អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) ចាប់ផ្តើមធ្វើយុទ្ធនាការអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលនានានៅទូទាំងពិភពលោក បញ្ឈប់ការអនុវត្តអំពើដាក់ខ្នោះច្រវាក់លើមនុស្សដែលមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត ឬសតិមិនគ្រប់។ ការអំពាវនាវនេះ ធ្វើឡើងនៅមុនពេលទិវាសុខភាពផ្លូវចិត្តពិភពលោក ដែលនឹងប្រព្រឹត្តិទៅនៅថ្ងៃទី១០ តុលា ខាងមុខនេះ។
អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ រកឃើញតាមរយៈការសិក្សារបស់ខ្លួននៅក្នុង ១១០ប្រទេស ថា មានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់នៃការអនុវត្តអំពើដាក់ខ្នោះច្រវាក់លើមនុស្សដែលមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តនៅក្នុងប្រទេសប្រមាណជាង ៦០ប្រទេស ក្នុងនោះរួមទាំងកម្ពុជាផង។
ការរកឃើញនេះ ចេញផ្សាយនៅក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការនេះ ដាក់ចំណងជើងថា «អំពើដាក់ខ្នោះច្រវាក់លើមនុស្សមានពិការភាពផ្លូវចិត្តនៅទូទាំងពិភពលោក» ផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី០៦ តុលា។ បើតាមអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ នៅទូទាំងសាកលលោក មនុស្សប្រមាណជិត ៨០០លាននាក់ (៧៩២លាននាក់) ឬ ម្នាក់ក្នុងចំណោម១០នាក់ កំពុងមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត។ ក៏ប៉ុន្តែ អង្គការនេះថា រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងនោះ ចំណាយថវិកាតិចជាង ២% នៃថវិកាសម្រាប់វិស័យសុខាភិបាលទៅលើបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត។ របាយការណ៍បញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលស្ទើរតែទាំងអស់មិនបានផ្តល់ប្រាក់ជួយឧបត្ថម្ភដល់មនុស្សដែលមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត ដើម្បីឲ្យពួកគេអាចរកសេវាថែទាំសុខភាពផ្លូវចិត្តបានឡើយ។ ជាលទ្ធផលនៃកង្វះការគាំទ្រពីរដ្ឋាភិបាលបែបនេះ ក្រុមគ្រួសារជាច្រើន មានអារម្មណ៍ថា ពួកគេគ្មានជម្រើសអ្វី ក្រៅតែពីការដាក់ខ្នោះច្រវាក់ ឬបង្ខាំងសាច់ញាតិរបស់ពួកគេដែលមានជំងឺផ្លូវចិត្ត ឲ្យនៅក្នុងផ្ទះ ដោយសារតែពួកគេព្រួយបារម្ភថា អ្នកជំងឺអាចរត់ចោលផ្ទះសម្បែង ឬទៅធ្វើបាបអ្នកដទៃនៅខាងក្រៅ។
Together, we can help end the inhumane practice of chaining men, women, & children with a mental health condition in 60 countries. <br/> <br/>Join our global movement to & restore dignity:
នៅកម្ពុជាតាមរយៈការស្រាវជ្រាវកាលពីឆ្នាំ២០១៣ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ រកឃើញថា មនុស្សដែលមានពិការភាព ឬមានបញ្ហាផ្នែកសុខភាពផ្លូវចិត្ត ត្រូវបានបង្ខាំងខ្លួន ដែលជារឿយៗធ្វើឡើងតាមរយៈការដាក់ខ្នោះច្រវាក់ នៅក្នុងមណ្ឌលអប់រំកែប្រែអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនជាដើម។ ក្រៅពីនោះ ក៏មានការបង្ក្រាបលើជនអនាថានៅតាមទីសាធារណៈ នៅមុនពេលដែលមានរៀបចំកិច្ចប្រជុំកម្រិតអន្តរជាតិម្តងៗ។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត កាលពីខែមិថុនា ក្រសួងមហាផ្ទៃ បានធ្វើសេចក្តីព្រាងច្បាប់រក្សាសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ដែលអង្គការនេះថា នឹងរឹតតែធ្វើឲ្យមានការរើសអើងកាន់តែខ្លាំងប្រឆាំងនឹងមនុស្សដែលមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត និងក្រុមមនុស្សងាយរងគ្រោះនៅក្នុងសង្គម។ ជាក់ស្ដែង មាត្រា២៥ នៃសេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ តម្រូវឲ្យអ្នកមើលថែទាំ ឬអាណាព្យាបាលរបស់បុគ្គលដែលមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត មិនត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកជំងឺដើរចេញតាមទីធ្លាសាធារណៈដោយសេរីនោះទេ។ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ ថា ការរឹតត្បិតសិទ្ធិ និងសេរីភាពនៃការដើរហើររបស់មនុស្សដែលមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តតាមរយៈសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ដ៏ទូលំទូលាយបែបនេះ អនុញ្ញាតឲ្យរដ្ឋអំណាចបង្កើនការរំលោភបំពាន និងធ្វើឲ្យបញ្ហានេះកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរមួយកម្រិតថែមទៀត។
អគ្គនាយកបច្ចេកទេស និងជាអ្នកនាំពាក្យក្រសួងសង្គមកិច្ច អតីតយុទ្ធជន និងយុវនីតិសម្បទា លោក តូច ចាន់នី មិនអាចទាក់ទងបានដើម្បីសុំការពន្យល់ជុំវិញបញ្ហានេះបានទេ ដោយសារតែលោកពុំលើកទូរស័ព្ទកាលពីល្ងាចថ្ងៃទី០៦ តុលា។ យ៉ាងណា នៅក្នុងសន្និសីទព័ត៌មានរៀបចំដោយអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល កាលពីថ្ងៃទី២៨ មេសា លោក តូច ចាន់នី ធ្លាប់លើកឡើងពីការលំបាកជុំវិញការគ្រប់គ្រងជនអនាថាដែលរស់នៅតាមទីសាធារណៈ ដែលលោកថា ពួកគេព្យាយាមគេចវេស មិនចង់រស់នៅក្នុងមណ្ឌលដែលមានការគ្រប់គ្រងត្រឹមត្រូវ៖ «ជនអនាថារបស់យើង ក្រុមគោលដៅរបស់យើង ក្រុមជនរងគ្រោះរបស់យើងនេះ មិនព្រមទទួលសេវាដែលរដ្ឋាភិបាល ឬក្រសួងបានរៀបចំឲ្យទេ។ នេះជាបញ្ហា។ អ៊ីចឹង យើងយកគាត់ទៅដាក់ទៅប្រមូលផ្តុំ ទៅបណ្ដុះបណ្ដាលគាត់អីហើយ ទីបំផុតគាត់អត់ទទួលទេ ដោយសារគាត់នៅជាជនអនាថា គាត់រកចំណូលបានច្រើនជាងអ្វីដែលគាត់ទៅរស់នៅក្នុងមណ្ឌលដែលយើងយកគាត់ទៅអប់រំណែនាំ។ អ៊ីចឹង តាមការស្រាវជ្រាវ តាមការពិនិត្យកន្លងមក ជនអនាថាខ្លះ គាត់មានលុយក្នុងខ្លួនគាត់រាប់លាន។ នៅរាជធានីភ្នំពេញ ខ្ញុំឆែកបាន ឃើញគាត់មានលុយរាប់លាន។ នេះជាបញ្ហា។ អ៊ីចឹងទេ យើងយកពួកគាត់ទៅដាក់កន្លែងប្រមូលផ្តុំ ឲ្យអាហារគាត់គ្រប់គ្រាន់ ហូបចុកបីពេល បណ្ដុះបណ្ដាលចំណេះ វិជ្ជាជីវៈ បំណិនជីវិតជូនគាត់ គាត់អត់ព្រមទទួលយកទេ ហើយយកទៅដាក់ហ្នឹង រត់ចេញ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ នាយករងទទួលបន្ទុកផ្នែកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ (Licadho) លោក អំ សំអាត លើកឡើងថា នៅតែមានករណីចាប់ដាក់ខ្នោះច្រវាក់លើមនុស្សដែលមានបញ្ហាផ្លូវចិត្ត ហើយរដ្ឋនៅតែខ្វះការផ្តល់សេវាព្យាបាល និងថែទាំពួកគេឲ្យបានត្រឹមត្រូវនៅឡើយ៖ «យើងក៏ធ្លាប់បានជួយខ្លះដែរទាក់ទងនឹងពលរដ្ឋមួយចំនួននៅតាមគ្រួសារគាត់ គាត់អស់លទ្ធភាពគាត់បែរជាបង្ខាំង ឬក៏ដាក់ច្រវាក់ជើងអីទុកទៅ ព្រោះខ្លាចការដើរហើរ ... ការណ៍ដែលគាត់ទៅប្រព្រឹត្តិធ្វើអីផ្សេងៗនាំឲ្យប៉ះពាល់ទ្រព្យសម្បត្តិអ្នកដទៃជាដើម គឺយើងធ្លាប់ជួយ។ មិនតែប៉ុណ្ណឹងទេ អ្នកដែលមានបញ្ហាវិបល្លាសស្មារតីមួយចំនួនទៀតនៅតាមផ្លូវទីធ្លាសាធារណៈ គឺកន្លងមកក៏យើងឃើញដែរ ដូចជាយកទៅដាក់នៅព្រៃស្ពឺជាដើម ដែលមិនមានការថែទាំសេវាសុខភាពឲ្យបានត្រឹមត្រូវទេ គឺយកទៅបង្ខាំង យកទៅទុកអី។ នៅមិនទាន់មានការព្យាបាលឲ្យមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់នៅឡើយដែរ។ នេះក៏ជាកង្វល់មួយដែរ ...»។
កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៀត ថ្មីៗនេះ គឺករណីចាប់ខ្លួនកុមារា កាក់ សុវណ្ណច្ឆ័យ អាយុ១៥ឆ្នាំជាអនីតិជន ដែលមានជំងឺអូទីហ្សឹម។ កុមារារូបនេះ ជាកូនប្រុសសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ត្រូវអាជ្ញាធរចាប់ដាក់ខ្នោះ ប្រើអំពើហិង្សាវាយដំបង្កឲ្យមានរបួសស្នាមលើដងខ្លួន និងផ្ទៃមុខ ក្នុងពេលឃុំខ្លួនអស់ ២ថ្ងៃ និងបានបង្ខំឲ្យធ្វើកិច្ចសន្យាទទួលយកកំហុសមុននឹងដោះលែង ដោយសារតែកុមាររូបនេះ បានចូលទៅប្រមូលទង់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅក្នុងទីស្នាក់ការកណ្ដាលគណបក្ស។ជុំវិញបញ្ហានេះ អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលប្រទេសនានា រួមទាំងកម្ពុជាផង បញ្ឈប់រាល់ការអនុវត្តគោលនយោបាយ និងច្បាប់បែបដាក់ខ្នោះច្រវាក់លើមនុស្សដែលមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្តបែបនេះ។ អង្គការនេះ ក៏អំពាវនាវដល់ម្ចាស់ជំនួយអន្តរជាតិនានា ជំរុញរដ្ឋាភិបាលពាក់ព័ន្ធ ឲ្យហាមប្រាមអំពើដាក់ខ្នោះច្រវាក់លើមនុស្សដែលមានបញ្ហាសុខភាពផ្លូវចិត្ត និងឲ្យបង្កើតសេវាគាំទ្រផ្នែកសុខភាពផ្លូវចិត្តឲ្យបានសមស្រប ប្រកបដោយគុណភាព និងជាលក្ខណៈដែលមានការចូលរួមពីសហគមន៍តាមការស្ម័គ្រចិត្ត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។