ទីប្រឹក្សារដ្ឋ និងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសចិនលោក វ៉ាង យី បានចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី១៣ ខែកញ្ញា ក្រោយពីបានបំពេញទស្សនកិច្ចរយៈពេល២ថ្ងៃ។ ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចលើកទី២ មកកាន់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលមិនដល់១ឆ្នាំនៅលើកនេះលោក វ៉ាង យី បានជួបពិភាក្សាជាមួយរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសកម្ពុជាលោក ប្រាក់ សុខុន ចូលរួមពិធីប្រគល់-ទទួលជាមួយលោក ហ៊ុន សែន នូវពហុកីឡាដ្ឋានជាតិមរតកតេជោ ជួបពិភាក្សាជាមួយលោក ហ៊ុន សែន នៅវិមានសន្តិភាព និងមានជំនួបអាហារការងារពេលព្រឹកជាមួយលោក ហោ ណំាហុង អតីតរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទសកម្ពុជា និងបច្ចុប្បន្នជាសហប្រធានគណ:កម្មាធិការសម្របសម្រួលអន្តររដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា-ចិន។ ទោះជាយ៉ាងណាគេសង្កេតឃើញថា នៅគ្រប់ជំនួបទាំងអស់នេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងភាគីចិន មិនបានបង្ហាញលទ្ធផល នៃកិច្ចពិភាក្សារវាងប្រទេសទាំងពីរអំពីវិស័យសន្តិសុខ ការពារជាតិ បញ្ហាតំបន់ និងអន្តរជាតិនោះឡើយ។ តើការណ៍នេះអាចធ្វើឱ្យគេមានមន្ទិលយ៉ាងដូចម្តេចខ្លះនូវជំហរគោលនយោបាយអាព្យាក្រឹត របស់កម្ពុជានៅចំពោះមុខឥទ្ធិពលដ៏គួរឱ្យបារម្ភរបស់ចិនមកលើកម្ពុជា?
ពីរថ្ងៃនៅមុនដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ប្រមុខការទូតចិនមកកម្ពុជាក្រសួងការបរទេសកម្ពុជាបានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានបញ្ជាក់ថាវាជាដំណើរទស្សនកិច្ចដែលតបតាមការអញ្ជើញរបស់ លោក ប្រាក់ សុខុន រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា។
សេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានឱ្យដឹងថា នៅក្នុងជំនួបជាមួយលោក ប្រាក់ សុខុន ប្រមុខការទូត នៃប្រទេសទាំងពីរនឹងពិភាក្សាលើទិដ្ឋភាពផ្សេងៗ នៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការទ្វេភាគី រួមមានការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ-១៩ ពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគ ការអប់រំ សន្តិសុខ និងការពារជាតិព្រមទាំងបញ្ហាតំបន់និងអន្តរជាតិ ដែលជាប្រយោជន៍និងកង្វល់រួមរបស់ប្រទេសទាំងពីរ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្រោយភាគីទាំង២ ជួបគ្នានៅក្រសួងការបរទេសទាំងលោក ប្រាក់ សុខុន និងលោក វ៉ាង យី មិនបង្ហើបឱ្យគេឯងដឹងអំពីខ្លឹមសារនៃកិច្ចពិភាក្សាទៅលើប្រធានបទសន្តិសុខ ការពារជាតិ បញ្ហាតំបន់ និងពិភពលោកដែលភាគីទាំងពីរបានពិភាក្សានោះឡើយ។ ទំាងអស់នេះប្រហែលជាប្រធានបទដែលមហាជនចង់ដឹងចង់ឮខ្លាំងជាងគេនៅក្រោយជំនួបរវាងភាគីទាំងពីរ។សន្និសីទកាសែតដែលធ្វើឡើងក្រោយជំនួប ក៏មិនបានផ្តល់ពេលវេលាឱ្យបានច្រើនសម្រាប់ឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានបានសួរនោះទេ។ គេឃើញថា មានអ្នកកាសែតតែពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលមានឱកាសបានសួរសំណួរគឺអ្នកកាសែតមកពីទូរទស្សន៍ជាតិកម្ពុជា (ទទក) និងអ្នកកាសែតម្នាក់ទៀត មកពីបណ្តាញសារព័ត៌មានរបស់ចិន។
ចំណែកនៅក្រោយជំនួបជាមួយលោក ហ៊ុន សែន នៅវិមានសន្តិភាពនិងជំនួបជាមួយលោក ហោ ណាំហុង នៅសណ្ឋាគារ ឡឺ រ៉ូយ៉ាល់ ភាគីកម្ពុជានិងចិន ក៏មិនបានលើកឡើងអំពីបញ្ហាសន្តិសុខ ការពារជាតិ តំបន់ និងអន្តរជាតិ ដែលជាកង្វល់រួមរបស់កម្ពុជានិងចិននោះទេ។
បើទោះជាដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់ប្រមុខការទូតចិនត្រូវបានទទួលដោយភាពអធិកអធមដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ ក៏បានបន្សល់ទុកនូវចម្ងល់មួយចំនួនដែរ ក្រោយការចាកចេញរបស់លោក វ៉ាង យី ពីកម្ពុជា។ គេប្រហែលមិនជឿថា លោក វ៉ាង យី មកកាន់កម្ពុជាពេលនេះគ្រាន់តែដើម្បីចូលរួមពិធីប្រគល់ពហុកីឡាដ្ឋានឬធ្វើជាអធិបតីនៅក្នុងពិធីចុះហត្ថលេខាលើឯកសារមួយចំនួនប៉ុណ្ណោះទេអាចនៅមានបញ្ហាសំខាន់ៗ ជាងនេះទៀត ដែលភាគីទាំងពីរបានពិភាក្សាប៉ុន្តែអាចមកពីពួកគេមិនចង់ប្រកាសឱ្យដឹង។
ការសន្និដ្ឋានដូចនេះដោយហេតុថាដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក វ៉ាង យី នៅកម្ពុជា គឺក្រោយពីអនុរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាមេរិកអ្នកស្រី វេនឌី ហ្សើមេន មកកម្ពុជាដែលនៅពេលនោះ មន្ត្រីការទូតអាមេរិកជាន់ខ្ពស់រូបនេះបានទទូចដោយឥតលាក់លៀម ឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស រក្សាតុល្យភាពនៃគោលនយោបាយអព្យាក្រឹតរបស់ខ្លួននិងសម្តែងការបារម្ភអំពីព័ត៌មាននៃវត្តមានមូលដ្ឋានកងទ័ពចិននៅកម្ពុជា។ អ្នកស្រីក៏បានស្នើ លោក ហ៊ុន សែន ចំៗ ឱ្យអាមេរិកទៅពិនិត្យមើលទីតាំងមូលដ្ឋានកងទ័ពរាមដែលមានការចោទប្រកាន់នោះ។ អ្នកស្រី ហ្សើមេន ក៏បានលើកឡើងពីការវាយកម្ទេចអាគារដែលជាជំនួយរបស់អាមេរិកនៅមូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹករាមដោយភាគីកម្ពុជាមិនបានប្រាប់អាមេរិកឱ្យបានដឹង។
បន្ថែមលើនេះដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក វ៉ាង យី លើកនេះធ្វើឡើងជាងកន្លះខែប៉ុណ្ណោះ ក្រោយដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់អនុប្រធានាធិបតីអាមេរិកអ្នកស្រី កាម៉ាឡា ហារីស (Kamala Harris) ទៅកាន់ប្រទេសសិង្ហបុរី និងវៀតណាម។អនុប្រធានាធិបតីអាមេរិកដែលមានដើមកំណើតមកពីអាស៊ីរូបនេះបានអំពាវនាវដោយចំហឱ្យប្រទេសនៅអាស៊ានរួមគ្នាជាមួយអាមេរិក ដើម្បីទប់ទល់ទៅនឹងមហិច្ឆតាវាតទីរបស់ចិន។
ប្រសិនបើអាមេរិកមានចេតនាយកប្រទេសវៀតណាមមួយទៀត ដើម្បីឡោមព័ទ្ធឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅភូមិភាគឥណ្ឌូចិននិយាយដោយឡែកនិងនៅភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍និយាយជារួមប្រាកដណាស់ចិនមិនអាចឱ្យកម្ពុជារបូតចេញពីដៃរបស់ខ្លួនឡើយ។ លក្ខណៈភូមិសាស្រ្តរបស់ប្រទេសឡាវ ក៏ប្រហាក់ប្រហែលនឹងកម្ពុជាដែរ។ ដូច្នេះហើយទើបគេមើលឃើញថាចិនព្យាយាមស្អំចិត្តទាំងមេដឹកនាំកម្ពុជាទាំងមេដឹកនាំឡាវហើយជាក់ស្តែង ជញ្ជីងគោលនយោបាយការបរទេសរបស់ប្រទេសទាំងពីរនេះត្រូវបានគេមើលឃើញថាហាក់ផ្អៀងខ្លាំងទៅខាងប្រទេសចិនមែនរហូតដល់កន្លងទៅមានអ្នកការទូតចូលនិវត្តន៍របស់សឹង្ហបុរីទទូចឱ្យអាស៊ានដកកម្ពុជានិងឡាវចេញពីបញ្ជីសមាជិកនៃអង្គការតំបន់មួយនេះទៀតផង។
បន្ថែមពីលើនេះកម្ពុជានឹងដើរតួនាទីសំខាន់នៅចុងឆ្នាំនេះនិងឆ្នាំបន្ទាប់ដោយសារតែកម្ពុជាត្រូវមានតួនាទីជាអ្នករៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ី-អឺរ៉ុបនៅក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ និងធ្វើជាប្រធានប្តូរវេនអាស៊ាននៅពេញមួយឆ្នាំ២០២២។ក្នុងករណីនេះចិនក៏ប្រហែលជាអាចប្រើប្រាស់កម្ពុជាជាថ្មីដែរដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួននៅចំពោះមុខការប្រឈមឡោមព័ទ្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកប្រទេសដៃគូនិងសម្ព័ន្ធមិត្តទប់ទល់ទៅនឹងការវាតទីដែនឥទ្ធិពលនយោបាយនិងយោធាខ្លាំងក្លារបស់ចិន។ ជាក់ស្តែងរដ្ឋាភិបាលចិនធ្លាប់ប្រើឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនមកលើកម្ពុជាម្តងរួចមកហើយ កាលពីឆ្នាំ២០១២ គឺនៅពេលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះអាស៊ានរាំងខ្ទប់មិនឱ្យសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសអាស៊ានចេញរួចព្រោះវាប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍របស់ចិននៅក្នុងជំលោះសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
នៅក្នុងពិធីប្រគល់-ទទួលពហុកីឡាដ្ឋានពីចិនលោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសដោយឥតលាក់លៀមថា ការទទួលនូវពហុកីឡដ្ឋាននេះ គឺគ្រាន់តែជាសមិទ្ធផលដើមរដូវនៃទំនាក់ទំនងដែកថែបរវាងកម្ពុជា-ចិន ដែលផ្តល់ដោយប្រធានាធិបតីចិន ស៊ី ជិនពីង តែប៉ុណ្ណោះ៖ «ហេតុអ្វីបានជាខ្ញុំត្រូវនិយាយថា វាជាការទទលផលដើមរដូវ យើងមិនមែនទាក់ទងជាមួយចិន ត្រឹមតែថ្ងៃនេះ ឬថ្ងៃស្អែកបន្ទាប់ពីទទួលស្តាតនេះរួចហើយនោះទេ យើងត្រូវធ្វើជាមួយមិត្តចិន ច្រើនឆ្នាំតទៅទៀត»។
តាមពិតទៅ នៅក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ គ្មានប្រទេសណាមួយដែលត្រូវក្លាយជាសត្រូវរបស់ប្រទេសមួយផ្សេងទៀតជារៀងរហូត ឬក៏ជាមិត្តល្អជារៀងរហូតនោះដែរ។ ទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋ និងរដ្ឋជាទូទៅវាអាស្រ័យលើផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសនោះជាមួយប្រទេសផ្សេងទៀត។
ជាក់ស្តែងគេបានដឹងថា នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨៨ បីឆ្នាំក្រោយពីលោក ហ៊ុន សែន ឡើងកាន់ តំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីដោយមានការគាំទ្រពីប្រទេសវៀតណាម និងសហភាពសូវៀតដែល ជាគូប្រជែងរបស់ចិននៅពេលនោះលោក ហ៊ុន សែន បានថ្កោលទោសចិនថា ជាឫសគល់ នៃអំពើសោកនាដកម្មទាំងឡាយនៅកម្ពុជា។
ចំណែកជនជាតិភាគតិចចិននៅកម្ពុជាដែលសេសសល់ពីការសម្លាប់របស់ខ្មែរក្រហម ត្រូវលួចរៀនភាសាជនជាតិខ្លួនដោយសម្ងាត់ ព្រោះថា របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាបានហាមឃាត់មិនឱ្យមានការផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌ចិននៅកម្ពុជាទេ ខណៈដែលសាលារៀនភាសាចិន ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលរបបនោះដាក់បម្រាមមិនឲ្យដំណើរការឡើយ។
លោក ហ៊ុន សែន ទើបចាប់ផ្តើមមានទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសចិននៅក្រោយព្រឹត្តិការណ៍រដ្ឋ ប្រហារ ៥-៦ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៧ ប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ពីចិនបានបោះបង់ចោលព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដែលត្រូវលោក ហ៊ុន សែន ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ពីតំណែង។ ទំនាក់ទំនងរវាងលោក ហ៊ុន សែន និងចិនកាន់តែមានភាពរឹងមាំរហូតភាគីទាំងពីរបានប្រសិទ្ធនាមថា ជាមិត្តដែកថែប ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ រីឯភាសាចិនដែលធ្លាប់ត្រូវបានរបបលោក ហ៊ុន សែន ហាមឃាត់មិនឱ្យ រៀននៅក្នុងទសវត្សរ៍ទី៨០ នៅពេលនេះត្រូវបានក្រសួងទេសចរណ៍កម្ពុជារៀបចំឱ្យសិក្សា កំរិតដំបូងដោយឥតគិតថ្លៃទៀតផង។
ប៉ុន្តែការប្រកាសរបស់លោក ហ៊ុន សែន ថាទំនាក់ទំនងកម្ពុជា-ចិន«គ្មានពេលណារង្គោះរង្គើ» «បើមិនឱ្យខ្ញុំទៅពឹងតើឱ្យខ្ញុំទៅពឹងអ្នកណា» ជាដើមប្រាកដណាស់វាពិបាកឱ្យគេជឿណាស់ថា លោក ហ៊ុន សែន មិនលំអៀងទៅរកប្រទេសចិនបើទោះជាលោក ហ៊ុន សែន តែងប្រកែកថា លោកមិនលំអៀងក៏ដោយចុះ។
ប្រការនេះហើយទើបអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយកម្ពុជាតែងមានការបារម្ភពីការដើរភ្លាត់គន្លងអាព្យាក្រឹតរបស់កម្ពុជាដែលអាចនាំហានិភ័យដល់ប្រទេសជាតិដូចក្នុងពេលអតីតកាល។ ពួកគេចង់ឱ្យរបបលោក ហ៊ុន សែន ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍អាព្យាក្រឹតអចិន្រ្តៃយ៍មិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធនិងសន្តិសហវិជ្ជមានពិតប្រាកដជាមួយប្រទេសទាំងអស់នៅលើពិភពលោកទាំងជាមួយប្រទេសជិតខាងនិងមហាអំណាចនានា៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។