អស់ពីជម្លោះតាមព្រំដែន វិវាទវប្បធម៌ប្រពៃណី និងក្បាច់គុនប្រដាល់ហើយ ពេលនេះ វិវាទរវាងអ្នកលេងបណ្ដាញសង្គមកម្ពុជា និងថៃ បានកើតឡើងម្ដងទៀតហើយ នោះគឺការមិនយល់ស្របគ្នាអំពីភាពយន្ត ដែលអ្នកគាំទ្រប្រទេសទាំងពីរធ្វើពហិការ ឈប់មើលភាពយន្តគ្នាទៅវិញទៅមក។ ចំពោះអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រ មើលឃើញថា វិវាទនេះ កើតចេញពីចំហាយនៃវិវាទវប្បធម៌ ប៉ុន្តែចំពោះអ្នកតាមដាននយោបាយ យល់ឃើញថា វិវាទនេះ អាចជាសេនារីយោ របស់អ្នកនយោបាយ ដើម្បីបង្វែរព្រឹត្តិការណ៍សង្គម។
អ្នកគាំទ្រភាពយន្តខ្មែរ និងថៃទាស់ទែងគ្នា បន្ទាប់ពីផលិតកម្មភាពយន្តខ្មែរ ដ៏មានប្រជាប្រិយភាពមួយ បានផលិតភាពយន្តខ្មោច ដែលមានចំណងជើងថា «ម៉ែក្រឡាភ្លើង» ហើយត្រូវបានម្ចាស់រោងភាពយន្តថៃ ទិញសិទ្ធិយកទៅចាក់បញ្ចាំងបន្ត។ ប៉ុន្តែក្រោយមកអ្នកលេងបណ្ដាញសង្គមថៃ បានប្រតិកម្មថា ភាពយន្តនេះ គឺចម្លងលំនាំតាមភាពយន្តថៃ រឿង«នាងណាត» ដែលធ្វើឱ្យពួកគេមិនពេញចិត្ត និងធ្វើពហិការឈប់មើលភាពយន្តខ្មែរ ដែលដាក់បញ្ចាំងនៅក្នុងរោងកុនថៃ ដែលធ្វើឱ្យការចាក់បញ្ចាំងភាពយន្តខ្មែរមួយនេះ នៅក្នុងរោងកុនថៃ ទទួលបរាជ័យបីថ្ងៃជាប់ៗគ្នា។
ក្រោយមក មិនចាំយូរនោះទេ អ្នកគាំទ្រភាពយន្តខ្មែរ ក៏មានអ្នកអភិរក្ស និងអ្នកស្រលាញ់វប្បធម៌ខ្មែរមួយចំនួន ប្រតិសកម្មតបវិញ ដោយពួកគេ បានធ្វើពហិការឈប់មើល និងឈប់គាំទ្រភាពយន្តថៃ ដែលបង្ហោះនៅលើបណ្ដាញសង្គម និងតាមរោងភាពយន្តនានា។ បើតាមកម្មវិធីកក់សំបុត្រនៅលើទូរស័ព្ទដៃ បង្ហាញថា នៅតាមរោងភាពយន្តមួយចំនួន មានចំនួនអ្នកទស្សនាធ្លាក់ចុះយ៉ាងគំហុក ខណៈរោងភាពយន្តខ្លះទៀត គ្មានអ្នកចូលទៅទស្សនាតែម្ដងនៅពេលចាក់បញ្ចាំងរឿងថៃ។
សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រ លោក សំបូរ ម៉ាណ្ណារ៉ា យល់ឃើញថា ជម្លោះនេះ កើតចេញពីទឹកចិត្តស្នេហាជាតិនិយមជ្រុល និងការប្រកាន់ថា ភាគីម្ខាងៗជាអ្នកលួចចម្លងស្នាដៃ ឬវប្បធម៌របស់ខ្លួន ដែលការទាស់ទែងបែបនេះគ្មានផ្ដល់ផលចំណេញទៅដល់ភាគីណាមួយឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញលោកជំរុញឱ្យពលរដ្ឋនៃប្រទេសទាំងពីរ ត្រូវឱ្យតម្លៃទៅលើជាតិសាសន៍ ស្នាដៃ និងវប្បធម៌គ្នាទៅវិញទៅមក ជាពិសេសភាគីថៃ ត្រូវមានគុណធម៌ ក្នុងនាមជាប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍផ្នែកខ្សែភាពយន្តជាងកម្ពុជាក្នុងសម័យថ្មីនេះ។
លោក សំបូរ ម៉ាណ្ណារ៉ា៖ «វាប៉ះពាល់អីតែថៃហើយនិងខ្មែរ ខ្មែរហើយនិងថៃ។ អាហ្នឹងមកពីប្រជាជនទាំងអស់ត្រូវបានអប់រំជាតិនិយមវាជ្រុល។ ដល់ពេលជាតិនិយមជ្រុលទៅវាធ្វើឱ្យមនុស្សទាំងអស់ហ្នឹង ផ្នត់គំនិតទាំងអស់ហ្នឹង នាំគ្នាទៅរកការច្រណែន កាលណាអ្នកណាគ្រាន់បើជាង លេចធ្លោជាង ចាប់ផ្ដើមច្រណែន។ តាមពិតតាមខ្ញុំនិយាយឱ្យច្បាស់លាស់ទៅ យើងជាអ្នកជិតខាងភូមិផងរបងជាមួយ ត្រូវតែចេះស្រឡាញ់គ្នា ត្រូវចេះអាណិត និងជួយយកអាសា។ អ្នកណាអន់ជាង អ្នកណាទាបជាង ជួយគ្នាឱ្យផុសឡើង ងើបឡើង ពិសេសប្រទេសនៅក្នុងអាស៊ានជាមួយគ្នាទៀតផង»។
ម្ចាស់ផលិតកម្មសាស្ត្រា ហ្វៀម (Sastra Film) ដែលផលិតភាពយន្ត «ម៉ែក្រឡាភ្លើង» លោកស្រី ប៊ុន ចាន់និមល បានបកស្រាយនៅលើហ្វេសប៊ុក ដោយបង្ហាញការខកចិត្តចំពោះការរិះគន់ និងធ្វើពហិការចំពោះភាពយន្តខ្មែរ របស់អ្នកជាតិនិយមថៃមួយចំនួន ទាំងដែលពួកគេមិនទាន់បានមើលសាច់រឿងពេញនៅឡើយ។ លោកស្រីអះអាងថា ភាពអយុត្តិធម៌ចំពោះភាពយន្តខ្មែរនេះ ក៏មានចំណែករបស់ម្ចាស់អាជីវកម្មរោងភាពយន្តថៃ មួយចំនួនផងដែរ ដោយសារពួកគេមិនបានផ្ដល់ទីកន្លែង និងពេលវេលាពេញលេញ ដើម្បីចាក់បញ្ចាំងភាពយន្តខ្មែរឡើយ។
លោកស្រី ប៊ុន ចាន់និមល៖ «ខាងអ្នកធ្វើអាជីវកម្មរោងភាពយន្តថៃ មិនគួរបំបិទរឿងរបស់យើង មិនមានការចាក់បញ្ចាំង។ ពីព្រោះការផ្ដល់Show (ការចាក់បញ្ចាំង)ឱ្យចាក់បញ្ចាំងហ្នឹង គឺផ្ដល់ឱ្យតិចមែនទែន ដោយសាររោងភាពយន្តនៅប្រទេសថៃ មានជាង២រយទីតាំង ប៉ុន្តែដោយឡែកShow(ការចាក់បញ្ចាំង)ដែលផ្ដល់ឱ្យយើងហ្នឹង វាបានប្រហែលតែ២០ទីតាំងទេ ហើយនៅតំបន់ដែលមិនជាទីពេញនិយមច្រើនសម្រាប់អ្នកមើលភាពយន្តទេ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ភាពយន្តរបស់យើង មិនមែនដើរផ្ញើគេលក់ ហើយក៏មិនមែនសុំគេចាក់ដែរ គឺយើងចូលទៅដល់ស្តង់ដារមួយ ដែលគេទទួលស្គាល់។ រឿងហ្នឹងខ្ញុំបានធ្វើរួចហើយ»។
ទោះយ៉ាងណា អ្នកឃ្លាំមើល សង្កេតឃើញថា កម្ពុជា គឺជាទីផ្សារដ៏ធំមួយសម្រាប់ភាពយន្តថៃ ក្នុងនោះ ពលរដ្ឋខ្មែរនិយមមើលភាពយន្តថៃ តាំងពីទសវត្សឆ្នាំ៩០ មកម្ល៉េះ បន្ទាប់ពីភាពយន្តចិន និងប្រទេសលោកខាងលិច ហើយសង្គ្រាមពហិការភាពយន្តនេះ ភាគីថៃ អាចនឹងត្រូវខាតបង់ ជាងភាគីកម្ពុជា។
អ្នកវិភាគ និងជានាយកប្រតិបត្តិវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា លោក ប៉ា ចាន់រឿន លើកឡើងថា ពលរដ្ឋទាំងពីរប្រទេសគួរទម្លាក់ចោលនូវភាពជាតិនិយមជ្រុល ដែលបង្កឱ្យមានជម្លោះទាស់ទែងគ្នា អាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងការទូត។
លោក ប៉ា ចាន់រឿន៖ «ខ្ញុំគិតថាយើងគួរតែផ្ដោតសំខាន់ទៅលើការធ្វើឱ្យខ្លួនឯងហ្នឹងខ្លាំង ប្រឹងអភិរក្ស និងអភិវឌ្ឍវប្បធម៌របស់ខ្លួន ប្រឹងធ្វើឱ្យខ្សែភាពយន្តរបស់ខ្លួនកាន់តែមានគុណភាព ធ្វើឱ្យវិស័យកីឡាដូចជាគុនខ្មែរ ប្រដាល់ខ្មែរ ប្រដាល់សេរីខ្មែរហ្នឹងឱ្យវាមានភាពខ្លាំងក្លាទៅ។ នៅពេលនោះ គឺយើងមិនបាច់ទៅឈ្លោះទាស់ទែងជាមួយនឹងអ្នកណាទៀត។ ពេលយើងខ្លាំងពេលយើងល្អគ្រប់គ្រាន់ទៅពិភពលោកគេនឹងឱ្យតម្លៃយើង»។
ទោះជាបែបនេះក្ដី អ្នកជំនាញវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្ត្រអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ថៃ លោក សមរិទ្ធិ លឿឆៃ (Somrit Luechai ) លើកឡើងក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយ សារព័ត៌មានថៃ ឌឹ ភីផល (The People)កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកុម្ភៈ ថា រឿង«ម៉ែក្រឡាភ្លើង»របស់កម្ពុជា ស្រដៀងនឹងរឿង «នាងណាត» របស់ថៃ ដែរ ព្រោះជនជាតិខ្មែរ និងជនជាតិថៃ មានជំនឿទៅលើដំណាលរឿងខ្មោចស្រដៀងគ្នា។ លោក សមរិទ្ធិ លឿឆៃ លើកជាសំណួរថា តើខ្មោចក្នុងលោកនេះមានកម្មសិទ្ធិបញ្ញាទេ? ហើយខ្មោចត្រូវមានសញ្ជាតិទេ? តើខ្មោចមួយណាជាថៃ ហើយមួយណាជាខ្មែរ?
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទង អ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ លោក ស៊ុំ ម៉ាប់ និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេស លោក អាន សុខខឿន ដើម្បីសុំការបកស្រាយជុំវិញបញ្ហានេះបានទេ នៅថ្ងៃទី៤ ខែមីនា។
យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ទំនាស់របស់អ្នកជាតិនិយមប្រទេសទាំងពីរនេះ កើតឡើងដំណាលគ្នាទាំងវិវាទភាពយន្ត បញ្ហាតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នា និងការទាមទារខេត្តកោះកុង យកទៅគ្រប់គ្រងពីសំណាក់ពលរដ្ឋថៃ មួយចំនួន ស្របពេលដែលមេដឹកនាំកម្ពុជា មានទំនាក់ទំនងល្អូកល្អិនគ្នា ជាមួយឥស្សរជននយោបាយដ៏មានឥទ្ធិពលរបស់គណបក្សកាន់អំណាចថៃ។
អ្នកអត្ថាធិប្បាយនយោបាយ លោក គឹម សុខ លើកឡើងថា ទោះបីជាវិវាទនេះ កើតចេញពីអ្នកជាតិនិយមប្រទេសទាំងពីរនេះក្ដី ឬជាសេនារីយោ របស់មេដឹកនាំប្រទេសណាមួយក្ដី ក៏ទំនាស់នេះ នឹងផ្ដល់ផលចំណេញដល់អ្នកនយោបាយ ក្នុងការប្រើប្រាស់ដើម្បីបង្វែរស្ថានការណ៍សង្គម ឬជាវិធីស្ទង់មតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
លោក គឹម សុខ៖ «ខ្ញុំសង្ស័យ នយោបាយស៊ីចង្វាក់គ្នា របស់លោក ហ៊ុន សែន និងលោក ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា(Thaksin Sinawatra)ក្រោយពីគាត់ទាំងពីរជួបគ្នា។ មានន័យថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បច្ចុប្បន្ន ផុយស្រួយខ្លាំងណាស់ នៅចំពោះមុខវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច សង្គម ស្តារមិនឡើងទេ។ ដូច្នេះ ដើម្បីរកវិធីសង្គ្រោះ រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ហ្នឹង ហ៊ុន សែន និងថាក់ស៊ីន អាចលេងជាមួយគ្នា ដោយបំផុលចលនាជាតិនិយម។ ថៃទាមទារគ្រប់គ្រងខេត្តកោះកុង ទាមទារផលប្រយោជន៍ នៅតំបន់សមុទ្រអ៊ីចឹងទៅ»។
ជម្លោះទាស់ទែងគ្នារវាងអ្នកគាំទ្រខ្មែរ និងថៃ នេះ មិនមែនទើបតែកើតឡើងលើកទីមួយនោះឡើយ។ ជាក់ស្ដែង វិវាទការប្រើប្រាស់ឈ្មោះ «គុនខ្មែរ» (Kun Khmer) និង «មួយថៃ» (Muay Thai) ក្នុងវិញ្ញាសាប្រកួតនៅស៊ីហ្គេមលើកទី៣២ ដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះលើកដំបូង កាលពីឆ្នាំ២០២៣ បានបង្កើតទៅជាភាពចម្រូងចម្រាស ដោយសារភាគីថៃ បដិសេធមិនបញ្ជូនកីឡាករឱ្យចូលរួមប្រកួតក្រោមឈ្មោះគុនខ្មែរ។ ក្រៅពីនេះ កម្ពុជា និងថៃ ក៏នៅមានជម្លោះជាហូរហែ ផ្សេងទៀតផងដែរ ពាក់ព័ន្ធនឹងវប្បធម៌ ប្រពៃណី ការស្លៀកពាក់ ម្ហូបអាហារ និងបញ្ហាព្រំដែននៅប្រាសាទតាមាន់ និងប្រាសាទព្រះវិហារ រហូតដល់មានការតស៊ូដោយប្រើប្រាស់អាវុធទៀតផង។
អ្នកជំនាញប្រវត្តិសាស្ត្រ និងអ្នកវិភាគ ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលប្រទេសទាំងពីរ សម្របសម្រួលបញ្ចប់វិវាទនេះ ដើម្បីបង្ការកុំឱ្យបញ្ហានេះកាន់តែរីកធំជាងនេះ ដែលនឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនង នយោបាយ ការទូត និងសេដ្ឋកិច្ច៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។