អ្នកវិភាគថា មន្ត្រីសមត្ថកិច្ចរដ្ឋគួរឈប់អនុវត្តបញ្ជាតាមខ្សែរយៈបក្ស ដែលរឹតត្បិតសិទ្ធិពលរដ្ឋ។ ប្រតិកម្មនេះ នេះធ្វើឡើងក្រោយមន្ត្រីប៉ូលិស ស្រុកស្រែអំបិល ខេត្តកោះកុង អុកឡុករំខានដល់មន្ត្រីសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (Adhoc) នៅពេលពួកគាត់ ចុះអង្កេតបញ្ហាប្រជាពលរដ្ឋ មានទំនាស់ដីធ្លីនៅខេត្តនេះ កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា។
អ្នកវិភាគឯករាជ្យលោក បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ថា មកដល់សម័យនេះទៅហើយ មិនគួរណាឡើយអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច នៅមូលដ្ឋាន នៃរបបលោក ហ៊ុន សែន នៅតែអនុវត្តតាមទម្លាប់ចាស់គំរឹល ក្នុងការអនុវត្តរបៀបរបបធ្វើការ ដែលខ្វះភាពស៊ីសង្វាក់គ្នាបែបនេះតទៅទៀតសោះ។ លោកបន្តថា លំហូរនៃព័ត៌មានដើម្បីការទាក់ទងគ្នាខ្សែបណ្ដោយពីលើចុះទៅក្រោម គឺនៅតែអត់រលូន ព្រោះនៅជាប់កម្អែលទម្លាប់ចាស់ តាំងពីដើមរៀងមក ដែលធ្វើឱ្យថ្នាក់ក្រោមមិនជ្រាបព័ត៌មានពីថ្នាក់លើ។
លោកលើកឡើងបន្ថែមថា បញ្ជាធំបំផុតមួយទៀត គឺការណ៍ដែលមន្ត្រីមូលដ្ឋាន នៅតែនាំគ្នាបន្តអនុវត្តបទបញ្ជាតាមខ្សែរយៈរបស់បក្សនេះឯង។ លោកស្នើឱ្យកែទម្រង់របៀបរបបធ្វើការបែបនេះចេញ ដោយផ្ដើមពីការអនុវត្តវិធានការវិន័យ និងចាត់ការមន្ត្រីដែលប្រព្រឹត្តបំពានទាំងនោះ។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បានលើកឡើងអំពីគំរូនៃរបៀបរបបធ្វើការកាលពីជំនាន់សង្គមរាស្ត្រនិយម ដែលមានប្រសិទ្ធភាព ដែលមន្ត្រីគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ មិនអាចយកលេសណាមួយ ដើម្បីគេចវេះពីការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនបានទេ ប្រសិនករណីប្រព្រឹត្តផ្ទុយពីសេចក្ដីណែនាំ ឬបទបញ្ជាពីថ្នាក់លើបែបនេះនោះ៖ «ពីដើមដើម្បីឱ្យដឹងថាដល់ គេមានប្រព័ន្ធត្រួតត្រា ថាអាហ្នឹងវាដល់អត់ឬទេ ហើយអនុវត្តដែរឬអត់ទេ ? ហើយបើបានមានប្រតិកម្មមកវិញ គេចាត់ការបន្ថែមទៀត ហើយគេឱ្យជូនដំណឹងផ្លូវការណ៍អ៊ីចឹងៗ ត្រូវចុះក្នុងព្រះរាជកិច្ច។ ដូច្នេះមន្ត្រីជាន់ក្រោមៗ ថាអត់ដឹងអត់បានទេ»។
ការអនុវត្តរបស់អាជ្ញាធរថ្នាក់ក្រោម ដែលផ្ទុយទៅនឹងបញ្ជាថ្នាក់លើនេះ កើតមានជាហូរហែ មកហើយដូចក្នុងករណីនៃការហាមឃាត់ពលរដ្ឋ មិនឱ្យជួបជុំគ្នាហូបនំបញ្ចុកជាដើម។ ព្រឹត្តិការណ៍ថ្មីៗបំផុត គឺកើតឡើងនៅខេត្តកោះកុងកាលពីថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា ដោយសារមន្ត្រីប៉ូលិស ២នាក់ នៅស្រុកស្រែអំបិល បានទៅអុកឡុករំខានដល់ការបំពេញការងាររបស់មន្ត្រីសមាគម អាដហុក នៅពេលមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនេះ ចុះជួបសម្ភាសន៍ប្រជាពលរដ្ឋនៅភូមិតានី ឃុំជីខលើ ពាក់ព័ន្ធបញ្ហាទំនាស់ដីធ្លីរបស់ពលរដ្ឋ។
មន្ត្រីសមាគម អាដហុក លោក ស៊ឹង សែនករុណា ដែលបានចុះផ្ទាល់ក្នុងហេតុការណ៍នោះរៀបរាប់ថា មន្ត្រីសមត្ថកិច្ចមូលដ្ឋាន បានសួរឈ្មោះ និងគោលបំណងនៃការជួបប្រជាពលរដ្ឋ និងថតប័ណ្ណការងារពួកគាត់ រួចហើយនៅមិនចេញទៅណាទេ នៅថតរូប ថតវីដេអូ និងតាមឃ្លាំមើល ចាំស្ដាប់ការនិយាយគ្នារបស់ពលរដ្ឋ។ លោកចោទជាសំណួរថា តើឱ្យពលរដ្ឋហ៊ានប្រាប់រឿងរ៉ាវពួកគាត់យ៉ាងម៉េចទៅកើត? នេះហើយសេរីភាពសង្គមស៊ីវិល ជួបប្រជុំជាមួយពលរដ្ឋ៖ «ពលរដ្ឋមានការភ័យខ្លាច នៅពេលដែលពួកគាត់រាយការណ៍ អំពីសកម្មភាពរបស់ក្រុមអាជ្ញាធរ នៅក្នុងតំបន់នោះ ជាពិសេសសមត្ថកិច្ចហ្នឹង ព្រោះបើតាមសេចក្ដីរាយការណ៍របស់ពលរដ្ឋ មិនមែនមានតែវត្តមានពួកខ្ញុំនៅទីនោះទេ គឺការជួបជុំរបស់ពួកគាត់ ដែលជាពលរដ្ឋសាមញ្ញ ក្នុងការជជែកគ្នា ក្នុងរឿងរកដំណោះស្រាយវិវាទដីធ្លីរបស់ពួកគាត់នៅតំបន់ហ្នឹង ក៏អាជ្ញាធរប៉ូលិស តែងតែចុះទៅញឹកញាប់ ដែលរារាំងដល់សកម្មភាពរបស់ជនរងគ្រោះ ក្នុងការជជែករកដំណោះស្រាយ»។
ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានផ្ទុយនឹងសេចក្ដីណែនាំរបស់ថ្នាក់លើបែបនេះ ធ្វើឱ្យសមាគមអាដហុក អំពាវនាវឱ្យរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសក្រសួងមហាផ្ទៃ អន្តរាគមន៍ និងចាត់វិធានការឱ្យបានម៉ឺងម៉ាត់ និងជាក់ស្តែង ចំពោះសមត្ថកិច្ចណា ដែលមិនបានគោរព និងអនុវត្តតាមខ្លឹមសារ នៃសេចក្ដីជូនដំណឹងរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ជុំវិញសិទ្ធិសេរីភាពរបស់សមាគម និងអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល។
សេចក្ដីណែនាំរបស់ថ្នាក់លើនេះ គឺសំដៅលើសេចក្ដីជូនដំណឹងលេខ ២០០៦ ស.ជ.ណ ចុះថ្ងៃទី២៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ របស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ដែលណែនាំអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានថា សមាគម និង អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល ដែលបានចុះបញ្ជីត្រឹមត្រូវស្របតាមច្បាប់ ព្រមទាំងសហគមន៍មូលដ្ឋាន មានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញ ដោយមិនចាំបាច់ជូនដំណឹងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន មុនពេលចាប់ផ្តើមធ្វើសកម្មភាពដូចមុននោះឡើយ។
ទោះជាមានសេចក្ដីជូនដំណឹងនេះក្ដី ក៏មន្ត្រីមូលដ្ឋាន នៅតែប្រព្រឹត្តផ្ទុយ និងរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋ និង អង្គការសង្គមស៊ីវិលដដែល។ មន្ត្រីនាំពាក្យរបបលោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ផៃ ស៊ីផាន ក៏យល់ស្របថា អាជ្ញាមូលដ្ឋាន មិនត្រូវប្រព្រឹត្តផ្ទុយនឹងសេចក្ដីណែនេះនោះដែរ៖ «រាជរដ្ឋាភិបាលមិនមែនគ្រាន់តែហាមទេ គឺមានចេញជាសំបុត្រផង។ ការណែនាំរបស់សម្ដេចក្រឡាហោម ស ខេង បានប្រាប់យ៉ាងច្បាស់លាស់ មិនឱ្យមានការរំខានដល់ប្រជាពលរដ្ឋណាមួយទេបាទ។ ចំពោះជនណាដែលធ្វើអ៊ីចឹង គឺខុសច្បាប់ និងទទួលទណ្ឌកម្មផ្នែករដ្ឋបាល។ សុំអំពាវនាវតាមណែនាំរបស់សម្ដេចក្រឡាហោម ស ខេង គឺលោកមិនអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើការបំភិតបំភ័យប្រជាពលរដ្ឋបែបនេះទេ»។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី អធិការនគរបាលស្រុកស្រែអំបិល លោក ម៉ា ទី ចាត់ទុកថា ការចុះទៅតាមសួរនាំ និងបន្តចាំស្ដាប់ការនិយាយគ្នារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលនោះថា ជារឿងដែលត្រូវធ្វើជាទម្លាប់ធម្មតា និងភារកិច្ចរបស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ លោកប្រាប់អាស៊ីសេរី ថាសកម្មភាពរបស់ប៉ូលិសបែបនេះ មិនមែនទៅរំខានការងារ របស់មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលនោះឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ គឺទៅសាកសួរនេះ ដើម្បីការពារដល់សន្តិសុខសង្គម នៅក្នុងមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។ លោកចោទសួរអំពីភាពមិនស្មោះត្រង់ របស់មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និងប្រជាពលរដ្ឋដែលជួបជុំគ្នានោះ ថាបើគ្មានរឿងអ្វីលាក់បាំង ហេតុអ្វីខ្លាចវត្តមានមន្ត្រីសមត្ថកិច្ច «រាជរដ្ឋាភិបាលមិនមែនគ្រាន់តែហាមទេ គឺមានចេញជាសំបុត្រផង។ ការណែនាំរបស់សម្តេចក្រឡាហោម ស ខេង បានប្រាប់យ៉ាងច្បាស់លាស់ មិនឲ្យមានការរំខានដល់ប្រជាពលរដ្ឋណាមួយទេបាទ។ ចំពោះជនណាដែលធ្វើអ៊ីចឹង គឺខុសច្បាប់ និងទទួលទណ្ឌកម្មផ្នែករដ្ឋាបាល។ សុំអំពាវនាវតាមណែនាំរបស់សម្តេចក្រឡាហោម ស ខេង គឺលោកមិនអនុញ្ញាតឲ្យធ្វើការបំភិតបំភ័យប្រជាពលរដ្ឋបែបនេះទេ»។
អធិការនគរបាលស្រុកស្រែអំបិលដដែល អះអាងថា មន្ត្រីមូលដ្ឋានរបស់លោក អនុវត្តយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន ត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ និងតាមសេចក្ដីណែនាំរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ទើបបានជាធ្វើដូច្នេះ ព្រោះសេចក្ដីណែនាំរបស់ក្រសួង កំណត់ច្បាស់អំពីសិទ្ធិសេរីភាពរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលសមាគម និងសហគមន៍ដែលបានចុះបញ្ជីត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋគ្មានបានចុះបញ្ជីជាក្រុម ឬ សហគមន៍បែបនេះ សមត្ថកិច្ចត្រូវតែតាមដាន៖ «សមត្ថកិច្ចដែលនៅគឺជារឿងធម្មតា ដើម្បីចង់ដឹងថា តើប្រជាពលរដ្ឋជួបខាងអាដហុកហ្នឹងជួបរឿងអ្វី។ បើគាត់មនុស្សដែលត្រង់ មនុស្សដែលពិតប្រាកដ ចង់បានអ្វីពិតប្រាកដ មានរឿងអ្វីដែលខ្លាចឱ្យសមត្ថកិច្ចដឹង ? យើងនិយាយត្រង់ទៅខ្លាចអ្វីគេឮ ? ខ្លាចអ្វីគេដឹង ? បើយើងខ្លាចគេឮ ខ្លាចគេដឹង មានតែយើងមានរឿងមិនច្បាស់លាស់»។
ការតាមស្ដាប់ និងយកការណ៍សកម្មភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ក្នុងជីវភាពឯកជនបែបនេះ កើតមានឡើងជាប្រចាំក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដែលកងឈ្លបខ្មែរក្រហមលបស្ដាប់ និងតាមដានគ្រប់សកម្មភាពរបស់ប្រជាជន ជាពិសេសប្រជាជនថ្មី ដែលរបបនេះ ចាត់ទុកជាខ្មាំងរបស់បដិវត្តន៍។ សូម្បីតែការរួមមេត្រីរវាងប្ដីប្រពន្ធថ្មោងថ្មី ក៏កងឈ្លបខ្មែរក្រហមត្រូវតាមដានជាប្រចាំដែរ។
លោក ស៊ឹង សែនករុណា មិននឹកស្មានថា លោកអធិការនគរបាលស្រុកស្រែអំបិល រកនឹកបកស្រាយបែបផ្ទុយ ទៅនឹងស្មារតីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ប្រទេសបែបនេះទៅរួច ព្រោះគ្មានច្បាប់ឯណាហាមឃាត់សិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត ម្ចាស់ប្រទេស មិនឱ្យជួបជុំគ្នា ដើម្បីបញ្ចេញមតិ ឬជជែកពិភាក្សារកដំណោះស្រាយបញ្ហារបស់ខ្លួននោះទេ៖ «ការលើកឡើងរបស់គាត់ អំពីការណ៍ប្រជាពលរដ្ឋអត់មានចុះបញ្ជីហ្នឹង គឺជារឿងមួយដែលយើងហួសចិត្តដែរ។ វាជាការយល់ច្រឡំមួយដ៏ធ្ងន់។ គួរតែមានការគិតឡើងវិញ។ អង្គការសង្គមស៊ីវិល បើមិនធ្វើការជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរួមចំណែកជាដៃគូជាមួយរដ្ឋាភិបាល តើឱ្យយើងធ្វើការជាមួយអ្នកណា ? ហើយបញ្ហាជាបញ្ហារបស់អ្នកណា ? ជាបញ្ហារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ដូច្នេះយើងត្រូវធ្វើការជាមួយពលរដ្ឋ»។
សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស អាដហុក ចាត់ទុកសកម្មភាពទាំងនេះថា ជាផ្នែកមួយនៃបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ដែលបានធ្លាក់ចុះខ្លាំងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៩នេះ។ អង្គការនេះរកឃើញថា រយៈពេល ៦ខែដើមឆ្នាំ២០១៩ អាជ្ញាធររឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការជួបជុំរបស់ពលរដ្ឋ នៅតាមមូលដ្ឋានចំនួន ៧១ករណី។ ការរឹតត្បិត និងការគំរាមកំហែងទាំងនោះរួមមាន មន្ត្រីប៉ូលិសបានចូលមក ថតរូបភាព សកម្មភាពពេលជួបប្រជុំ ស្រង់ឈ្មោះ ឬថតបញ្ជីឈ្មោះអ្នកចូលរួម ការដាក់កម្លាំងប៉ូលិសស្លៀកពាក់ស៊ីវិលចូលស្ដាប់ការប្រជុំ ការរៀនសូត្ររបស់សហគមន៍ជាដើម៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។