជែកពិភាក្សាបន្តទៅទៀត រឿង EBA ជារឿងសំខាន់បំផុត។ ទីពីរការកែប្រែលក្ខខណ្ឌការងារ ឬក៏កែប្រែច្បាប់ និងទីបីធ្វើយ៉ាងម៉េចបរិយាកាសនៃការវិនិយោគនៅស្រុកខ្មែរ ត្រូវសម្រួលលក្ខខណ្ឌឱ្យបានច្រើន រួមទាំងកាត់បន្ថយនូវការិយាធិបតេយ្យ និងបង្កើនជំនាញឱ្យបានខ្ពស់ កាត់បន្ថយតម្លៃទឹកភ្លើង ឬក៏សេវាអប្បបរមាមួយចំនួនចោល»។
កាលពីសប្ដាហ៍មុន សារព័ត៌មានឯកទេសផ្នែកវាយនភណ្ឌ ឈ្មោះ អាផារែល អ៊ីនសាយឌើ (Apparel Insider) បានចេញផ្សាយអត្ថបទមួយ ដោយអះអាងថា មានក្រុមហ៊ុនម៉ាកយីហោល្បីៗមួយចំនួន បានសម្រេចចិត្តរួចហើយ ក្នុងការចាប់ផ្ដើមដកការបញ្ជាទិញរបស់ខ្លួន ពីកម្ពុជា ដោយសារពួកគេព្រួយបារម្ភថា កម្ពុជានឹងបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីសហភាពអឺរ៉ុបនេះ។ Apparel Insider មិនបានបង្ហាញឈ្មោះប្រភព ដែលផ្ដល់ព័ត៌មាននេះ និងឈ្មោះក្រុមហ៊ុនបញ្ជាទិញធំៗទាំងនោះឡើយ ក៏ប៉ុន្តែសារព័ត៌មាននេះ អះអាងថា ប្រឈមមុខនឹងការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ កម្ពុជានឹងត្រូវបាត់បង់ការបញ្ជាទិញផលិតផលវាយនភណ្ឌដ៏ច្រើនសម្បើម ពីក្រុមហ៊ុនម៉ាកយីហោល្បីៗ របស់ប្រទេសលោកខាងលិច។
ក្រុមហ៊ុនយីហោល្បីៗ ដែលទិញផលិតផលសំលៀកបំពាក់ពីកម្ពុជា មានដូចជា ក្រុមហ៊ុន H&M, Gap និង Armani ជាដើម ដោយឡែកក្រុមហ៊ុនដែលទិញផលិតផលស្បែកជើងពីកម្ពុជាវិញ មានដូចជា អេឌីដាស (Adidas) ណៃគី (Nike) និងពូម៉ា (Puma)។
អាស៊ីសេរីបានទាក់ទងប្រធានសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា (GMAC) លោក ខេន លូ ដើម្បីសាកសួរពីរឿងនេះដែរ ប៉ុន្តែលោកឆ្លើយថា កំពុងជាប់រវល់ រួចក៏ចុចផ្ដាច់ទូរស័ព្ទ៖ «ទូរស័ព្ទមកពី ) ខាងណា ? ខ្ញុំជាប់ប្រជុំបន្តិចណា។ វិទ្យុអាស៊ីសេរីចាំបន្តិចទៀត»។
អាស៊ីសេរីបានទាក់ទងទៅលោកម្តងទៀតនៅពេលក្រោយ ក៏ប៉ុន្តែលោកមិនលើកទូរស័ព្ទឡើយ។
ចំណែកអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការងារលោក ហេង សួរ វិញ ក៏អាស៊ីសេរី មិនអាចស្នើសុំការឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហានេះបានដែរ ដោយលោកមិនទទួលទូរស័ព្ទ។ ក៏ប៉ុន្តែកាលពីពេលថ្មីៗនេះ លោកបានសុំឱ្យវិនិយោគិនបរទេស និងក្រុមហ៊ុនម៉ាកយីហោល្បីៗ កុំរត់ចោលកម្ពុជា ប្រសិនបើមានការដាក់ទណ្ឌកម្ម ពីសហភាពអឺរ៉ុបជុំវិញរឿងសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនេះ។ ថ្លែងនៅក្នុងវេទិកាធុរកិច្ច កាលពីថ្ងៃទី១៦ មករា កន្លងទៅ លោក ហេង សួរ បានសុំឱ្យអ្នកវិនិយោគ និងក្រុមហ៊ុនម៉ាកយីហោល្បីៗ ជួយកម្ពុជាបន្តទៅទៀត ហើយលោកបន្តថា របបរបស់លោក ហ៊ុន សែន សន្យាថា នឹងកែសម្រួលគោលនយោបាយមួយចំនួន ដើម្បីធានាថា វិស័យឯកជននៅកម្ពុជា នឹងអាចបន្តនិរន្តភាពរបស់ខ្លួនបានតទៅទៀត បើទោះបីជាគ្មានការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីសហភាពអឺរ៉ុបក៏ដោយ។
កាលពីចុងឆ្នាំ ២០១៨ កន្លងទៅ ក្រុមហ៊ុនម៉ាកយីហោល្បីៗដូចជា ដូចជា អេឌីដាស (Addidas) ណៃគី (Nike) ពូម៉ា (Puma) អាន់ឌើ អាមើរ (Under Amour) និង វីអេហ្វ (VF) ជាដើម ធ្លាប់បានព្រមានរបបលោក ហ៊ុន សែន ម្ដងរួចទៅហើយថា ប្រសិនបើចង់ឱ្យពួកគេទុកចិត្ត និងបន្តបណ្ដាក់ទុនរកស៊ីនៅកម្ពុជាទៀតនោះ របបនេះត្រូវតែគោរពសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់មនុស្ស។ ពួកគេក៏បានដាស់តឿនរបបក្រុងភ្នំពេញ ឱ្យអនុវត្តសិទ្ធិការងារ ឱ្យបានល្អប្រសើរ បើចង់ឱ្យទីផ្សារកម្ពុជាអាចចម្រើន និងមាននិរន្តភាព។ ក្រៅពីនេះ ពួកគេក៏បានទាមទារឱ្យរបបនេះទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់ទាំងឡាយ ប្រឆាំងនឹងថ្នាក់ដឹកនាំសហជីពផងដែរ។
ក្រុមហ៊ុនបញ្ជាទិញធំៗអះអាងថា ពួកគេមានការបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងអំពីគោលនយោបាយ និងសកម្មភាពមួយចំនួនរបស់របបក្រុងភ្នំពេញ នារយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ហើយពួកគេបានទាមទារឱ្យរបបនេះ កែទម្រង់ភាពអវិជ្ជមានទាំងឡាយ ដែលពួកគេបានស្នើឡើង ដើម្បីអាចបន្តការរកស៊ីជាមួយគ្នាបានតទៅថ្ងៃមុខទៀត។
ការស្នើរបស់ក្រុមហ៊ុនម៉ាកយីហោល្បីៗនេះ ក៏ស្រដៀងគ្នាទៅនឹងលក្ខខណ្ឌ ដែលសហភាពអឺរ៉ុប កំពុងទាមទារឱ្យរបបក្រុងភ្នំពេញ អនុវត្តនោះដែរ ប្រសិនបើរបបនេះ ចង់ទទួលបានផលប្រយោជន៍ ពីការអនុគ្រោះពន្ធផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ក្រោមកម្មវិធី “ទំនិញគ្រប់មុខ លើកលែងគ្រឿងសព្វាវុធ ឬ EBA”។
រហូតមកទល់ពេលនេះ មិនទាន់ឃើញមានការវិវឌ្ឍវិជ្ជមានណាមួយ ទាក់ទងនឹងរឿង EBA នៅឡើយ ស្របពេលដែលឱសានវាទរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ក្នុងការដកការអនុគ្រោះពន្ធនេះ ចេះតែបន្តទៅមុខ ហើយមេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញ លោក ហ៊ុន សែន និងក្រុមមន្ត្រីរបស់លោកបាននាំគ្នាអះអាងថា ពួកគេមិនបារម្ភពីរឿងការផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះឡើយ។
ស្របពេលដែលថ្ងៃដកការអនុគ្រោះពន្ធ កាន់តែកៀកណាស់ទៅហើយ លោក ហ៊ុន សែន ប្រកាសសុំចរចាបណ្ដើរ និងរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រថ្មី ដើម្បីទប់ទល់នឹងការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធរបស់អឺរ៉ុបបណ្ដើរ។ យុទ្ធសាស្ត្រថ្មីនេះ គឺលោក ហ៊ុន សែន ថា ចាប់ផ្ដើមពីការលុបបំបាត់ អំពើពុករលួយទាក់ទងនឹងការនាំចេញ៖ «បើទោះបីជាគ្មានភាពអនុគ្រោះ ក៏កម្ពុជានៅតែរស់។ ឧទាហរណ៍ ខ្ញុំបានសម្រេចអម្បាញ់មិញ នៅតាមមាត់ច្រកតាមព្រំដែន ក្នុងការនាំចេញនាំចូល អត់មានតម្រូវការឱ្យមានស្ថាប័នណាក្រៅពីអន្តោប្រវេសន៍ និងគយទេ។ ឱ្យតែពីរហ្នឹងទេ ! ក្រៅពីនោះ ដកចេញឱ្យអស់ ទាំងកាំកុងត្រូល ទាំងស្អី ដកចេញឱ្យអស់ ព្រោះអាហ្នឹង វាកើតទៅជាឧបសគ្គនៃការរារាំងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មទៅវិញទេ»។
ប៉ុន្តែយុទ្ធសាស្ត្រនេះ រងការរិះគន់ពីអ្នកវិភាគគោលនយោបាយ គឺលោកបណ្ឌិត អៀ សុផល ថាគ្មានប្រសិទ្ធភាពនោះឡើយ ព្រោះអំពើពុករលួយ ចាក់ឫសគល់យ៉ាងជ្រៅ នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ដែលដើម្បីលុបបំបាត់បាន គឺទាល់តែចាប់ផ្ដើម ចាត់វិធានពីថ្នាក់លើមកមុនសិន។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុនៃរបបលោក ហ៊ុន សែន គឺលោក វង្សី វិស្សុត ឯណោះចាត់ទុកទណ្ឌកម្មរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ជារឿងល្អទៅវិញ។ លោក វង្សី វិស្សុត បានថ្លែងកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា ការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ គឺជាឱកាសដែលកម្ពុជាអាចពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនបានកាន់តែល្អជាងមុន៖ «យើងកែអ្វីដែលពាក់ព័ន្ធនឹង EBA ប៉ុន្តែដល់ពេលចំណេញ គឺចំណេញមួយប្រទេស។ EBA ភាគច្រើនខោអាវតើ មិនអ៊ីចឹង ? ប៉ុន្តែដល់ពេលកែទៅ វាចំណេញអ្វីដែលមិនមែនជាខោអាវនោះ។ អ្វីផ្សេងទៀតក៏ចំណេញដែរ គ្រប់រឿងទាំងអស់តែម្ដង។ វាទៅជាបរិយាកាសមួយជួយរុញសេដ្ឋកិច្ចឡើងទាំងអស់តែម្ដង»។
ទោះជាយ៉ាងណា ប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន ថ្លែងថា ក្រុមអ្នកដឹកនាំបច្ចុប្បន្នមិនគួរមានគំនិតបែបនេះឡើយ ព្រោះលោកមើលឃើញ ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ផ្ដល់អត្ថប្រយោជន៍ច្រើនដល់សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និងជួយលើកស្ទួយជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរ។ លោកថ្លែងថា របបបច្ចុប្បន្នគួរតែប្រឹងប្រែងធ្វើយ៉ាងណាកុំឱ្យមាន ការអនុគ្រោះពន្ធនេះ ត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ ព្រោះបើរឿងនេះកើតឡើងនឹងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់កម្មករ-កម្មការិនីរាប់សែននាក់នៅទូទាំងប្រទេស ព្រមទាំងអ្នកទទួលផលពីវិស័យកាត់ដេរនេះផងដែរ៖ «អ្វីដែលយើងមានហើយ គួរតែយើងខំរក្សាវា ជាជាងការបាត់បង់ទៅវិញ។ ហើយវាមិនមែនជាផ្នែកមួយពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ច ពង្រឹងខ្លួននោះទេ។ បើយើងមានប្រព័ន្ធ EBA ហ្នឹងស្ថិតស្ថេរទៅ ហើយយើងពង្រឹងខ្លួនយើងបន្ថែមទៀតទៅ ពេលនោះសេដ្ឋកិច្ច ក៏ដូចជីវភាពពលរដ្ឋ វាកាន់តែធូរធារ កាន់តែប្រសើរឡើង»។
អ្នកការពារសិទ្ធិកម្មកររូបនេះ ក៏មានការព្រួយបារម្ភផងដែរថា ក្រុមហ៊ុនម៉ាកយីហោល្បីៗអាចនឹងដកការបញ្ជាទិញពីកម្ពុជា ដោយសារតែលក្ខខណ្ឌដែលពួកគេបានទាមទារកាលពីពេលកន្លងទៅនោះ មិនទាន់ឃើញរបបលោក ហ៊ុន សែន ដោះស្រាយបាននៅឡើយ។ លោកជំរុញឱ្យរបបនេះ ស្ដារប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ឱ្យវិលមករកសភាពដើមវិញ ដើម្បីបញ្ចៀសវិបត្តិទណ្ឌកម្មទាំងឡាយដែលអាចកើតមានឡើងនៅពេលខាងមុខ៖ «ប្រសិនបើស្ថានភាពនៅតែប្រទាញប្រទង់គ្នាដូច្នេះ ចំពោះក្រុមហ៊ុនដែលគេមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្អៗ ក្រុមហ៊ុនធំៗ គេពិបាកមកបណ្ដាក់ទុនចូលមកកម្ពុជាយើង ហើយគេនឹងអាចដកពីកម្ពុជាយើង រត់ទៅប្រទេសផ្សេងៗ»។
ទោះបីជាមេដឹកនាំរបបក្រុងភ្នំពេញអះអាងម្ដងហើយម្ដងទៀតថា ការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នឹងមិនបង្កផលប៉ះពាល់ធំដុំក៏ដោយ ក្រុមសហជីពដែលគាំទ្ររបបនេះបានទទួលស្គាល់ថា ការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ នឹងផ្ដល់ផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់ពលរដ្ឋខ្មែរ។ ក្រុមសហជីពគាំទ្ររបបក្រុងភ្នំពេញ បានអះអាងថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ “ទំនិញគ្រប់មុខលើកលែងគ្រឿងសព្វាវុធ ឬ EBA” បានបង្កើតការងាររាប់ម៉ឺនកន្លែង និងផ្ដល់ចំណូលរាប់ពាន់លានដុល្លារដល់កម្មកររាប់សែននាក់ ដែលជួយឱ្យក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគាត់នៅតាមទីជនបទរស់នៅរួចចាកផុតពីភាពក្រីក្រ។
ក្រោមកម្មវិធី EBA កម្ពុជាបានរួចផុតកាតព្វកិច្ចពន្ធប្រមាណ ៧០០លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយឆ្នាំ ហើយកាលពីឆ្នាំ២០១៧ កន្លងទៅ ផលិតផលសំលៀកបំពាក់ ស្បែកជើង និងសម្ភារៈធ្វើដំណើរ បានផ្ដល់ប្រាក់ចំណូលលើសពី ៥ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដែលជាប្រាក់ចំណូលច្រើនជាងគេ នៃការនាំចេញផលិតផលគ្រប់ប្រភេទរបស់កម្ពុជា៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។