ការវិវឌ្ឍស្ថានការណ៍នយោបាយចុងក្រោយ បានធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងទៅលើវប្បធម៌សន្ទនារវាងមេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរ ដែលធ្លាប់តែវាយប្រហារពាក្យសម្ដីគ្នាយ៉ាងខ្លាំងក្លានៅលើឆាកនយោបាយនោះ តែឥឡូវអ្វីៗបានផ្លាស់ប្ដូរ មេដឹកនាំគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង បានធ្វើការស្អិតល្មួតនឹងគ្នាតាមរយៈការសន្ទនានេះ។
នៅក្នុងជំនួបរវាងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងលោក សម រង្ស៊ី នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី កាលពីសប្ដាហ៍មុននោះ លោក សម រង្ស៊ី បញ្ជាក់ថា លោកបានជជែកជាមួយ លោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីឲ្យមានវប្បធម៌សន្ទនារវាងថ្នាក់ដឹកនាំ និងម្ចាស់ឆ្នោត ឬអាចឈានទៅដល់ការធ្វើសមាជជាតិទៀតផង។
អ្នកវិភាគបានស្វាគមន៍ចំពោះជំហររបស់មេដឹកនាំប្រទេស ដែលចង់ឲ្យមានសមាជជាតិមួយឆ្នាំម្ដង ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះ។
ក្រុមអ្នកវិភាគពន្យល់ថា នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ សមាជជាតិជាគន្លឹះដ៏សំខាន់នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ព្រោះថា រាស្ត្រ និងរដ្ឋ ត្រូវនៅជាមួយគ្នា ដែលរដ្ឋាភិបាលជាអ្នកគ្រប់គ្រងរដ្ឋនោះត្រូវតែដឹងសុខទុក្ខប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន។ ការធ្វើសមាជ គឺជាការបង្ហាញពីទុក្ខកង្វល់ឲ្យអ្នកដឹកនាំប្រទេសបានដឹង។
អ្នកជំនាញខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងជាអ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត រស់ រ៉ាវុធ មានប្រសាសន៍ថា វប្បធម៌សន្ទនាមានសារសំខាន់នៅគ្រប់ស្ថាប័ន ឬនៅគ្រប់ប្រទេស ហើយលោកគាំទ្រវប្បធម៌សន្ទនារបស់មេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរបច្ចុប្បន្ន ព្រោះវប្បធម៌សន្ទនានេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីកត្តាពីរសំខាន់។ ទី១ បង្ហាញពីក្រមសីលធម៌របស់មេដឹកនាំនយោបាយ និងទី២ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីការកាត់បន្ថយអំពើហិង្សាចំពោះការតវ៉ា ឬការបញ្ចេញមតិណាមួយ៖ «»។
ប្រធានក្រុមភាគតិចនៅរដ្ឋសភា លោក សម រង្ស៊ី និងជាប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មានប្រសាសន៍ថា នៅក្នុងជំនួបរវាងលោក និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី កាលពីពេលថ្មីៗនេះ លោកបានជជែកជាមួយ លោក ហ៊ុន សែន អំពីវប្បធម៌សន្ទនា។ លោកអះអាងថា លោក ហ៊ុន សែន ចង់ឲ្យមានការសន្ទនានេះពីគ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន ដើម្បីឈានទៅដល់ដំណើរប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដមួយ។
លោក សម រង្ស៊ី បញ្ជាក់ថា ថ្នាក់ដឹកនាំត្រូវត្រៀមខ្លួនសន្ទនាជាមួយប្រជារាស្ត្រ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋលើកពីចំណុចអវិជ្ជមានផ្សេងៗនៅក្នុងសង្គម ពិសេសទៅទៀត នឹងអាចឈានដល់ការធ្វើសមាជជាតិនៅពេលខាងមុខ៖ «»។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងថា លោកចង់ឲ្យវប្បធម៌សន្ទនានេះបញ្ជ្រាបទៅដល់ថ្នាក់មូលដ្ឋាន ហើយត្រូវបញ្ចប់វប្បធម៌រើសអើងគ្នារវាងខ្មែរ និងខ្មែរ និងត្រូវដោះស្រាយបញ្ហារួមគ្នាក្នុងការអភិវឌ្ឍប្រទេសជាតិ។
ប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រទេសកម្ពុជា បានផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រងពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ហើយគេបានបង្កើតរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាច្រើនលើកនៅពេលផ្លាស់ប្ដូររបបគ្រប់គ្រងនោះ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលគេបង្កើតចុងក្រោយនេះនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ចេញពីការបោះឆ្នោតនៅក្រោយកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស។ បច្ចុប្បន្ន រដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះមាន ១៥៨មាត្រា និង ១៦ជំពូក ហើយរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះត្រូវបានក្រុមអ្នកច្បាប់លើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលមិនទាន់គោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញឲ្យបានពេញលេញនៅឡើយ។ ឧទាហរណ៍ដូចជាមាត្រា១ ចែងថា ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជារដ្ឋឯករាជ្យ អធិបតេយ្យភាព សន្តិភាព អព្យាក្រឹត្យ អចិន្ត្រៃយ៍មិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ និងមាត្រា១៤៧ថ្មី និយាយពីសមាជជាតិ ដែលរដ្ឋាភិបាលមិនបានគោរពនោះឡើយក្នុងរយៈពេលជាង ២០ឆ្នាំមកនេះ។
លោកបណ្ឌិត រស់ រ៉ាវុធ លើកឡើងថា ជំហររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចង់មានការសន្ទនាដោយផ្ទាល់ជាមួយម្ចាស់ឆ្នោត ឬការធ្វើសមាជជាតិនេះ គឺជាបរិបទមួយថ្មីដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។ លោកអះអាងថា ការធ្វើសមាជជាតិ ជាគន្លឹះដ៏សំខាន់នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ និងជាការបើកឲ្យឃើញចំពោះមន្ត្រីខិលខូចមួយចំនួនដែរ៖ «»។
មាត្រា ១៤៧ថ្មី ចែងថា សមាជជាតិបើកឲ្យប្រជារាស្ត្រជ្រាបដោយផ្ទាល់អំពីកិច្ចការផ្សេងៗ ដែលជាប្រយោជន៍ជាតិ លើកបញ្ហា និងសំណូមពរជូនរដ្ឋអំណាចដោះស្រាយ។ ប្រជារាស្ត្រខ្មែរទាំងពីរភេទ មានសិទ្ធិទៅចូលរួមសមាជជាតិ។ មាត្រា ១៤៨ថ្មី និងមាត្រា ១៤៩ថ្មី ចែងថា សមាជជាតិប្រជុំម្ដងក្នុងមួយឆ្នាំនៅដើមខែធ្នូ តាមការអញ្ជើញរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី។ សមាជជាតិ ប្រព្រឹត្តទៅក្រោមព្រះរាជាធិបតីភាពនៃព្រះមហាក្សត្រ។ សមាជជាតិ អនុម័តសំណូមពរជូនព្រឹទ្ធសភា ជូនរដ្ឋសភា និងជូនរដ្ឋអំណាច ពិចារណា។ ការរៀបចំ និងការប្រព្រឹត្តទៅនៃសមាជជាតិ នឹងត្រូវកំណត់ក្នុងច្បាប់មួយ។
អ្នកឃ្លាំមើលផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍សង្គម លោកបណ្ឌិត កែម ឡី លោកគាំទ្រឲ្យមានសមាជជាតិនេះ ព្រោះដើម្បីយន្តការប្រជាធិបតេយ្យបានប្រសើរជាងបច្ចុប្បន្ន។ លោកបន្ថែមថា កន្លងមករដ្ឋាភិបាលក៏សន្ទនាជាមួយដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ សន្ទនាជាមួយរដ្ឋាភិបាល និងវិស័យឯកជន និងការសន្ទនាបន្តិចបន្តួចរវាងរដ្ឋាភិបាល ជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិល តែសេចក្ដីសម្រេចចុងក្រោយ រដ្ឋាភិបាលហាក់មិនបានស្ដាប់តាមភាគីដែលបានសន្ទនានោះទេ។ លោកបណ្ឌិត កែម ឡី អះអាងថា ការធ្វើសមាជជាតិនេះ សំខាន់នៅត្រង់ថា តើរដ្ឋាភិបាលនឹងទទួលយកការរិះគន់ និងការកែទម្រង់ក្នុងកម្រិតណា៖ «»។
ការធ្វើសមាជជាតិនេះ ក្នុងគោលបំណងធ្វើឲ្យមានកំណែទម្រង់រដ្ឋមួយដែលល្អ រដ្ឋមួយប្រកបដោយយុត្តិធម៌ គ្មានការជិះជាន់ មានការអនុវត្តច្បាប់ដោយតម្លាភាព រដ្ឋមួយធានាឲ្យមានភាពសុខដុមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងគ្មានការភ័យខ្លាច។
អ្នកវិភាគបញ្ជាក់ថា ការធ្វើកំណែទម្រង់រដ្ឋឲ្យបានពិតប្រាកដនោះ គឺមិនឋិតនៅលើការធ្វើសមាជជាតិ ឬការសន្ទនានោះទេ លុះត្រាណាមានធនធានមនុស្សពិតប្រាកដ មានយន្តការ ឬប្រព័ន្ធច្បាស់លាស់ ប្រព័ន្ធច្បាប់ និងគោលការណ៍ជាក់លាក់ ស្ថាប័នជាតិនីមួយៗជាស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យ និងការចូលរួមពីបុគ្គលនីមួយៗដែលចង់ឲ្យមានការកែទម្រង់រដ្ឋល្អមួយ នៅក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យ។ មកទល់ពេលនេះ គេមិនទាន់កំណត់ថា តើសមាជជាតិនេះនឹងចាប់ផ្ដើមធ្វើនៅពេលណានៅឡើយទេ តែ លោក សម រង្ស៊ី អះអាងថា នឹងធ្វើឡើងក្នុងពេលឆាប់ៗខាងមុខ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។