កំពូលមហាអំណាចទាំងពីរ គឺសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន កំពុងប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នាយ៉ាងស្រួចស្រាល់ក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វីក។ ប្រទេសមួយចំនួនក្នុងតំបន់បានបង្ហាញជំហរគាំទ្រសហរដ្ឋអាមេរិក និងខ្លះទៀតគាំទ្រប្រទេសចិន។ ដោយឡែក កម្ពុជាដែលមានគោលនយោបាយអព្យាក្រឹត ត្រូវបានក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍វាយតម្លៃថា កំពុងលម្អៀងកាន់តែខ្លាំងទៅរកក្រុងប៉េកាំង និងបង្កើតភាពរកាំរកូសច្រើនជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក។ ទោះជាបែបនេះក្ដី ទាំងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន បន្តអះអាងថា ពួកគេគាំទ្រដល់អធិបតេយ្យកម្ពុជា។ តើកម្ពុជាគួរធ្វើបែបណា ដើម្បីកុំឱ្យផុងខ្លួនក្នុងជម្លោះភូមិសាស្ត្រនយោបាយនេះ?
គណបក្សប្រឆាំង និងអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយ លើកឡើងថា កម្ពុជាត្រូវតែពង្រឹងឯកភាពផ្ទៃក្នុង និងប្រកាន់នយោបាយអព្យាក្រឹត ជាងរំពឹងលើប្រទេសមហាអំណាច ដើម្បីរក្សាអធិបតេយ្យ ឬភាពម្ចាស់ការរបស់ខ្លួន។ ជាពិសេស ក្នុងកាលៈទេសៈបច្ចុប្បន្ន រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវធានាថា ខ្លួនមិនលម្អៀងខ្លាំងពេកទៅរកមហាអំណាចចិន ដែលនាំហានិភ័យដល់សន្តិសុខតំបន់។
អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អេង ឆៃអ៊ាង មានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសចិន និងសហរដ្ឋអាមេរិក សុទ្ធតែបានបញ្ជាក់ជំហរគាំទ្រអធិបតេយ្យកម្ពុជា ប៉ុន្តែលោកយល់ថា មហាអំណាចទាំងពីរមានទិសដៅនយោបាយផ្សេងគ្នា។ លោកថា សហរដ្ឋអាមេរិកទំនងគ្រាន់តែចង់ឱ្យកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយធ្វើខ្លួនឱ្យក្លាយជាប្រទេសអព្យាក្រឹតដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងស្មារតីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស។ ចំណែកប្រទេសចិនវិញ លោកជឿថា ចិនមានបំណងយកកម្ពុជាជាទីតាំងយុទ្ធសាស្ត្រ ដើម្បីអនុវត្តគោលនយោបាយវាតទីនិយមរបស់ខ្លួន ជាងការជួយពង្រឹងឯករាជ្យ និងអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា៖ « បើកាលណា ហ៊ុន សែន គាត់យកកម្ពុជាទៅដាក់ឱ្យចិនធ្វើជាមូលដ្ឋានយោធា សហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាប្រទេសមហាអំណាចមួយដែរ ដែលជាហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសមួយដែរ ក៏អាមេរិកមិនអាចនៅស្ងៀមបានទេ ព្រោះវាប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខក្នុងតំបន់ ព្រោះអាមេរិកក៏ត្រូវធានាក្នុងតំបន់ឱ្យវាមានសន្តិសុខល្អដែរ » ។
ប្រទេសចិនបានដាក់ចេញនូវគម្រោងគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ ដែលជាយុទ្ធសាស្ត្ររយៈពេលវែង ដើម្បីឈានឡើងជាមហាអំណាចពិភពលោកទីមួយ ខណៈបច្ចុប្បន្នចិនជាមហាអំណាចលេខពីរតាមពីក្រោយសហរដ្ឋអាមេរិក។ តាមរយៈគំនិតផ្ដួចផ្ដើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវនេះ របបក្រុងប៉េកាំងបានផ្តល់ជំនួយ និងកម្ចីរាប់ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដល់ក្រុមប្រទេសដែលចូលរួម និងគាំទ្រគម្រោងខ្នាតយក្សមួយនេះ។
របបលោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសគាំទ្រពេញទំហឹងចំពោះគម្រោងខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ ហើយចិនក៏បានផ្តល់ជំនួយ និងកម្ចីដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ដល់របបនេះជាបន្តបន្ទាប់។ ក្រៅពីជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ ចិនបានផ្តល់ជំនួយរាប់រយលានដុល្លារទៀតលើវិស័យយោធាដល់របបក្រុងភ្នំពេញ និងបានប្រកាសធ្វើជាខ្នងបង្អែករបស់របបក្រុងភ្នំពេញ នៅពេលក្រុមប្រទេសលោកខាងលិចថ្កោលទោស និងព្រមានដាក់ទណ្ឌកម្មឆ្លើយតបនឹងទង្វើរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងរំលាយប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។ ជាងនេះទៅទៀត អំឡុងទស្សនកិច្ចរយៈពេល ២ថ្ងៃនៅកម្ពុជា ទីប្រឹក្សារដ្ឋ និងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោក វ៉ាង យី (Wang Yi) បានអះអាងថា ចិននៅតែបន្តគាំទ្រកម្ពុជាយ៉ាងរឹងមាំ ធ្វើយ៉ាងណាឱ្យកម្ពុជារក្សាបាននូវអធិបតេយ្យដ៏ថ្លៃថ្នូររបស់ខ្លួន។
ចំណែក សហរដ្ឋអាមេរិកវិញបានបញ្ជាក់ជំហរជាថ្មីទៀតថា សហរដ្ឋអាមេរិកប្ដេជ្ញាចិត្តគាំទ្រដល់អធិបតេយ្យកម្ពុជា។ សហរដ្ឋអាមេរិកអះអាងថា ខ្លួនស្វាគមន៍រាល់កិច្ចសន្ទនាស្ដីពីតម្រូវការ និងអ្វីដែលសហរដ្ឋអាមេរិកអាចជួយបាន ទាក់ទងនឹងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនៅមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម ដើម្បីឱ្យកម្ពុជារក្សាបាននូវឯករាជ្យ និងគាំទ្រដល់តំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក ដែលសេរី និងបើកទូលាយ។ ការប្រកាសបែបនេះរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក កើតមានឡើងក្រោយរបបលោក ហ៊ុន សែន វាយកម្ទេចអាគារដែលជាជំនួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម ដោយស្ងាត់ៗ ធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកអាក់អន់ចិត្ត និងដាក់ការសង្ស័យកាន់តែខ្លាំងលើការអនុញ្ញាតឱ្យយោធាចិនបោះទីតាំងនៅមូលដ្ឋានកងទ័ពរាម។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អេង ឆៃអ៊ាង ថ្លែងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញធានាយ៉ាងពេញលេញនូវអធិបតេយ្យជាតិ ប៉ុន្តែកម្ពុជាហាក់កំពុងបាត់បង់ភាពម្ចាស់ការបណ្ដើរៗ ហើយ តាមរយៈការនយោបាយលម្អៀងទៅរករបស់លោក ហ៊ុន សែន។ លោកបន្តថា មេដឹកនាំក្រាញអំណាចរូបនេះកំពុងតែយកជាតិខ្មែរជាល្បែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ ដោយជ្រើសរើសយកប្រទេសចិនជាខ្នងបង្អែក។ លោកជឿថា ល្បែងនយោបាយនេះបើនៅតែបន្តទៀត នោះនឹងបង្កគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរដល់លោក ហ៊ុន សែន ខ្លួនឯងផ្ទាល់ និងប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល៖ « បើដើរតាមគោលការណ៍នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ យើងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស យើងគោរពគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យទៅ គឺប្រទេសណាមួយអត់អាចមករំលោភបំពានដើម្បីយកចំណេញពីយើងបានទេ ដូចប្រទេសចិនក្តី សហរដ្ឋអាមេរិកក្តី ប្រទេសជិតខាងក្តី សុទ្ធតែជាហត្ថលេខី។ ហើយបើប្រទេសណាមួយមានបំណងបំពាន គឺយើងអាចស្នើសុំឱ្យមានការកោះប្រជុំសន្និសីទទីក្រុងប៉ារីសឡើងវិញបាន ដើម្បីនិយាយពីរឿងទាំងអស់នេះ។ ប៉ុន្តែ លោក ហ៊ុន សែន ហ្នឹង គាត់បានដើរឆ្ងាយចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសហើយ » ។
ឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើងនេះ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ និងជាអ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាច លោក សុខ ឥសាន ថ្លែងថា កម្ពុជាប្រកាន់គោលនយោបាយការបរទេសមិនលម្អៀង ស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ លោកយល់ថា ការដែលសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន ប្រកាសគាំទ្រអធិបតេយ្យកម្ពុជា គឺដោយសារមហាអំណាចទាំងពីរ សុទ្ធតែជាភាគីហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស ដែលមានចំណែកជួយដល់កម្ពុជា។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា កម្ពុជាមិនចង់បង្កើតទំនាស់ជាមួយប្រទេសណានោះទេ ជាពិសេស ប្រទេសមហាអំណាចតែម្ដង ព្រោះកម្ពុជាជាប្រទេសតូច និងធ្លាប់ឆ្លងកាត់សោកនាដកម្មរាប់មិនអស់ក្នុងអតីតកាល៖ « យើងចៀសវាងណាស់អំពីបញ្ហាបដិវាទកម្មជាមួយបណ្ដាប្រទេសជិតខាង ប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ ហើយប្រទេសនៅលើពិភពលោកទាំងមូល។ យើងមិនចង់ឱ្យមានអរិភាពជាមួយគ្នាទេ ក៏ប៉ុន្តែដែលលឺពាក្យថាអរិភាព ពាក្យតានតឹង ភាពធូរស្រាលនេះ វាមកតែពីរឿងអ្នកវិភាគ អាហ្នឹងអ៊ីចឹង។ យើងកុំរត់តាមខួរក្បាលអ្នកវិភាគ អត់ត្រូវទេ។ យើងយកការជាក់ស្ដែង ហើយមានបញ្ហានិយាយចំៗជាមួយគ្នាមក។ អាហ្នឹង មានន័យថា យើងយល់ចិត្តគ្នាហើយ វាអត់មានបញ្ហាដែលសង្ស័យអ្វីទៀតទេ។ ហើយកម្ពុជាជាប្រទេសតូចមួយ ដូចខ្ញុំប្រៀបថា ស្រមោចអ៊ីចឹង យើងមានហេតុផលអ្វី យើងមានកម្លាំងអ្វី យើងមានមធ្យោបាយអ្វីទៅប្រឆាំងជាមួយដំរីនោះ » ។
ទោះជាបែបនេះក្តី លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានទទួលស្គាល់ថា លោកដឹកនាំលម្អៀងទៅរកចិន ព្រោះលោកងាយស្រួលធ្វើការជាមួយ។ លោកថែមទាំងបញ្ជាក់ទៀតថា បើចិនមិនជួយទេ មិនដឹងថា ប្រទេសណាជួយកម្ពុជាក្នុងការស្ថាបនាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងគម្រោងខ្នាតធំនោះទេ។ ថ្មីៗ នេះទៀត លោក ហ៊ុន សែន បានស៊កសៀតឱ្យសហភាពអឺរ៉ុបថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA គង់តែត្រូវបាត់បង់នៅថ្ងៃណាមួយ តែកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងកម្ពុជា និងចិន គឺនៅគង់វង្សជារៀងរហូត។
ប្រទេសចិន គឺជាដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ធំជាងគេរបស់កម្ពុជា តែក៏ជាម្ចាស់បំណុលធំជាងគេរបស់កម្ពុជាដែរ។ គិតត្រឹមចុងឆ្នាំ២០១៨ កម្ពុជាជំពាក់បំណុលចិនជាង ៤ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ក្នុងចំណោមបំណុលបរទេសសរុបជាង ៩ពាន់លានដុល្លារ។ ស្ថាប័នអន្តរជាតិ និងក្រុមអ្នកជំនាញព្រួយបារម្ភថា ជំនួយ និងកម្ចីដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នេះ អាចនឹងរុញច្រានកម្ពុជាឱ្យធ្លាក់ក្នុងអន្ទាក់បំណុលរបស់ចិន ហើយចុងក្រោយកម្ពុជានឹងបាត់ឯករាជ្យលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយរបស់ខ្លួន។
ក្រៅពីនេះ ក្រុមហ៊ុនរបស់ចិនដែលមកបោះទុនរកស៊ីនៅកម្ពុជាវិញ ខ្លះបង្កើតទំនាស់រ៉ាំរ៉ៃជាមួយពលរដ្ឋមូលដ្ឋាន ខ្លះទៀតរងការចោទប្រកាន់រឿងបំផ្លាញបរិស្ថាន និងមួយចំនួនកំពុងជាប់សង្ស័យពីរឿងអនុវត្តគម្រោងការណ៍សម្ងាត់ឱ្យយោធាចិន។ ជាឧទាហរណ៍ ក្រុមហ៊ុន យូឌីជី (UDG) កំពុងស្ថាបនាវាលយន្តហោះខ្នាតធំ និងកំពង់ផែទឹកជ្រៅនៅក្នុងខេត្តកោះកុង ដែលត្រូវបានក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកសន្តិសុខវាយតម្លៃថា ជាទីតាំងដែលយន្តហោះ និងនាវាចម្បាំងរបស់ចិនអាចចូលចតបាន។
គឺទីតាំងរបស់ក្រុមហ៊ុនយូឌីជី និងមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាមនេះហើយ ដែលក្រុមអ្នកជំនាញសន្តិសុខអន្តរជាតិ ព្រួយបារម្ភថា អាចជាទីតាំងឈរជើងរបស់យោធាចិននៅកម្ពុជា។ ក្រុមអ្នកជំនាញអះអាងថា បើរឿងនេះកើតឡើងមែន នោះចិននឹងមានអំណាចកាន់តែខ្លាំងក្នុងការទាមទារយកតំបន់ជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង និងមានផលប្រយោជន៍ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងច្រើនសម្បើម។ លើសពីនេះទៅទៀត ចិននឹងអាចពង្រីកឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនបន្ថែមទៀតលើច្រកសមុទ្រម៉ាឡាកា (Malacca) ដែលជាតំបន់យុទ្ធសាស្ត្រដ៏សំខាន់។ នេះជាសេណារីយ៉ូដ៏គ្រោះថ្នាក់ និងគំរាមកំហែងយ៉ាងខ្លាំងដល់ប្រទេសសម្ពន្ធមិត្តរបស់អាមេរិកក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយដែលសហរដ្ឋអាមេរិកមិនអាចឱបដៃឈរមើលបានឡើយ។ ក្នុងបរិបទបែបនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកអាមេរិកបានដាស់តឿនរបបលោក ហ៊ុន សែន ម្ដងហើយម្ដងទៀតថា វត្តមានយោធាចិននៅកម្ពុជានឹងប៉ះពាល់អវិជ្ជមានដល់ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរ ហើយបង្កការរំខាន និងបង្កើតអស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិកទាំងមូល។
សហស្ថាបនិកវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា និងជាអ្នកជំនាញខាងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ បណ្ឌិត រ៉ូ វណ្ណៈ មានប្រសាសន៍ថា ជម្លោះភូមិសាស្ត្រនយោបាយរវាងអាមេរិក និងចិន អាចនឹងទាញកម្ពុជាឱ្យធ្លាក់ចូលក្នុងសង្គ្រាមប្រជែងឥទ្ធិពលគ្នារវាងប្រទេសទាំងពីរ ប្រសិនបើកម្ពុជាជ្រើសរើសយកភាគីណាមួយ។ លោកបន្តថា ជម្រើសល្អសម្រាប់កម្ពុជា គឺរក្សាទំនាក់ទំនងល្អជាមួយគ្រប់ប្រទេសមហាអំណាច ដើម្បីទាញយកប្រយោជន៍ជាតិរបស់ខ្លួន៖ « ការងាកទៅរកមហាអំណាចមួយផ្ដាច់មុខ វាដូចជាយើងងាកទៅរកភ្លើង។ យើងដឹងហើយថា បើយើងនៅក្បែរភ្លើង យើងអាចឆាបឆេះរលាក ប៉ុន្តែបើយើងនៅឆ្ងាយពីភ្លើងពេក វាធ្វើឱ្យយើងរងាឯកា យើងត្រូវការកម្ដៅដែរ។ អ៊ីចឹងហើយបានជាយើងត្រូវធ្វើតុល្យភាពអំណាចឱ្យឆ្លាតវៃរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន ជាជាងយើងទៅឱបក្រសោបមហាអំណាចណាមួយដាច់ណាត់ ដែលធ្វើឱ្យយើងផុងខ្លួនឆេះនៅក្នុងសង្គ្រាមភូមិសាស្ត្រនយោបាយ។ ធ្វើយ៉ាងណាក៏ដោយជាប្រទេសតូច សុខចិត្តឈ្នះជាតិឱ្យចាញ់ចិត្តចុះ កុំឱ្យឈ្នះចិត្ត ចាញ់ជាតិ » ។
ក្រៅពីនេះ បណ្ឌិត រ៉ូ វណ្ណៈ ថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវប្រឹងប្រែងពង្រឹងឯកភាពផ្ទៃក្នុង និងកសាងសង្គមដ៏រឹងមាំមួយលើមាគ៌ាប្រជាធិបតេយ្យ ស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ជាតិ។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា មានតែការធ្វើបែបនេះទេ ទើបប្រទេសមហាអំណាចមិនមានលេសក្នុងការជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុង ឬដាក់សម្ពាធលើកម្ពុជា ឱ្យធ្វើតាមការចង់បានរបស់ពួកគេ ហើយកម្ពុជាអាចចៀសផុតពីការជាន់ដានប្រវត្តិសាស្ត្រ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។