សារព័ត៌មានអូស្ត្រាលីមួយផ្សាយថា មន្ត្រីយោធាចិនមួយក្រុមបានមកទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាដោយអាថ៌កំបាំងកាលពីចុងខែធ្នូ កន្លងទៅ ពោលគឺតែប៉ុន្មានសប្ដាហ៍ប៉ុណ្ណោះមុនពេលយន្តហោះគ្មានមនុស្សបើក ឬដ្រូន (Drone) ខ្នាតធំមួយគ្រឿង បានធ្លាក់នៅជិតបង្កើយនឹងទីតាំងដែលមានការសង្ស័យថា ក្រុមហ៊ុនចិនកំពុងសាងសង់កំពង់ផែទឹកជ្រៅ និងព្រលានយន្តហោះបម្រើឱ្យវិស័យយោធារបស់ចិន។
ហេតុការណ៍ធ្លាក់យន្តហោះដ្រូន (Drone) ដ៏ធំមួយគ្រឿងដែលជាប្រភេទយន្តហោះស៊ើបការណ៍សម្ងាត់ផលិត និងចែកចាយដោយក្រុមហ៊ុនចិនកាលពីពាក់កណ្ដាលខែមករា កន្លងទៅនោះ បាននាំឱ្យមានការជជែកវែកញែកឡើងវិញ អំពីតួនាទីរបស់ចិននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ បន្ថែមពីលើការលេចលឺព័ត៌មានថា កម្ពុជាបានព្រមព្រៀងឱ្យយោធាចិនមានឈរជើងនៅកម្ពុជា និងរក្សាទុកអាវុធយុទ្ធភណ្ឌ និងបរិក្ខារយោធានៅក្នុងមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹករាម។
សារព័ត៌មាន (ABC) ល្បីល្បាញរបស់អូស្ត្រាលីផ្សាយនៅថ្ងៃទី៥ កុម្ភៈ ថា គណៈប្រតិភូជាន់ខ្ពស់ឯកទេសខាងផែនទីរបស់កងទ័ពចិនបានមកបំពេញទស្សនកិច្ចជាសម្ងាត់នៅកម្ពុជា ៣សប្ដាហ៍ មុនពេលមានហេតុការណ៍ធ្លាក់យន្តហោះដ្រូន (Drone) នៅក្បែរក្រុមហ៊ុនអភិវឌ្ឍរបស់ចិនឈ្មោះ UDG ក្នុងខេត្តកោះកុង។
ឯកសារដែលសារព័ត៌មានអន្តរជាតិមួយនេះទទួលបាន បង្ហាញឱ្យឃើញពីទំនាក់ទំនងដ៏ជិតស្និទ្ធរវាងកងទ័ពជើងអាកាសកម្ពុជា និងកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន ដោយក្នុងនោះសរសេរថា «ដើម្បីពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការយោធារវាងកម្ពុជា និងចិន គណៈប្រតិភូផ្នែកផែនទី និងអង្កេតការណ៍កងទ័ពរបស់ចិនមួយក្រុមមានគ្នា ៦ នាក់ ដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ទោ សុង មីងវូ (Song Ming Wu) នាយករងសាកលវិទ្យាល័យវិស្វកម្មព័ត៌មានវិទ្យានៃកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិន នឹងមកបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាចាប់ពីថ្ងៃទី២០ ដល់ទី២៤ ខែធ្នូ»។ អនុព័ន្ធយោធាចិនប្រចាំកម្ពុជា វរសេនីយ៍ឯក លី នីងយ៉ា (Li Ningya) ដែលជាអ្នកសរសេរលិខិតនោះ បានស្នើសុំឱ្យភាគីកម្ពុជារៀបចំបន្ទប់ស្នាក់នៅពិសេសនៅឯព្រលានយន្តហោះ ភ្នាក់ងារប៉ូលិស និងអ្នកបកប្រែមួយចំនួន ដើម្បីទទួលគណៈប្រតិភូយោធាចិនមួយក្រុមនេះ។
តាមគម្រោងដែលមានបញ្ជាក់នៅក្នុងឯកសារនោះ គឺគណៈប្រតិភូយោធាចិនត្រូវចុះទៅពិនិត្យមូលដ្ឋានទ័ពរាម និងទីតាំងឈរជើងរបស់កងទ័ពជើងទឹកកម្ពុជានៅកោះតាគៀវ និងកោះពូលូវ៉ៃ។ ក្រៅពីនេះ ពួកគេក៏មានគម្រោងជួបមន្ត្រីយោធាកម្ពុជា ២០នាក់ ដែលទើបតែបញ្ចប់វគ្គសិក្សារយៈពេល ៦ខែ ជំនាញខាងផែនទី ការរុករក និងអង្កេតការណ៍ផងដែរ មុននឹងបញ្ចប់ដំណើរទស្សនកិច្ច ដោយការទៅពិនិត្យមើលស្ថានីយទទួលរូបភាពផ្កាយរណបរបស់ចិននៅខេត្តសៀមរាប។
សាស្ត្រចារ្យនៅសាលាយុទ្ធសាស្ត្រ និងការពារជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យអូស្ត្រាលី លោក ចន ប្លេកស៍លែន (John Blaxland) ប្រាប់សារព័ត៌មាន ABC ថា ដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់មន្ត្រីយោធាចិន និងការធ្លាក់យន្តហោះដ្រូននេះ ពិតជាកើតឡើងក្នុងកាលវេលាផ្សេងគ្នាមែន ប៉ុន្តែលោកជឿថា ក្រុងប៉េកាំងជាអ្នកនៅពីក្រោយរឿងហេតុទាំងនេះ ក្នុងបរិបទនៃផែនការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពគ្រប់គ្រងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដោយយកកម្ពុជាជាទីតាំងឈរជើង។
អាស៊ីសេរីបានព្យាយាមទាក់ទងសុំការបំភ្លឺរឿងនេះពីអ្នកនាំពាក្យកងទ័ពជើងអាកាស លោក ប្រាក់ សុខា ជាច្រើនដង តាមលេខទូរស័ព្ទទាំងពីរខ្សែរបស់លោក ក៏ ប៉ុន្តែមិនមានអ្នកទទួលទូរស័ព្ទ។ ចំណែក អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ លោក ឈុំ សុជាត ក៏មិនលើកទូរស័ព្ទដូចគ្នានៅថ្ងៃទី៥ កុម្ភៈ។
កាលពីថ្ងៃទី១៦ មករា កន្លងទៅ ប្រជាពលរដ្ឋបានប្រទះឃើញយន្តហោះដ្រូនមួយគ្រឿងប្រវែងប្រហែល៥ ម៉ែត្រ និងប្រវែងស្លាបជាង ៩ ម៉ែត្រ បានធ្លាក់នៅលើដីមួយកន្លែង ស្ថិតនៅចម្ងាយប្រមាណ៧ គីឡូម៉ែត្រពីក្រុមហ៊ុន UDG ក្នុងភូមិសាស្ត្រស្រុកគិរីសាគរ ខេត្តកោះកុង។ UDG គឺជាក្រុមហ៊ុនរបស់ចិន ដែលទទួលបាន ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួន ៤ម៉ឺន ៥ពាន់ហិកតារ (៤៥.០០០) ពីរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីអភិវឌ្ឍតំបន់ទេសចរណ៍ ហើយបច្ចុប្បន្ននេះក្រុមហ៊ុនកំពុងសាងសង់ព្រលានយន្តហោះខ្នាតធំ និងកំពង់ផែទឹកជ្រៅ។ ក៏ប៉ុន្តែ សារព័ត៌មានអាមេរិកធ្លាប់ចុះផ្សាយថា តំបន់នេះអាចនឹងត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាប្រយោជន៍ដល់កងទ័ពចិននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បើទោះជារដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន តែងបដិសេធរឿងនេះក្ដី។
ក្រោយហេតុការណ៍ធ្លាក់ដ្រូនដែលមិនដឹងប្រភពនេះ អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចបានចុះទៅពិនិត្យមើលដល់ទីតាំង ប៉ុន្តែមិនអាចបកស្រាយបានថា យ៉ាងណានោះទេ រួចក៏បានបញ្ជូនដ្រូននេះទៅស៊ើបអង្កេតនៅក្រសួងការពារជាតិវិញ។ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ លោក ទៀ បាញ់ ធ្លាប់ប្រាប់អាស៊ីសេរីកាលពីថ្ងៃទី២២ មករាថា មន្ត្រីជំនាញកំពុងពិនិត្យមើល និងស្រាវជ្រាវរកម្ចាស់របស់នៃឧបករណ៍នេះ ក៏ប៉ុន្តែ ២សប្តាហ៍មកនេះ ក្រសួងការពារជាតមិនទាន់បានបង្ហាញលទ្ធផលនៃការស៊ើបអង្កេតករណីនេះនៅឡើយទេ។
អ្នកស្រាវជ្រាវខាងការអភិវឌ្ឍសង្គមបណ្ឌិត មាស នី ថ្លែងថា សាធារណជនកំពុងតែចង់ដឹងចង់លឺនេះ ព្រោះជារឿងដ៏ធំពាក់ព័ន្ធនឹងសន្តិសុខ និងអធិបតេយ្យជាតិ។ លោកស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលបង្ហាញលទ្ធផលនៃការស៊ើបអង្កេតទាក់ទងនឹងការធ្លាក់យន្តហោះដ្រូន ដែលគេដឹងលឺជាទូទៅថា ជាប្រភេទដ្រូនប្រើក្នុងវិស័យយោធា មិនមែនជាដ្រូនប្រើក្នុងវិស័យស៊ីវិលនោះឡើយ៖ «នេះបើយើងនិយាយថា លុកលុយចូលអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាហ្នឹងវាច្បាស់ហើយ ពិសេសគឺដែនអាកាសហ្នឹងឯងនៅពេលដែនដ្រូនធ្លាក់លើហ្នឹង។ បើទោះបីជាដ្រូនហ្នឹង ជាដ្រូនរបស់ប្រទេសជិតខាង ក៏កម្ពុជាអាចចោទបានថា គឺជាការរំលោភទៅលើបូរណភាពទឹកដីរបស់កម្ពុជាដែរ ប៉ុន្តែសម្រាប់ករណីមួយនេះ រដ្ឋាភិបាលខ្មែរយើងដូចជាអត់មានឆ្លើយ អត់មានប្រតិកម្មអ្វីទាំងអស់។ អ៊ីចឹងនេះជាការសង្ស័យមួយធំណាស់ពីសាធារណជនទៅលើករណីនៃការធ្លាក់ដ្រូនហ្នឹង »។
សារព័ត៌មាន ABC អូស្ត្រាលីបានបកស្រាយលម្អិតថា ដ្រូនដែលធ្លាក់នៅខេត្តកោះកុងនេះមានរហស្សនាមថា ឥន្ធនូ អាចហោះបានរយៈចម្ងាយ២៥០ គីឡូម៉ែត្រ និងស្ថិតលើអាកាសបានចន្លោះពី៨ ទៅ១០ ម៉ោង ហើយបើទំហំកាន់តែធំ ដ្រូនឥន្ធនូនេះមានសមត្ថភាពផ្ទុកអាវុធបានរហូតដល់ ៣០០គីឡូក្រាម។ ប្រភពដដែលបន្តថា ដ្រូនប្រភេទនេះ មានតម្លៃចន្លោះពី ២ សែន ទៅ៣ សែនដុល្លារ ហើយក្រុមហ៊ុនចិនបានលក់ដ្រូនប្រភេទនេះទៅឱ្យយោធានៅប្រទេសមួយចំនួន ដូចជា ឥណ្ឌូណេស៊ី មីយ៉ាន់ម៉ា ប៉ាគីស្ថាន អេហ្ស៊ីប និងអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ជាដើម ក៏ប៉ុន្តែមិនឃើញលក់ឱ្យប្រទេសកម្ពុជានោះទេ។
ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិជឿថា ការបង្ហោះដ្រូននេះត្រូវបានធ្វើឡើងដោយសម្ងាត់បំផុត ហើយអ្នកបង្ហោះគ្មានបំណងឱ្យអ្នកណាម្នាក់ដឹងរឿងនេះទេ។ ទោះជាយ៉ាងណា ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍អន្តរជាតិវាយតម្លៃថា រឿងហេតុទាំងនេះកំពុងតែដើរផ្ទុយទៅនឹងការសន្យារបស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ដែលថា ខ្លួននឹងមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានវត្តមានកងទ័ពចិននៅកម្ពុជានោះឡើយ។
លោក មាស នី កត់សម្គាល់ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានតម្លាភាពតែជាមួយភាគីចិន ប៉ុន្តែខ្វះតម្លាភាពព័ត៌មានជាមួយប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនឯង ទាក់ទងនឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយប្រទេសចិន៖ សំឡេង៖ « រដ្ឋាភិបាលតែងតែចេញសេចក្តីប្រកាសការពារថា មិនឱ្យកម្ពុជាធ្លាក់ចូលទៅក្នុងតំបន់ភូមិសាស្ត្រនៃមហាអំណាចណាមួយ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលយើងមានការសង្ស័យកាន់តែច្រើនឡើងៗនោះ គឺការផ្លាស់ប្តូរទស្សនកិច្ចជាសម្ងាត់ ឬក៏ជាផ្លូវការរវាងគណៈប្រតិភូយោធានៃប្រទេសទាំងពីរ ដែលហាក់ដូចជាមានកាន់តែច្រើនឡើងៗ » ។
ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន បានបែរខ្នងដាក់បស្ចិមលោកកាន់ខ្លាំង ដោយងាកទៅពង្រឹងទំនាក់ទំនងលើវិស័យយោធា និងនយោបាយជាមួយប្រទេសចិនវិញ។ ក្រុងប៉េកាំងបានផ្ដល់ជំនួយជាទឹកប្រាក់ឥតសំណង និងកម្ចីឥណទាន ព្រមទាំងសម្ភារៈបរិក្ខារផ្សេងៗ។ ក្នុងបរិបទបែបនេះ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាច្រើនរវាងភ្នំពេញ និងប៉េកាំងត្រូវបានរៀបចំឡើងជាបន្តបន្ទាប់ ដោយខ្លះត្រូវបានប្រកាសឱ្យដឹងជាសាធារណៈ ប៉ុន្តែខ្លះទៀតត្រូវរក្សាការសម្ងាត់ តួយ៉ាង ការហ្វឹកហ្វឺនជំនាញផែនទីពីសាកលវិទ្យាល័យវិស្វកម្មព័ត៌មានវិទ្យានៃកងទ័ពរំដោះប្រជាជនចិននេះជាដើម៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។