កសិករមកពីខេត្តចំនួន ៨ខេត្ត មន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងម្ចាស់ជំនួយប្រមាណ ១០០នាក់ ជួបជុំគ្នា២ថ្ងៃ គឺថ្ងៃទី៣០ និងថ្ងៃទី៣១ ធ្នូ បង្ហាញពីភាពជោគជ័យនៃការដាំដំណាំបានស៊ាំហើយទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សា និងអភិវឌ្ឍន៍កសិកម្មកម្ពុជា សេដាក លោកបណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ ថ្លែងនៅព្រឹកថ្ងៃទី៣០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ថា ភាពជាម្ចាស់លើការផលិត និងធ្វើជាម្ចាស់លើបច្ចេកវិទ្យាកសិកម្មក្នុងពេលអាកាសធាតុប្រែប្រួល គឺភាពជោគជ័យរបស់អ្នកដាំដុះដែលមិនបានទិញ សូម្បីតែពូជ ជី ថ្នាំពុល ជាដើម។ លោកបន្តថា កសិករមុនដាំអ្វីមួយត្រូវគិតពីការពេញនិយមនៅទីផ្សារ ទើបអាចជាម្ចាស់លើការផលិត ដូចជា មុនដាំស្រូវត្រូវរើសពូជណាដែលគេទិញច្រើន ហើយឲ្យតម្លៃថ្លៃ ជាដំណាំដែលប្រើរយៈពេលដាំដុះខ្លីរហ័សប្រមូលផល។ ទី២ គឺការចេះថែរក្សាដីដាំដុះឲ្យមានជីវជាតិ អាចទាញយកពីដីនោះបានយូរអង្វែង។ ទី៣ មិនប្រើជីគីមី និងថ្នាំពុលកសិកម្ម ក្នុងការដាំដុះ គឺប្រើតែជីកំប៉ុស ជីធម្មជាតិ និងសរីរាង្គ។ ទន្ទឹមនោះ កសិករចេះប្ដូរពូជដំណាំមិនដាំពូជដដែលៗក្នុងដីមួយកន្លែង ទើបជាម្ចាស់លើបច្ចេកវិទ្យាកសិកម្ម។
លោកបណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ៖ «ដំណាំស្រូវវាមានរឿង២។ រឿងទី១ វាទាក់ទងនឹងបច្ចេកទេសដាំយ៉ាងម៉េច ទោះបីមានសភាពរាំងស្ងួត ក៏យើងនូវអាចបានផលខ្ពស់។ ទី២ បើសិនជាវាអត់សូវមានទឹកអីគ្រប់គ្រាន់ ឬក៏រដូវរាំងស្ងួត មានការអូសបន្លាយអ៊ីចឹង យើងដូរទៅជាដាំដំណាំអីផ្សេងវិញ។ យើងមិនបាច់ធ្វើស្រែចាំចុងរដូវ ឧទាហរណ៍ ខែ១០-១១ អាដីដែលយើងត្រូវធ្វើស្រែដាំជាដំណាំផ្សេងទៀត អាចជាសណ្ដែក អាចជាដំឡូង អាចជាអីអ៊ីចឹង ហ្នឹងទី១។ ទី២ គឺយើងបម្លែងអាដីស្រែយើងហ្នឹងទៅជាប្រព័ន្ធដាំដុះចម្រុះ ដែលក្នុងហ្នឹងក្រៅពីស្រូវ យើងអាចប្រមូលផលដំណាំអីផ្សេងៗ ក៏ដូចជាផលិតផលត្រី។ អ៊ីចឹង ការធ្វើម៉េចនៅលើដីដដែលហ្នឹង យើងអាចបានផលច្រើន តែយើងអាចខុសមួយត្រូវមួយ ប៉ុន្តែបើលក្ខខណ្ឌវាអំណោយផល វាឲ្យបានត្រូវទាំងអស់អ៊ីចឹង»។
ប្រធានបណ្ដាញកសិករ និងធម្មជាតិ លោក អ៊ួន សុផល ថ្លែងថា កសិករមិនត្រូវឲ្យឈ្មួញណែនាំឲ្យដាំពូជនេះត្រូវប្រើជីនេះ ឬថ្នាំនេះ ទើបដំណាំដុះល្អនោះទេ។ កសិករគួរធ្វើយ៉ាងណាបញ្ជាឈ្មួញឲ្យទទួលយកផលិតផលរបស់យើងផលិតបានវិញ ទើបជាម្ចាស់លើការផលិត។ លោកថា ការដាំដំណាំដែលអាចធន់ទ្រាំនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបានជោគជ័យ គឺការរហ័សផ្លាស់ប្ដូរទម្លាប់ដាំដុះ ការផ្លាស់ប្ដូរពូជដំណាំ និងការគ្រប់គ្រងទឹកសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងដំណាំកសិកម្ម៖ «យើងគិតថា ធ្វើពូជអី ហើយពូជហ្នឹងវាបានទិន្នផលខ្ពស់ប៉ុណ្ណា យើងដឹងច្បាស់ថាពេលដែលយើងធ្វើហើយ គឺលក់ទៅបានតម្លៃប៉ុន្មានក្នុងគីឡូ យើងដឹងច្បាស់ថា ក្នុងពេលដែលយើងធ្វើបាន យើងចំណាយកម្លាំងប៉ុណ្ណឹង ហើយយើងនឹងទទួលបានលុយប៉ុន្មានមកវិញ អ៊ីចឹងបានន័យថា អ្វីក៏ដោយ កើតចេញពីការពិសោធន៍ខ្លួនឯង។ អ៊ីចឹង គឺយើងនឹងដឹងច្បាស់ពិតប្រាកដ»។
កសិករមកពីភូមិដក់គ្រង ឃុំពង្រ ស្រុករលាប្អៀរ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង អ្នកស្រី រស់ សុភាព ថ្លែងថា ការដាំដំណាំមិនមានសារធាតុគីមី និងប្រើធ្យូងអង្កាម វាបានជួយធ្វើឲ្យដំណាំនៅតែអាចប្រមូលផលបាន ខណៈអាកាសធាតុរាំងស្ងួតយូរថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែ ដីមានសំណើម ហើយជំនន់ទឹកភ្លៀង គឺទឹកឆាប់ជ្រាបទៅក្នុងដី៖ «បន្លែអីក៏ដោយ ក៏ត្រូវតែដើរមើលពេលយប់ដែរ ព្រោះយើងអត់មានប្រើថ្នាំគីមី។ យើងវាយូរណាស់ យើងវាថែទាំហ្នឹងដិតដល់ដូចកូនអ៊ីចឹង។ ដល់ពេលអ៊ីចឹង យើងប្រមូលផលវាយូរ។ តែបើគេប្រើគីមីវិញ គេអត់ពិបាកដូចយើងទេ គេបាញ់តែថ្នាំ ហើយគេដើរចោល គេបានផលហ្នឹងក៏វាច្រើនដែរ»។
កសិករ វឿន ទាប មកពីភូមិបុសតាសោម ឃុំរុងរឿង ស្រុកស្ទោង ខេត្តកំពង់ធំ អះអាងថា ការដាំដំណាំចម្រុះក្នុងផ្ទៃដីតែមួយ ទើបអាចឈ្នះលើការខាតបង់ទិន្នផល។ ក្រៅពីនោះ គឺការគ្រប់គ្រងទឹក និងចេះប្រើប្រាស់ជីធម្មជាតិ ជីកំប៉ុស ជីសរីរាង្គ និងថ្នាំពុលធម្មជាតិ ទើបអាចបន្ស៊ាំដំណាំទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបានល្អ។ អ្នកស្រីថា ការជ្រើសរើសពូជដំណាំឲ្យសមស្របទៅនឹងរដូវកាល គឺជាភាពជោគជ័យនៃការដាំដុះដំណាំកសិកម្ម។ អ្នកស្រីបង្ហាញថា ដំណាំបន្លែយកស្លឹក ដូចជាស្ពៃចម្រុះ គេត្រូវដាំនៅរដូវត្រជាក់ ទើបអាចប្រមូលផលបានច្រើន បន្លែមិនខូចស្លឹក។ ចំណែកដំណាំយកផ្លែ និងមើម គេត្រូវដាំនៅរដូវធ្លាក់ខ្យល់ ទើបវាមានផ្លែថ្លោសល្អ និងចុះមើមធំ៖ «ដល់មកសព្វថ្ងៃនេះ វាមកពីត្រជាក់ផង ក្តៅផង ខ្ញុំប្រើពួកបន្លែរបៀបផ្សេង។ ខ្ញុំដាំមានជាខ្ទឹមស្លឹក ត្រកួន ឃ្លោក ល្ពៅ ត្រឡាច ត្រសក់ស្រូវ អាត្រសក់វានៅដី ដែលគេហៅថាដំណាំគ្របដី ហើយនិងត្រប់ ព្រោះអាដំណាំនោះវាធន់បាននៅរដូវក្តៅ រហូតដល់ទៅខែ៣ ខែ៤ ឯណោះ ព្រោះវាអត់អាចស្វិតអត់អាចស្លាប់បានទេ»។
មន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម អ្នកស្រី តុង ចាន់ធាង ឲ្យដឹងថា កសិកម្មដែលបន្ស៊ាំទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ គឺការកែច្នៃសំណល់យកទៅប្រើប្រាស់ជាប្រយោជន៍វិញ វានឹងជួយកែលំអដី បរិស្ថាន និងទឹក។ ឧទាហរណ៍ ការយកលាមកសត្វ ទឹកនោម និងស្លឹកឈើ យកមកផ្សំជាជីកំប៉ុស ការកាយយកដីមុខលើ ដីក្រោមម្លប់ឈើ និងដីល្បាប់មកធ្វើជាជីធម្មជាតិ និងការយកអង្កាមទៅដុតជាធ្យូង និងការប្រើប្រាស់កាកសំណល់ឡជីវឧស្ម័ន គឺវាបានជួយកាត់បន្ថយឧស្ម័នពុលទៅក្នុងទឹក និងបរិស្ថាន វាអាចបង្ការបានការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
ម្ចាស់គម្រោងកសាងសហគមន៍កសិកម្ម ដែលធន់ទ្រាំទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ លោក ឃិន ដារ៉ាវុធ ថ្លែងថា អង្គការ អ៊ី.អ៊ី.ឌី (EED) បានយកថវិកាពីប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ មកឲ្យអង្គការ សេដាក ឲ្យរុករកបច្ចេកទេសកសិកម្មដែលធន់ទ្រាំនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ក្នុងបំណងបង្កើនសមត្ថភាពកសិករ និងដៃគូអភិវឌ្ឍន៍លើវិធានការបន្ស៊ាំធន់ទ្រាំទៅនឹងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ សម្រាប់ការរស់នៅប្រកបដោយនិរន្តរភាពនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី។ លោកបន្តថា ក្រៅពីនោះ មានថវិកាផ្តល់មកពី Miserior កំពុងគាំទ្រកសិករឲ្យពិសោធន៍ក្នុងភូមិចំនួន៣០ ក្នុងខេត្តគោលដៅចំនួន៣ គឺខេត្តកំពង់ឆ្នាំង កំពង់ស្ពឺ និងខេត្តតាកែវ។
គម្រោងនេះមានរយៈពេល ៣ឆ្នាំ គឺចាប់ពីខែមករា ឆ្នាំ២០១២ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៤។ គម្រោងនេះមានគោលបំណងសំខាន់ ធ្វើឲ្យមានភាពប្រសើរឡើងនៃជីវភាពតាមរយៈការរុករកគំនិតថ្មី ដែលមានការចូលរួម ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុរបស់សហគមន៍ជនបទ ពិសេសស្ត្រីដែលងាយរងគ្រោះពីបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ហើយប្រកបរបរចិញ្ចឹមជីវិតដោយអាស្រ័យលើវិស័យកសិកម្ម និងធនធានធម្មជាតិ៖ «ក្នុងឆ្នាំ២០១២ នេះ គម្រោង គឺបានធ្វើការសិក្សា ឬក៏ធ្វើការវាយតម្លៃការកាត់បន្ថយនូវភាពរងគ្រោះ និងបានសិក្សាទាំង៣ខេត្តហ្នឹង ដោយមានការចូលរួមពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ក៏ដូចជាអ្នកសហគមន៍ផងដែរ ដើម្បីយើងកំណត់នូវអាទិភាព ថាអ្វីដែលជាតម្រូវការជាអាទិភាព។ ហើយកន្លងមក តើអ្វីដែលជាហានិភ័យ ហើយអ្វីដែលជាភាពងាយរងគ្រោះទាំងឡាយ ដែលកសិករយើងបានជួបប្រទះ ហើយតាមរយៈដែលយើងបានធ្វើកិច្ចការងារហ្នឹង កំណត់នូវយន្តការ ឬក៏វិធីសាស្ត្រដើម្បីដោះស្រាយជាមួយពួកគាត់»។
អង្គការ សេដាក បានផ្ដួចផ្ដើមគំនិតឲ្យកសិករអភិវឌ្ឍការពឹងអាស្រ័យដោយខ្លួនឯង ដោយវិធីដាំស្រូវមួយដើម និងប្រព័ន្ធដំណាំស្រូវចម្រុះតាមរយៈការផ្សព្វផ្សាយពីកសិករទៅកសិករ ការចងក្រងបង្កើតសមាគមសន្សំប្រាក់ ការបង្កើតក្រុម និងសមាគមអ្នកផលិត ពិសេសទាក់ទងនឹងស្រូវសរីរាង្គ ការជំរុញឲ្យប្រើប្រាស់ឡជីវឧស្ម័ន និងចង្ក្រានកែលំអនៅសហគមន៍ជនបទ ការផ្សារភ្ជាប់ផលិតផលអាហារសរីរាង្គទៅកាន់ទីផ្សារជាដើម នាំឲ្យកុមារមកពីគ្រួសារក្រីក្រ និងគ្រួសារងាយរងគ្រោះ បានបង្កើនឲ្យកុមារបានចូលរៀនសាលាបឋមសិក្សា ព្រោះតែគម្រោងរបស់អង្គការ សេដាក នេះ។
របាយការណ៍អង្គការ សេដាក ឆ្នាំ២០១៣ គឺបានធ្វើការជាមួយកសិករ ១ម៉ឺន ៥ពាន់គ្រួសារ មានជាង ៦ពាន់ភូមិ ៩៥៣ឃុំ ១៣១ស្រុក និង ២២ខេត្ត ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីឲ្យគេប្រើប្រាស់ និងដាំដំណាំដែលធន់ទ្រាំនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។