កិច្ចប្រជុំកំពូលរំលឹកខួបលើកទី៤៥ នៃភាពជាដៃគូសន្ទនារវាងអាស៊ាន និងសហភាពអឺរ៉ុប ដែលចូលរួមដោយក្រុមមេដឹកនាំអាស៊ាន ៩ប្រទេស និងក្រុមមេដឹកនាំអឺរ៉ុប ២៧ប្រទេស បានបិទបញ្ចប់ហើយកាលពីល្ងាចថ្ងៃទី១៤ ខែធ្នូ នៅទីក្រុងព្រុចសែល (Brussels) ប្រទេសប៊ែលហ្សិក (Belgium)។ តើកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ សម្រេចបាននូវលទ្ធផលអ្វីខ្លះ?
ការបង្កើនទំនាក់ទំនងផ្នែកពាណិជ្ជកម្មបានក្លាយជាប្រធានបទសំខាន់មួយនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលរំលឹកខួបលើកទី៤៥ នៃភាពជាដៃគូសន្ទនារវាងអាស៊ាន និងសហភាពអឺរ៉ុប ដែលទើបនឹងបិទបញ្ចប់ទៅកាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែធ្នូ នៅទីក្រុងព្រុចសែល (Brussels)។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់ក្រុមមេដឹកនាំនៃកិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ ឱ្យដឹងថា ក្រុមមេដឹកនាំប្លុកទាំងពីរប្ដេជ្ញាបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្ម ដោយដាក់គោលដៅបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី (FTA) រវាងប្លុកទាំងពីរក្នុងវត្ថុបំណងយូរអង្វែងនាពេលអនាគត។ ក្រុមមេដឹកនាំ គូសបញ្ជាក់ថា ពួកគេគាំទ្រដល់ការថែរក្សា និងពង្រឹងប្រព័ន្ធពាណិជ្ជកម្មពហុភាគីដែលបើកចំហ សេរី រួមបញ្ចូលគ្រប់ភាគី មិនរើសអើង តម្លាភាព និងស្របតាមបញ្ញត្តិនៃច្បាប់នានាដូចដែលមានចែងដោយអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក (WTO)។
ថ្លែងក្នុងសន្និសីទកាសែតបិទបញ្ចប់កិច្ចប្រជុំកំពូលនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងនាមជាប្រធានប្តូរវេនអាស៊ានជិតផុតអាណត្តិ ជំរុញឱ្យប្លុកទាំងពីរសម្រេចឱ្យបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងតំបន់ទាំងពីរឱ្យបានឆាប់រហ័សតាមដែលអាចធ្វើទៅបានដោយផ្អែកលើភាពជាដៃគូ ស្មើភាព និងស្មើសិទ្ធិគ្នា។ លោក ហ៊ុន សែន ថា គេមិនគួរដាក់បញ្ហានយោបាយមករាំងខ្ទប់កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនោះឡើយ៖
«យើងពិតជាមិនមែនចង់ឱ្យប្រជាជនរបស់យើងនៅតែក្ររហូត ហើយរង់ចាំភាពអនុគ្រោះអំពីEU (សហភាពអឺរ៉ុប)នោះទេ។ យើងចង់បានកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីពិតប្រាកដ...។ ភាគីយើងទាំងពីរត្រូវតែស្មើភាពគ្នាដើម្បីអនុវត្តឱ្យបានឆាប់រហ័សមិនអាចផ្អែកទៅលើសភាពការណ៍មីយ៉ាន់ម៉ា ឬប្រទេសណាមួយ ហើយបែរជារំខានទៅដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដល់ការបង្កើតឱ្យមាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងតំបន់ទាំងពីរនោះទេ»។
ទោះយ៉ាងណា ការលើកឡើងរបស់លោក ហ៊ុន សែន បែបនេះ ទំនងជាលោកចង់តវ៉ាចំពោះការណ៍ដែលសហភាពអឺរ៉ុបដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចមកលើកម្ពុជាតាមរយៈការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០% ពីកម្ពុជាកាលពីពាក់កណ្តាលខែសីហា ឆ្នាំ២០២០កន្លងទៅ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកបានរំលោភកិច្ចព្រមព្រៀងផ្តល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ។ គណៈកម្មការអឺរ៉ុប កាលនោះ បានរកឃើញថា រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន រំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិការងារ «ធ្ងន់ធ្ងរជាប្រព័ន្ធ» ក្រោយរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកបានរម្លាយគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ និងបានរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍បោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ២០១៨ ដែលរងការរិះគន់ថា ជាការបោះឆ្នោតបែប «បង្គ្រប់កិច្ច»។ ការណ៍ដែលលោក ហ៊ុន សែន មិនចង់ឃើញសហភាពអឺរ៉ុបយករឿងសិទ្ធិមនុស្ស និងនយោបាយមកពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយប្លុកអាស៊ាននាពេលនេះ ត្រូវគេមើលឃើញថាដោយសារតែលោក ហ៊ុន សែន បារម្ភខ្លាចប៉ះពាល់ដល់ការគ្រប់គ្រងអំណាចបែប «ផ្តាច់ការ» និងតពូជពង្សវង្សត្រកូលរបស់លោក។
ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប លោក ឆាលស៍ មីសែល (Charles Michel) សង្កត់ធ្ងន់ថា ទន្ទឹមនឹងការចង់ឃើញឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីបែបនេះ សហភាពអឺរ៉ុបចង់ឱ្យមានស្តង់ដាររួមកាន់តែប្រសើរឡើងពាក់ព័ន្ធនឹងការគោរពសិទ្ធិការងារ និងការគោរពបរិស្ថានជាដើម៖
«អ្នកដឹងទេ គឺថា មានកិច្ចពិភាក្សាដេញដោលគ្នាជាទូទៅនៅទូទាំងសហភាពអឺរ៉ុបពាក់ព័ន្ធនឹងពាណិជ្ជកម្មសេរី។ យើងជឿជាក់លើពាណិជ្ជកម្មសេរី។ យើងជឿជាក់លើសាកលភាវូបនីយកម្ម។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ ក៏យើងគិតដែរថា យើងចាំបាច់ត្រូវធ្វើការដើម្បីឱ្យមាននូវស្តង់ដារជារួមកាន់តែប្រសើរឡើង ស្តង់ដារស្រដៀងគ្នាកាន់តែច្រើនឡើង ដើម្បីគិតគូរអំពីគោលដៅរួមរបស់យើងពាក់ព័ន្ធនឹងជាឧទាហរណ៍ដូចជា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ លក្ខខណ្ឌការងារ។ យើងធ្វើដូច្នេះដើម្បីបង្ហាញថាយើងអាចធ្វើបានជាមួយប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់អាស៊ានឱ្យមាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ»។
បច្ចុប្បន្ន សហភាពអឺរ៉ុប នៅពុំទាន់មានកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី (FTA) ជាមួយតំបន់អាស៊ានទាំងមូលនោះទេ។ ក្នុងតំបន់អាស៊ាន មានតែប្រទេសសិង្ហបុរី (Singapore) និងប្រទេសវៀតណាម (Vietnam) ទេ ដែលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយសហភាពអឺរ៉ុប។ រីឯ កម្ពុជា និងមីយ៉ាន់ម៉ា (Myanmar) ឬភូមា (Burma) វិញ ក៏កំពុងទទួលរងនូវទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីសហភាពអឺរ៉ុប តាមរយៈការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ដោយសារតែសហភាពអឺរ៉ុបរកឃើញថាប្រទេសទាំងពីរនេះបានរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស «ធ្ងន់ធ្ងរជាប្រព័ន្ធ»។
ដោយឡែក សម្រាប់តំបន់អាស៊ានវិញ តំបន់នេះមានកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី ជាមួយប្រទេសចិន (China) អូស្ត្រាលី (Australia) និងនូវែលហ្សេឡង់ (New Zealand) ឥណ្ឌា (India) កូរ៉េខាងត្បូង (South Korea) និងមានកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយជាមួយប្រទេសជប៉ុន។ ក្រៅពីនេះ តំបន់អាស៊ានក៏មានកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មធំមួយទៀត ផ្ដួចផ្ដើមដោយប្រទេសចិន គឺកិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយប្រចាំតំបន់ ហៅកាត់ថា អាសិប (RCEP) ដែលមាន ១៥ប្រទេសចូលរួម ហើយជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មធំជាងគេបង្អស់មួយនៅលើពិភពលោក។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមដដែលឱ្យដឹងដែរថា ក្រុមមេដឹកនាំនៃប្លុកអឺរ៉ុប និងអាស៊ាន ក៏ប្តេជ្ញាបង្កើនកិច្ចពិគ្រោះយោបល់លើបញ្ហានានាពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម និងសេដ្ឋកិច្ច ហើយនឹងពិនិត្យមើលលទ្ធភាពដទៃទៀតដើម្បីលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល បច្ចេកវិទ្យាបៃតង និងសេវាកម្មបៃតង ព្រមទាំងភាពធន់ស៊ាំនៃខ្សែចង្វាក់ផលិតកម្ម។
ក្រៅពីបញ្ហាពាណិជ្ជកម្ម និងសេដ្ឋកិច្ច ក្រុមមេដឹកនាំនៃប្លុកទាំងពីរ ក៏បានប្ដេជ្ញាបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកាន់តែស៊ីជម្រៅលើវិស័យសន្តិសុខ ការផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់ទំនង ការផ្លាស់ប្តូរឌីជីថល និងការបង្រួមគម្លាតនៃការអភិវឌ្ឍ ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចិរភាព បរិស្ថាន ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងថាមពល ព្រមទាំងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺរាតត្បាតកូវីដ១៩ ជាដើម។
ដោយឡែក ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាប្រឈមនានាក្នុងតំបន់ និងអន្តរជាតិវិញ ក្រុមមេដឹកនាំនៃប្លុកទាំងពីរ បានពិភាក្សាគ្នាដោយលើកឡើងពីក្តីជារួមជុំវិញបញ្ហាសង្គ្រាមរុស្ស៊ី (Russia) ឈ្លានពានអ៊ុយក្រែន (Ukraine) បញ្ហាវិបត្តិនយោបាយនៅភូមា បញ្ហាកូរ៉េខាងជើង (North Korea) ធ្វើតេស្តមីស៊ីលឆ្លងទ្វីប បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង (South China Sea) និងបញ្ហាវិបត្តិសន្តិសុខស្បៀង ជាដើម។
អាស៊ាន និងសហភាពអឺរ៉ុប ក៏បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងដឹកជញ្ជូនតាមផ្លូវអាកាសគ្រប់ជ្រុងជ្រោយរវាងតំបន់អាស៊ាន និងសហភាពអឺរ៉ុប (AE CATA) ដែលគឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងដំបូងបង្អស់ប្រចាំតំបន់មិនធ្លាប់មានពីមុនមកលើវិស័យអាកាសចរណ៍។
ទន្ទឹមនឹងនេះ សហភាពអឺរ៉ុបក៏បានប្ដេជ្ញាផ្តល់មូលនិធិជាង ១ម៉ឺនលានដុល្លារ (១០,៦ ប៊ីលានដុល្លារ) សម្រាប់វិនិយោគលើគម្រោងនានាក្នុងតំបន់អាស៊ាន រហូតដល់ឆ្នាំ២០២៧ ដើម្បីបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការកាន់តែខ្លាំងលើផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ពាណិជ្ជកម្ម ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងថាមពល ជាដើម៕