"៥​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ឃាតកម្ម​បណ្ឌិត កែម ឡី របប​លោក ហ៊ុន សែន ងាក​មក​ប្រើ​តុលាការ​​ចាប់​ចង​​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់"

ដោយ មាន ឫទ្ធិ
2021.07.01
"៥​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ឃាតកម្ម​បណ្ឌិត កែម ឡី របប​លោក ហ៊ុន សែន ងាក​មក​ប្រើ​តុលាការ​​ចាប់​ចង​​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់" ពលរដ្ឋចូលរួម​បុណ្យ​សព​បណ្ឌិត កែម ឡី កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី១១ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​២០១៦។
RFA

៥​ឆ្នាំក្រោយ​អំពើ​ឃាតកម្ម​ដ៏​កក្រើក​លើ​អ្នកវិភាគ​សង្គម បណ្ឌិត កែម ឡី មន្ត្រី​ជំនាញ​សិទ្ធិមនុស្ស​អន្តរជាតិ មើលឃើញ​ថា កម្ពុជា​ហាក់​កំពុង​ដើរចូល​របត់​នយោបាយ​ថ្មី​មួយ។ របត់​នយោបាយ​នោះ​គឺ​របប​លោក ហ៊ុន សែន ទំនងជា​ផ្លាស់ប្ដូរ​វិធីសាស្ត្រ​នៃ​ការគ្រប់គ្រង​ប្រទេស ពី​ការ​ផ្អាក​ប្រើប្រាស់​អំពើ​ហិង្សា​ផ្នែក​នយោបាយ​តាមរយៈ​ករណី​ឃាតកម្ម​មក​លើ​សកម្មជន​បក្ស​ប្រឆាំង និង​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់ មក​ជា​ការប្រើប្រាស់​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ដើម្បី​ចាប់ចង​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​ដាក់​ពន្ធនាគារ​វិញ​ម្តង​។ មន្ត្រី​ជំនាញ​រូប​នោះ លើកឡើង​ថា ការ​ធ្វើ​ដូច្នេះ គឺ​ដោយសារតែ​របប​លោក ហ៊ុន សែន យល់​ថា ការប្រើប្រាស់​អំពើ​ហិង្សា​ផ្នែក​នយោបាយ​អាច​នាំ​ឱ្យ​មាន​ប្រតិកម្ម​ខ្លាំងក្លា​ពី​សហគមន៍​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ ហើយ​អាច​ធ្វើ​ឱ្យ​លោក ហ៊ុន សែន ប្រឈម​នូវ​បញ្ហា​ជាច្រើន​ក្រោយ​បាត់បង់​អំណាច។

ឃាតកម្ម​លើ​បណ្ឌិត កែម ឡី ទំនង​ជា​ក្លាយជា​ករណី​ឃាតកម្ម​ចុង​ក្រោយ​នៅ​កម្ពុជា​ដែល​រង​ការ​សង្ស័យ​ថា មាន​ជាប់​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​រឿង​នយោបាយ​។ ៥​ឆ្នាំ​ក្រោយ​អំពើ​ឃាតកម្ម​នេះ ពលរដ្ឋ​កម្ពុជា​ហាក់​នៅ​មិន​ទាន់​ឃើញ​មាន​ករណី​ស្រដៀង​គ្នា​នេះ​កើត​មាន​ឡើង​ទៀត​នៅក្នុង​សង្គម​របស់​ពួកគេ​ក្រោម​របប​ដឹកនាំ​របស់​លោក ហ៊ុន សែន​។ ក៏ប៉ុន្តែ ពួកគេ​បែរជា​ឃើញ​មានការ​កើនឡើង​ករណី​ប្រើប្រាស់​អំពើ​ហិង្សា​លើ​រាងកាយ​។ ទន្ទឹម​នឹង​នេះ អ្វី​ដែល​កំពុង​ក្លាយ​ជា​និន្នាការ​ដ៏​ពេញនិយម​មួយ​ទៀត​នោះ គឺ​ការប្រើប្រាស់​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ចាប់ចង​ដាក់គុក​ច្រវាក់​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​ឥត​ស្រាកស្រាន្ត មិន​ថា ពួកគេ​ជា​អនីតិជន មាន​ពិការភាព​ផ្នែក​ស្មារតី ឬ​អនាគត​ទំពាំង​ស្នង​ឫស្សី​នៃ​ប្រទេសជាតិ​យ៉ាងណា​នោះ​ទេ​។ គ្មាន​ឡើយ​ការ​អនុគ្រោះ។

ក្រោម​ក្រសែភ្នែក​របស់​គណបក្ស​កាន់អំណាច ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​បាន​ក្លាយ​ទៅជា សម្បុក «​ភេរវករ» «​ឧទ្ទាម​ក្រៅច្បាប់​» ក្នុង​យុគសម័យ​ពាក្យស្លោក «​អរគុណ​សន្តិភាព​» របស់​លោក ហ៊ុន សែន ដែល​មិនសូវ​ខុស​គ្នា​ពី​សម័យ​ខ្មែរក្រហម​ដែល​យក​ពលរដ្ឋ​ខ្លួន​ឯង​ជាស​ត្រូវ បើ​ទោះ​បី​ជា​ពួកគេ​គ្មាន​អាវុធ ឬ​គ្រាប់រំសេវ​សូម្បី​តែមួយ​គ្រាប់​នៅ​នឹង​ដៃ​ក៏ដោយ។ ពលរដ្ឋ​ដែល​ជា​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​ទាំងនេះ បាន​ទទួល​រង​ជា​ហូរហែ​នូវ​បទ​ចោទ «​រួមគំនិត​ក្បត់​» «​ញុះញង់​ឱ្យ​ប្រព្រឹត្តិ​បទឧក្រិដ្ឋ ឬ «​បង្ក​អំពើ​ចលាចល​ធ្ងន់ធ្ងរ​នៅក្នុង​សង្គម​» ឬ​«​ប្រមាថ​ព្រះមហាក្សត្រ​» ជាដើម ពី​តុលាការ​ដែល​មតិ​ទូទៅ​ថា ស្ថិត​ក្រោម​ការ​បង្គាប់​បញ្ជា​របស់​របប​ឯកបក្ស​។ ពីមួយ​ថ្ងៃ​ទៅ​មួយ​ថ្ងៃ ព័ត៌មាន​នៃ​ការ​ចាប់ចង​មនុស្ស​ដាក់គុក​ច្រវាក់ កើត​មាន​ជា​ហូរហែ ដែល​ហាក់បីដូចជា​សង្គម​កម្ពុជា​កំពុង​ក្លាយជា​ទីលាន​សមរភូមិ​សន្តិភាព​ក្រោម​គំនរ​គុក​ច្រវាក់។

Brads-Adam.jpeg
នាយក​ប្រតិបត្តិ​ទទួល​បន្ទុក​កិច្ចការ​តំបន់​អាស៊ី​របស់​អង្គការ យូមែន រ៉ៃត៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ប្រ៊ែដ អាដាម (Brad Adams) ផ្ដល់​បទសម្ភាសន៍​ដល់​វិទ្យុ​អាស៊ីសេរី កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី​៦ កុម្ភៈ ២០១៥។ RFA

នាយក​ប្រចាំ​តំបន់​អាស៊ី​នៃ​អង្គការ យូមែន រ៉ៃស៍ វ៉ច្ឆ (Human Rights Watch) លោក ប្រ៊ែដ អាដាមស៍ (Brad Adams) មើល​ឃើញ​ថា កាល​ពី​ទសវត្ស​១៩៩០ នៅ​ពេលដែល​អំណាច​របស់​លោក ហ៊ុន សែន ស្ថិត​ក្នុង​ភាព​មិន​នឹងន មាន​អំពើ​ហិង្សា​នយោបាយ​ជាច្រើន​រាប់មិនអស់​បាន​កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុង​សង្គម​កម្ពុជា ជាពិសេស​ករណី​ឃាតកម្ម​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​រឿង​នយោបាយ។ ក៏ប៉ុន្តែ លោក​ថា នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ អ្វី​ដែល​កំពុងតែ​កើតមានឡើង​នៅ​កម្ពុជា​នោះ គឺ​លោក ហ៊ុន សែន កំពុង​ប្រើប្រាស់​នូវ​វិធីសាស្ត្រ​ចាប់ចង​ដាក់គុក​ច្រវាក់​លើ​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​លោក ដោយសារតែ​មាន​ប្រតិកម្ម​តិចតួច​ពី​សហគមន៍​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ​៖ «លោក ហ៊ុន សែន អាច​នឹង​គិតថា ហេតុអ្វី​ក៏​មិន​ចាប់ខ្លួន​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​ទាំងនោះ​ទៅ​? តើ​នឹង​មាន​រឿងរ៉ាវ​អ្វី​កើតឡើង​ចំពោះ​រូបលោក ឬ​រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក​? តើ​នឹង​មាន​ទណ្ឌកម្ម​ដែរឬទេ​? ការ​ដក​ប្រព័ន្ធ​អនុគ្រោះ​ពន្ធ EBA ហាក់បីដូចជា​នៅ​ខ្សោយ​មែនទែន ពោល​គឺ​ត្រឹមតែ ២០% ប៉ុណ្ណោះ​។ ដូច្នេះ ខ្ញុំ​គិតថា លុះត្រា​ណា​តែ​គាត់​ប្រឈម​នឹង​ទណ្ឌកម្ម​ធ្ងន់ធ្ងរ ទើប​គាត់​ឈប់​។ ម្យ៉ាងវិញទៀត គាត់​មិន​ចាំបាច់​ងាក​ទៅ​ប្រើ​ប្រាស់​អំពើ​ហិង្សា​ទេ ព្រោះ​ការ​ធ្វើ​ដូច្នេះ​អាច​នឹង​ធ្វើ​ឱ្យ​គាត់​ត្រូវ​ប្រឈម​នឹង​បញ្ហា​ជាច្រើន​។ ការប្រើប្រាស់​អំពើ​ហិង្សា នឹង​នាំ​ឱ្យ​មាន​ប្រតិកម្ម​ខ្លាំងក្លា​ពី​ក្នុងស្រុក និង​អន្តរជាតិ»

ក្រោយ​មរណភាព​បណ្ឌិត កែម ឡី កាល​ពី ៥​ឆ្នាំមុន របប​លោក ហ៊ុន សែន បាន​បង្កើន​យុទ្ធនាការ​បង្ក្រាប​លើ​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់ មាន​ដូចជា​សកម្មជន​បក្ស​ប្រឆាំង សកម្មជន​សង្គម បរិស្ថាន អ្នក​កាសែត អ្នក​ការពារ​សិទ្ធិមនុស្ស និង​អ្នកប្រើប្រាស់​បណ្ដាញ​សង្គម​ជាដើម ក្រោយ​របប​នេះ​បាន​ប្រើប្រាស់​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ចាប់ខ្លួន​មេ​បក្ស​ប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ដាក់គុក​ទាំង​កណ្តាល​យប់ និង​ឈាន​ទៅ​រម្លាយ​គណបក្សប្រឆាំង​ធំជាង​គេ​កាល​ពី​ចុង​ឆ្នាំ​២០១៧ បាន​ដោយ​ជោគជ័យ​ដើម្បី​ធានា​ការ​ក្តោបក្តាប់​អំណាច​ក្រោម​ស្លាក «​សន្តិភាព​» សម្រាប់​បក្ខពួក​ខ្លួន​រួចមក​។ មនុស្ស​យ៉ាងហោចណាស់ ២០០​នាក់ ត្រូវ​បាន​របប​នេះ​កោះហៅ​មក​សាកសួរ បង្ខំ​ឱ្យ​សារភាព និង​ចាប់ខ្លួន​កាលពី​ឆ្នាំ​២០១៩ ដោយសារតែ​ពួកគេ​ពាក់ព័ន្ធ​ជាមួយនឹង​ដំណើរ​មាតុភូមិ​និវត្ត​របស់​ប្រធាន​ស្តីទី​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ លោក សម រង្ស៊ី ថ្ងៃទី​០៩ ខែវិច្ឆិកា។

យុទ្ធនាការ​បង្ក្រាប​ជា​ប្រព័ន្ធ​នេះ ក៏​នៅតែ​បន្ត​ឥត​ដាច់​រហូត​មក​ទល់​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ បើ​ទោះ​ជា​កម្ពុជា​កំពុង​ប្រឈម​នឹង​ជំងឺ​រាតត្បាត​សាកល​កូវីដ​១៩​យ៉ាងណាក៏ដោយ​។ គិត​ត្រឹម​ពាក់​កណ្តាល​ឆ្នាំ​២០២១​នេះ យ៉ាងហោចណាស់​មាន​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​ជិត​៨០​នាក់​ត្រូវ​បាន​របប​លោក ហ៊ុន សែន ចាប់​ដាក់គុក បើ​ទោះ​បី​ជា​ពួកគេ​មួយចំនួន​ជា​យុវជន​ក្មេងខ្ចី​ស្ថិត​នៅក្នុង​វ័យ​សិក្សា​ក៏ដោយ​។ ទន្ទឹម​នឹង​នេះ ក៏​មាន​ករណី​ប្រើប្រាស់​អំពើ​ហិង្សា​លើ​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​មិន​តិច​ជាង ៣០​ករណី ក្រោម​រូបភាព​ជា​ការ​វាយ​ប្រហារ​នៅ​តាម​ដងផ្លូវ​សាធារណៈ​ដោយ​ប្រើ​បំពង់​ទីប ឬ​ចោល​ដុំ​ថ្ម ដែល​ក្រុម​ជនល្មើស​មិនដែល​ត្រូវ​បាន​សមត្ថកិច្ច​ចាប់ខ្លួន​បាន​ឡើយ ហើយ​ករណី​មួយ​ភាគ​ធំ​បាន​ធ្វើ​ឱ្យ​ជនរងគ្រោះ​រង​របួស​ស្ទើរ​ពិការ​អស់​មួយ​ជីវិត​ក៏​មាន។

លោក ប្រ៊ែដ អាដាមស៍ យល់​ថា បើ​ទោះ​បី​ជា​មានការ​កើនឡើង​នៃ​និន្នាការ​ចាប់ខ្លួន​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ក៏ដោយ ក៏​លោក​យល់​ឃើញ​ថា នេះ​មិនមែន​មាន​ន័យថា លោក ហ៊ុន សែន នឹង​បញ្ឈប់​ទាំងស្រុង​លែង​ប្រើប្រាស់​អំពើ​ហិង្សា​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ​ផ្នែក​នយោបាយ​ទៀត​នោះ​ឡើយ​។ លោក​ថា នៅ​ពេល​ណា​ដែល​លោក ហ៊ុន សែន មាន​អារម្មណ៍​ថា អំណាច​របស់​លោក​កំពុង​ទទួល​រង​នូវ​ការ​គំរាមកំហែង​ខ្លាំង នោះ​លោក​នឹង​ងាក​ទៅ​ប្រើ​ប្រាស់​វិធីសាស្ត្រ​អំពើ​ហិង្សា​ផ្នែក​នយោបាយ​ដដែល​ឡើងវិញ​។ ជាក់ស្តែង​ដូចជា​ករណី​ដែល​លោក ហ៊ុន សែន បាន​ដឹកនាំ​ធ្វើ​រដ្ឋប្រហារ​បង្ហូរឈាម​កាលពី​ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៩៩៧ ដែល​មន្ត្រី និង​ទា​ហ៊ាន​បក្ស​ហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច រាប់​រយ​នាក់​ត្រូវ​បាន​សម្លាប់​ក្រៅ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​។ លើស​ពី​នោះ​ទៀត​សោត ក៏​នៅ​មាន​ព្រឹត្តិការណ៍​បោក​គ្រាប់បែក​មុខ​រដ្ឋសភា​ជាតិ កាល​ពី​ចុង​ខែ​មីនា ឆ្នាំ​១៩៩៧ ដែល​បាន​បណ្តាល​ឱ្យ​ក្រុម​អ្នក​តវ៉ា​រាប់​សិន​នាក់​រង​បួស និង​ស្លាប់ ខណៈ​អាជ្ញាធរ​នៅតែ​មិន​ទាន់​វែកមុខ​ជន​ប្រព្រឹត្តិ​យក​មក​ទទួលទោស​តាមផ្លូវ​ច្បាប់​បាន​នៅ​ឡើយ។

ដូចគ្នា​នេះ​ដែរ ឃាតកម្ម​លើ​បណ្ឌិត កែម ឡី ទាំង​កណ្តាល​ថ្ងៃត្រង់​នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ​កាលពី​៥​ឆ្នាំមុន ត្រូវ​បាន​អ្នកសង្កេតការណ៍​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ មើលឃើញ​ថា ជា​អំពើ​ឃាតកម្ម​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​រឿង​នយោបាយ​។ លោក ប្រ៊ែដ អាដាមស៍ ថា ឃាតកម្ម​នេះ​ពិបាក​កើតឡើង​ណាស់​ប្រសិនបើ​គ្មាន​បញ្ជា​ណាមួយ​ពី​មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់​ក្នុង​ជួរ​រដ្ឋាភិបាល​នោះ​៖ «ខ្ញុំ​មិន​ដឹង​ថា​តើ​លោក ហ៊ុន សែន ជា​អ្នក​នៅ​ពីក្រោយ​ការ​បញ្ជា​ឲ្យ​សម្លាប់​លោក កែម ឡី ឬ​យ៉ាងណា​នោះ​ទេ​។ ប៉ុន្តែ មនុស្ស​ភាគច្រើន​ដែល​តាមដាន​ស្ថានការណ៍​នៅ​កម្ពុជា គិត​ថា វា​ជា​រឿង​មិន​អាច​ទៅរួច​ទេ ដែល​មាន​នរណា​ម្នាក់​ហ៊ាន​សម្រេចចិត្ត​ធ្វើ​ដូច្នេះ ដោយ​គ្មាន​ការ​បញ្ជា​ពី​ថ្នាក់លើ​បំផុត​នោះ»

seng-sary.jpeg
បណ្ឌិត សេង សារី អ្នក​ឃ្លាំមើល​ផ្នែក​អភិវឌ្ឍន៍​សង្គម។ RFA

ជុំវិញ​មរណភាព​របស់​បណ្ឌិត កែម ឡី នេះ អ្នក​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​បញ្ហា​សង្គម និង​នយោបាយ បណ្ឌិត សេង សារី មើល​ឃើញ​ថា គឺជា​ការបាត់បង់ «​ទ្រព្យ​រស់​» របស់​ជាតិ ដែល​ធ្លាប់​ផ្តល់​យោបល់ និង​ចំណេះដឹង​ទូលំទូលាយ​ដល់​ការ​អភិវឌ្ឍន៍​សង្គម និង​ពលរដ្ឋ​។ លោក​ថា គិត​រហូត​មក​ទល់​ពេល​នេះ យុត្តិធម៌​នៅ​មិន​ទាន់​មាន​នៅឡើយ​ទេ​សម្រាប់​បណ្ឌិត កែម ឡី និង​ក្រុម​គ្រួសារ​លោក ខណៈ​ឃាតក​ពិតប្រាកដ​មិន​ត្រូវ​បាន​អាជ្ញាធរ​វែកមុខ​ចាប់ខ្លួន​បាន​នៅឡើយ អស់​រយៈពេល ៥​ឆ្នាំ​មកនេះ រីឯ​ស្ថានភាព​សង្គម​កម្ពុជា​ទៀតសោត​ក៏​កាន់​តែ​មាន​សភាព​ធ្លាក់ចុះ​ដុនដាប​កាន់តែ​ខ្លាំង​ឡើង​។ លោក​យល់​ថា អំពើ​ឃាតកម្ម​នយោបាយ​នឹង​នៅតែ​បន្ត​កើត​មាន ប្រសិន​បើ​មាន​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ណា​ម្នាក់​ដែល​លេចធ្លោ​អាច​ធ្វើ​ឱ្យ​មាន​ការ​ផ្លាស់ប្ដូរ​ផ្នត់គំនិត​សង្គម​ជាថ្មី​នោះ​៖ «ច្បាស់​ណាស់​បាទ បើសិនជា​ក្នុង​ករណី​មាន​អ្នកណា​ដែល​អាច មិន​ត្រឹមតែ​លោក​បណ្ឌិត កែម ឡី ទេ អ្នកណា​ក៏ដោយ​ឱ្យ​តែ​អាច​ធ្វើ​ឱ្យ​មានការ​ផ្លាស់ប្ដូរ​ផ្នត់គំនិត​ពលរដ្ឋ ហើយ​ការ​ផ្លាស់ប្ដូរ​ផ្នត់គំនិត​នោះ ធ្វើ​ឱ្យ​ប៉ះពាល់​ទៅ​ដល់​ផល​ប្រយោជន៍​នយោបាយ ប៉ះពាល់​ទៅដល់​ផលប្រយោជន៍​សេដ្ឋកិច្ច​របស់​អ្នក​កាន់​អំណាច​ហ្នឹង គឺ​នឹង​មាន​កើតឡើង​រឿង​នេះ​ម្តង​ទៀត»

Tola_Moeurn.jpeg
នាយក​ប្រតិបត្តិ​មជ្ឈមណ្ឌល​សម្ពន្ធភាព​ការងារ និង​សិទ្ធិមនុស្ស (CENTRAL) លោក មឿន តុលា ថ្លែង​ទៅ​កាន់​អ្នក​កាសែត ក្រោយ​ចូល​បំភ្លឺ​នៅ​តុលាការ​ក្រុង​ភ្នំពេញ នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៧ ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​២០១៧។ RFA

ស្រដៀង​គ្នា​នេះ អ្នក​ជំនាញ​សិទ្ធិ​ការងារ និង​ជានា​យក​ប្រតិបត្តិ​មជ្ឈមណ្ឌល​ដើម្បី​សម្ពន្ធភាព​ការងារ និង​សិទ្ធិមនុស្ស ហៅ​កាត់​ថា សង់ត្រាល់ (CENTRAL) លោក មឿន តុលា យល់​ស្រប​ថា ករណី​ឃាតកម្ម​ផ្នែក​នយោបាយ​អាច​នឹង​មិន​ទាន់​កើត​មាន ដោយសារតែ​ក្រុម​អ្នក​ផ្តល់​មតិ​សង្គម លែង​ហ៊ាន​និយាយ​រិះគន់​ចំៗ​ដូច​បណ្ឌិត កែម ឡី​៖ «​បើសិនជា​យើង​មើល​មក​វា​ហាក់ដូចជា មិន​មាន​ការ​បាញ់សម្លាប់​អ្នក​ដែល​គេ​ហៅថា Public Figures បុគ្គល​សាធារណៈ​ដូច​ករណី​លោក​បណ្ឌិត កែម ឡី មែន​។ ក៏ប៉ុន្តែ មិនមែន​ដោយសារ​ការ​ប្តូរ​ឥរិយាបថ​របស់​រដ្ឋាភិបាល ឬក៏​អាជ្ញាធរ​សព្វថ្ងៃ​ទេ​...​។ ការណ៍​ដែល​មិន​មាន​ការ​បាញ់​សម្លាប់​អ្នក​ដែល Public Figures ហ្នឹង ប្រហែលជា​មួយ​រយៈ​ចុង​ក្រោយ​មក បន្ទាប់ពី​មានការ​បាញ់សម្លាប់​លោក​បណ្ឌិត កែម ឡី គឺ​យើង​ឃើញថា អ្នក​សិក្សា​សង្គម អ្នកវិភាគ​សង្គម អ្នក​ផ្តល់​ការ​អធិប្បាយ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​រឿង​នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គម ជាដើម គឺ​ហាក់ដូចជា​ដូរ​របៀប​ក្នុង​ការ​ផ្តល់​យោបល់ ដោយ​រឿង​ខ្លះ​គាត់​មិន​ហ៊ាន​និយាយ​ឱ្យ​អស់​ដូច​កាលពី​ជំនាន់​លោក​បណ្ឌិត កែម ឡី នោះ​ទេ​។ ត្រង់​នេះ​ហើយ​ប្រហែលជា​ធ្វើ​ឱ្យ​ការ​និយាយ ការ​ផ្តល់​ការវិភាគ វា​មិនសូវ​ជា​ចំ ឬក៏​មិនសូវ​ជា​ត្រង់​ដូច​កាលពី​លោក​បណ្ឌិត កែម ឡី​។ អ៊ីចឹង​ហើយ​បានជា​ធ្វើ​ឱ្យ​ការណ៍​ដែល​សម្លាប់​អ្នកវិភាគ​អី វា​ហាក់ដូចជា​អត់​ទាន់​កើតមាន​។ ខ្ញុំ​មិន​និយាយ​ថា នឹង​មិន​កើត​មាន​ទេ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​គិត​ថា វា​មិន​ទាន់​កើត​មាន»

លោក មឿន តុលា បន្ត​ថា បើ​ទោះ​បី​ជា​មិន​មាន​ករណី​ឃាតកម្ម​លើ​បុគ្គល​លេចធ្លោ​ដែល​ហ៊ាន​និយាយ​រិះគន់​នៅក្នុង​សង្គម​នា​រយៈពេល​ចុងក្រោយ​នេះ​ក៏ដោយ សង្គម​កម្ពុជា​នៅ​តែ​មាន​ករណី​អំពើ​ហិង្សា​ផ្នែក​នយោបាយ​លើ​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​រដ្ឋាភិបាល​ដ​ដែល​។ ជាក់ស្តែង លោក​ថា មាន​សកម្មជន​បក្ស​ប្រឆាំង​មិន​តិច​រូប​ទេ បាន​ទទួល​រង​នូវ​ការវាយប្រហារ​តាម​ដងផ្លូវ​ជា​សាធារណៈ​ពី​សំណាក់​ក្រុម​ជន​មិន​ស្គាល់​អត្តសញ្ញាណ ព្រមទាំង​ករណី​ធ្វើ​ទារុណកម្ម​មក​លើ​សកម្ម​ជន​នយោបាយ​ក្នុង​ពេល​ឃុំឃាំង​រហូតដល់​ស្លាប់​ជាដើម ហើយ​អាជ្ញាធរ​នៅតែ​បរាជ័យ​មិនអាច​វែកមុខ​យក​ជនល្មើស​មក​ផ្ដន្ទាទោស​បាន​ដដែល​៖ «​ខ្ញុំ​នៅតែ​មើលឃើញ​ការប៉ុនប៉ង​សម្លាប់ អំពើ​ហិង្សា​អី​ផ្សេងៗ​នៅ​ក្រៅ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ដែរ ទៅលើ​សកម្មជន​នយោបាយ ជាពិសេស យើង​ឃើញ​រឿង​ក្តីក្តាំ​ករណី​មួយ​នៅ​ដូចជា​ខេត្ត​បន្ទាយមានជ័យ រឿង​ការ​ធ្វើ​ទារុណកម្ម​យុវជន​ម្នាក់​ដែល​ជា​អ្នកទោស ហើយ​គាត់​ហាក់​ដូចជា​សកម្មជន​នយោបាយ​ផង ធ្វើ​ទារុណកម្ម​រហូតដល់​គាត់​ស្លាប់​ក្នុង​ពន្ធនាគារ​។ នេះ​គឺជា​រឿង​មួយ​ធ្ងន់ធ្ងរ​ណាស់​។ នេះ គឺជា​រូបភាព​មួយ​នៃ​ការ​សម្លាប់​មនុស្ស​ក្រៅ​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ដែរ​។ ការប្រើ​អំពើ​ហិង្សា​យក​ដែក ថ្នាំងឫស្សី យក​ទៅ​វាយ​មនុស្ស ឬ​សកម្មជន​នយោបាយ​កណ្តាល​ថ្ងៃ​ប៉ុន្មាន​នាក់​កន្លង​មក​នេះ ក៏​សម្រាប់​ខ្ញុំ គឺជា​ការប៉ុនប៉ង​ធ្វើ​មនុស្សឃាត​ដោយ​ចេតនា ហើយ​គ្រាន់​ថា បើ​មើល​ទំហំ​នៃ​ការ​វាយ​នោះ​បើ​មនុស្ស​មិន​ស្លាប់​ទេ ក៏​អាច​នឹង​មាន​បញ្ហា​សតិ​ដែរ»

ឆ្លើយតប​នឹង​រឿង​នេះ មិន​ខុសពី​លើក​មុនៗ អ្នកនាំពាក្យ​គណៈកម្មាធិការ​សិទ្ធិមនុស្ស​កម្ពុជា​របស់​រដ្ឋាភិបាល លោក កត្តា អ៊ន ច្រានចោល​ថា ករណី​ទាំងនោះ​ជា​រឿង​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​នយោបាយ​។ លោក​បដិសេធ​ថា មិន​មាន​ករណី​ឃាតកម្ម​នយោបាយ​នៅ​កម្ពុជា​ទេ ហើយ​ករណី​ឃាតកម្ម​លើ​បណ្ឌិត កែម ឡី ត្រូវ​បាន​អ្នកនយោបាយ​យក​មក​ធ្វើជា​រឿង​នយោបាយ ដើម្បី​កេង​ចំណេញ​នយោបាយ​ចំពោះ​មរណភាព​របស់​លោក​៖ «​យើង​មិន​អាច​វាយតម្លៃ​ដោយ​គ្មាន​សេចក្តី​សម្រេច​ពី​តុលាការ ឬ​សមត្ថកិច្ច​ទេ​។ អ៊ីចឹង​ហើយ ការណ៍​ដែល​ទាញ​ទៅ​រឿង​នយោបាយ​គ្រាន់តែ​ជា​ការ​ទាញ​រឿង​ទៅ​តាម​និន្នាការ​ក្រុម និន្នាការ​នយោបាយ​តែប៉ុណ្ណោះ​។ ប៉ុន្តែ នៅ​ក្នុង​ចំណាត់ការ​ផ្លូវច្បាប់​ទើប​យើង​ដឹង​ថា នរណា​ជា​រឿង​អ្វី​។ អ៊ីចឹង កន្លង​មកនេះ យើង​ឃើញថា តុលាការ​បាន​ផ្ដន្ទាទោស​ជន​មួយចំនួន គឺ​នៅក្នុង​បរិបទ​នៃ​ក្រមព្រហ្មទណ្ឌ វា​មិន​ទាក់ទង​ទៅ​នឹង​រឿង​នយោបាយ​ទេ ប៉ុន្តែ​នៅក្នុង​ករណី​ខ្លះ​នៃ​ការស៊ើបអង្កេត​នៅឡើយ ក៏​យើង​មិនអាច​សន្និដ្ឋាន​ថា រឿង​នោះ​ជា​រឿង​នយោបាយ ឬក៏​រឿង​នោះ​ជា​រឿង​ព្រហ្មទណ្ឌ​ដែរ​...​។ ប៉ុន្តែ​ផ្ទុយ​ទៅវិញ អ្នក​នយោបាយ​បាន​យក​ករណី​ស្លាប់​របស់​បណ្ឌិត កែម ឡី ធ្វើ​ជា​រឿង​នយោបាយ​ទៅវិញ នេះ​ជា​ការ​កេង​ចំណេញ​នយោបាយ​ចំពោះ​មរណភាព​របស់ កែម ឡី ហើយ​ជា​ការ​ប្រើប្រាស់​មនុស្ស​ប្រើប្រាស់​ប្រជាជន​ជា​ឧបករណ៍​នយោបាយ​ទៅវិញ»

យ៉ាងណាក៏ដោយ នៅ​កម្ពុជា ស្ថាប័ន​តុលាការ​ត្រូវ​មតិ​ជាតិ និង​អន្តរជាតិ​មើល​ឃើញ​ថា​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​បង្គាប់​បញ្ជា​របស់​លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង​គណបក្សកាន់អំណាច​។ កម្ពុជា​ជាប់​លេខ​បាត​តារាង​អន្តរជាតិ​ក្លាយជា​ប្រទេស​ពូកែ​ខាង​រំលោភច្បាប់​ជាងគេ​នៅ​លើ​ពិភពលោក ដែល​មាន​ប្រព័ន្ធ​តុលាការ​ជា​ស្ថាប័ន​ពូកែ​ខាង​ប្រព្រឹត្តិ​អំពើពុករលួយ​ខ្លាំង​ជាងគេ។

៥​ឆ្នាំ​ក្រោយ​ឃាតកម្ម​បណ្ឌិត កែម ឡី បើ​​ទោះ​បី​ជា​គេ​នៅ​មិនទាន់​ដឹង​ច្បាស់​ថា តើ​នឹង​អាច​មាន​ករណី​ឃាតកម្ម​ស្រដៀង​គ្នា​នឹង​ករណី​បណ្ឌិត កែម ឡី នេះ នៅ​ក្នុង​សង្គម​កម្ពុ​ជានា​ពេល​អនាគត​ដែរ​ឬ​យ៉ាងណា​នោះ អ្វី​ដែល​គេ​អាច​ដឹង​ច្បាស់​នា​ពេល​នេះ គឺ​ថា សង្គម​កម្ពុជា​នឹង​នៅតែ​បន្ត​មានការ​កើន​ឡើង​ករណី​ធ្វើ​ទុក្ខបុកម្នេញ និង​ចាប់ចង​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​ដាក់គុក​ច្រវាក់​ឥត​ល្ហែ។ ដរាប​ណា​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា​នៅតែ​បន្ត​កាន់អំណាច​ក្រោម​កណ្តាប់​ដៃ​ដែក​របស់​លោក​នាយករដ្ឋ​មន្ត្រី ហ៊ុន សែន និង​ចាត់ទុក​ក្រុម​អ្នក​រិះគន់​ថា ជា «​សត្រូវ​សន្តិភាព​» «​ឧទ្ទាម​ក្រៅច្បាប់​» ឬ​ជា «​ភេរវករ» ហើយ​តុលាការ​នៅតែ​ពុំ​ឯករាជ្យ​នោះ ដរាប​នោះ​កម្ពុជា​នឹង​នៅតែ​ក្លាយជា​ប្រទេស​ដែល​ពោរពេញ​ទៅ​ដោយ​អ្នក​ទោស​មនសិការ​។ រីឯ «​សន្តិភាព​» ដែល​លោក ហ៊ុន សែន អួតអាង​ថា លោក​បាន​ខិតខំ​កសាង​ដោយ​យក​ជីវិត​ទៅ​ប្ដូរ​នោះ នឹង​នៅតែ​បន្ត​ផុយ​ស្រួយ មិន​ខុស​ពី​កេរ្តិ៍ដំណែល​ដ៏​ចម្រូងចម្រាស​របស់​លោក​នោះ​ទេ៕

កំណត់​ចំណាំ​ចំពោះ​អ្នក​បញ្ចូល​មតិ​នៅ​ក្នុង​អត្ថបទ​នេះ៖ ដើម្បី​រក្សា​សេចក្ដី​ថ្លៃថ្នូរ យើង​ខ្ញុំ​នឹង​ផ្សាយ​តែ​មតិ​ណា ដែល​មិន​ជេរ​ប្រមាថ​ដល់​អ្នក​ដទៃ​ប៉ុណ្ណោះ។

អត្ថបទពេញនិយម
RFA
លោក សម រង្សី ចោទថា លោក ឃ្លាំង ហួត ជា​អ្នក​សម្លាប់ លោក លិម គិមយ៉ា
បញ្ចេញ​មតិយោបល់៖

បញ្ចូលមតិរបស់អ្នកដោយបំពេញទម្រង់ខាងក្រោមជាអក្សរសុទ្ធ។ មតិនឹងត្រូវសម្រេចដោយអ្នកសម្របសម្រួល និងអាចពិនិត្យកែប្រែឲ្យស្របតាម លក្ខខណ្ឌនៃការប្រើប្រាស់ របស់វិទ្យុអាស៊ីសេរី។ មតិនឹងមិនអាចមើលឃើញភ្លាមៗទេ។ វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនទទួលខុសត្រូវចំពោះខ្លឹមសារនៃមតិដែលបានចុះផ្សាយឡើយ។ សូមគោរពមតិរបស់អ្នកដទៃ ហើយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការពិត។