ການສເນີຂ່າວໃນລາວ ຍັງຖຶກຈຳກັດ ດ້ວຍຄຳສັ່ງ ຂອງທາງການ

ວັນເສຣີພາບ ສື່ມວນຊົນສາກົລ ເຊິ່ງຕົງກັບວັນທີ 3 ພຶສພາ ຂອງທຸກປີ, ທາງດ້ານອົງການຂ່າວ ບໍ່ມີພົມແດນ ຫລື Reporters without Borders ກໍໄດ້ຣາຍງານວ່າ ຣັຖບານລາວ ຍັງໃຊ້ອໍານາດຄວບຄຸມ ສື່ມວນຊົນລາວ ຢ່າງເດັດຂາດ ເຮັດໃຫ້ເສຣີພາບ ຂອງ ສື່ມວນຊົນລາວ ຖືກຈັດຢູ່ໃນອັນດັບ ທີ່ 160 ຈາກທັງໝົດ 180 ປະເທດທົ່ວໂລກ ໃນປີ 2023 ນີ້.

ນັກວິຊາການ ດ້ານການສື່ສານມວນຊົນ ຈາກ ມະຫາວິທຍາໄລແຫ່ງຊາຕລາວ ກ່າວວ່າ ອົງກອນດ້ານສື່ມວນຊົນໃນລາວ ຕ້ອງພະຍາຍາມ ພັກດັນອົງກອນ ແລະ ສື່ມວນຊົນລາວ ໃຫ້ເປັນອິສຣະ, ບໍ່ໃຫ້ຖືກຄວບຄຸມ ໂດຍອໍານາດຂອງຣັຖບານ ເພື່ອເຮັດໃຫ້ການນໍາສເນີຂ່າວໃນລາວ ຖືກຕ້ອງຕາມຄວາມເປັນຈິງ, ເກີດຄວາມຫລາກຫລາຍ, ຮອບດ້ານ ແລະ ມີຄວາມໜ້າສົນໃຈ. 

ດັ່ງ ນັກວິຊາການ ທ່ານນີ້ ກ່າວຕໍ່ ວິທຍຸ ເອເຊັຽ ເສຣີ ໃນມື້ວັນທີ 4 ພຶສພາ ນີ້ວ່າ:

“ຢາກໃຫ້ມັນ ຍົກລະດັບຄວາມສາມາດ ຂອງການຂ່າວ ແຕ່ລະບ່ອນ, ເສຣີພາບ ໃນການນໍາສເນີຂ່າວ ໃນການສະແດງຄວາມຄິດ-ຄວາມເຫັນຕ່າງໆ ວິທີເຈາະຂ່າວ ໃຫ້ມັນລືກແນວໃດ ສາມາດຕອບສນອງ ຄວາມຮຽກຮ້ອງ ຕ້ອງການ ຂອງສັງຄົມໄດ້.” 

ທ່ານກ່າວຕື່ມອີກວ່າ ເຖິງກົດໝາຍສື່ມວນຊົນລາວ ຈະອານຸຍາດໃຫ້ສື່ມວນຊົນ ສາມາດນໍາສເນີຂ່າວໄດ້ ຢ່າງອິສຣະ ແຕ່ການປະຕິບັດໂຕຈິງ ບໍ່ໄດ້ເປັນແບບນັ້ນ ເພາະສື່ມວນຊົນໃນລາວ ທັງສື່ຂອງຣັຖ ແລະ ສື່ຂອງເອກກະຊົນ ກໍຍັງຖືກຈໍາກັດ ດ້ວຍອໍານາດ ຂອງຣັຖບານ ແລະ ທຸກຂ່າວ ກໍຍັງຕ້ອງ ຜ່ານຂະບວນການ ກວດສອບ ຈາກຫົວໜ້າຜແນກ ເຖິງຈະເຜີຍແຜ່ຕໍ່ສາທາຣະນະໄດ້. ນອກຈາກນີ້ ການຣາຍງານຂ່າວ ເຣື່ອງການສໍ້ລາສບັງຫລວງ ຂອງພະນັກງານພັກ-ຣັຖ, ການວິພາກວິຈານ ການເຮັດວຽກຂອງຣັຖບານ ຫລື ເຈົ້າໜ້າທີ່ພັກ-ຣັຖ ແບບເຊິ່ງໜ້າ ຫລື ຜ່ານສື່ສັງຄົມອອນລາຍ໌ ກໍຍັງຖືກກວດກາ ຢ່າງເຂັ້ມງວດ. ນັກຂ່າວຜູ້ນຶ່ງ ທີ່ເຮັດວຽກຢູ່ ອົງກອນສື່ມວນຊົນ ຂອງເອກກະຊົນ ຍອມຮັບວ່າ ການນໍາສເນີຂ່າວ ໃນລາວ ຍັງຖືກຈໍາກັດ ເສຣີພາບ ຢ່າງເຂັ້ມງວດ ເຖິງວ່າ ນັກຂ່າວຈະມີຂໍ້ມູນ ຫລື ຫລັກຖານຢ່າງຈະແຈ້ງ ແຕ່ຫາກ ມີສ່ວນພົວພັນ ກັບເຈົ້າໜ້າທີ່ ລະດັບສູງ ຫລື ຜູ້ມີອໍານາດ ກໍບໍ່ສາມາດນໍາສເນີຂ່າວໄດ້. ສະນັ້ນແລ້ວ ຂ່າວທຸກເຣື່ອງ ຈະຕ້ອງຜ່ານຂະບວນການກວດສອບຈາກຫົວໜ້າ ຫລື ທາງການລາວກ່ອນ ເຖິງຈະເຜີຍແຜ່ໄດ້. ເມື່ອໃດກໍຕາມ ທີ່ມີການນໍາສເນີຂ່າວ ທີ່ທາງການລາວເຫັນວ່າ ບໍ່ດີບໍ່ງາມ ພາໃຫ້ເກີດການເສື່ອມເສັຍ, ເສັຍໜ້າເສັຍຕາ ກໍຈະຖືກຕໍານິ ແລະ ສັ່ງໃຫ້ລົບຂ່າວນັ້ນໃນທັນທີ.

ດັ່ງ ນັກຂ່າວຜູ້ນີ້ ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽ ເສຣີ ໃນມື້ດຽວກັນນີ້ວ່າ:

“ມີຂໍ້ຈໍາກັດ ແມ່ນແຫລະ ບໍ່ຢາກດໍາເນີນໄດ້ເລີຍແຫລະ ຢູ່ທາງພີ້ນ່າ ເລັ່ນບໍ່ໄດ້ເລີຍ ຄັນອັນໃດທີ່ວ່າກະທົບຕໍ່ບຸກຄົນ ຫລືວ່າ ຣັຖບານ ຫລືວ່າ ອັນໃດກະແລ້ວ ທີ່ວ່າເຮົາເຮັດ ນອກກອບເພິ່ນ ເພິ່ນກະເອີ້ນເຮົາໄປລົມເລີຍ.”

ນັກຂ່າວຜູ້ນຶ່ງ ປະຈໍາຢູ່ຜແນກຖແຫລງຂ່າວ ວັທນະທັມ ແລະ ທ່ອງທ່ຽວ ແຂວງຈໍາປາສັກ ກ່າວວ່າ ທີ່ຈະມີການນໍາສເນີ ຕ້ອງໄດ້ຜ່ານການເຫັນດີ ຈາກຫົວໜ້າຜແນກກ່ອນ ເຖິງຈະລົງພື້ນທີ່ໄປເຮັດຂ່າວໄດ້ ແລະ ຂ່າວໃດກໍຕາມ ທີ່ບໍ່ຖືກຕ້ອງ ຕາມແນວທາງຣັຖບານ ກໍບໍ່ສາມາດທີ່ນໍາສເນີໄດ້ ຢ່າງເດັດຂາດ.

ດັ່ງ ນັກຂ່າວຜູ້ນີ້ ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽ ເສຣີ ໃນມື້ດຽວກັນນີ້ວ່າ:

“ເວລາອັນນັ້ນ ນັກຂ່າວເຮົາລົງໄປເຮັດຂ່າວ ພວກເຮົາກະຊິເບິ່ງກ່ອນເນາະ ວ່າມັນສາມາດເປັນຂໍ້ມູນອອກໄດ້ ຕາມທີ່ພວກເຮົາຕ້ອງການບໍ່ ຈະມີຂໍ້ມູນບາງອັນ ມັນກະຖ່າຍບໍ່ຖືກຫລັກການຫັ້ນນ່າ ມັນກະບໍ່ສາມາດອອກໄດ້.” 

ນັກຂ່າວຜູ້ນຶ່ງ ປະຈໍາຢູ່ຜແນກຖແຫລງຂ່າວ ວັທນະທັມ ແລະ ທ່ອງທ່ຽວ ແຂວງຈໍາປາສັກ ກໍກ່າວ ຍອມຮັບວ່າ ການນໍາສເນີຂ່າວ ໃນລາວ ໃນປັດຈຸບັນ ແມ່ນເປັນຂໍ້ມູນພຽງດ້ານດຽວ ຄວາມໝາຍຄື ເປັນຂ່າວທີ່ຖືກນໍາສເນີໂດຍຣັຖ ແລະ ຜ່ານການກວດສອບ ຈາກຣັຖແລ້ວ. ສະນັ້ນ ຫາກສື່ມວນຊົນລາວ ຈະລົງພື້ນທີ່ ໄປເກັບຂໍ້ມູນ ຫລື ສໍາພາດ ເພີ່ມຕື່ມ ກໍຕ້ອງໄດ້ຮັບອະນຸຍາດ ຈາກຣັຖກ່ອນ ຈຶ່ງຈະເຮັດໄດ້ ເຊິ່ງຂໍ້ຈໍາກັດຍັງມີຫລາຍຢ່າງ. 

ດັ່ງນັກຂ່າວຜູ້ນີ້ ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽ ເສຣີ ໃນມື້ດຽວກັນນີ້ວ່າ:

“ເຂົາເຮົາຊິວ່າ ມັນບໍ່ຄ່ອຍສົມດຸນກັນປານໃດນ່າດຽວນີ້ ເຮົາກະເວົ້າດ້ວຍຄວາມລະມັດລະວັງຢູ່ ແຕ່ວ່າພື້ນຖານ ຕ້ອງໄປເຫັນໂຕຈິງກ່ອນ ເວົ້າໄປເລີຍມັນກະຊິບໍ່ຖືກປານໃດນ່າ ຕ້ອງໄດ້ໄປເບິ່ງໂຕຈິງ.” 

ນັກຂ່າວ ສື່ສັງຄົມອອນລາຍນ໌ ຂອງເອກກະຊົນ ໃນນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ກ່າວວ່າ ເຖິງວ່າທາງການລາວ ຈະອະນຸຍາດ ໃຫ້ສື່ມວນຊົນ ນໍາສເນີຂ່າວໄດ້ທຸກຮູບແບບ ແລະ ທຸກເຣື່ອງທີ່ເກີດຂຶ້ນ ໃນສັງຄົມ ແຕ່ສຸດທ້າຍແລ້ວ ຂ່າວບາງປະເພດ ເປັນຕົ້ນ ຂ່າວການເມືອງ, ຂ່າວສໍ້ຣາສບັງຫລວງ, ການວິພາກວິຈານຕ່າງໆ ກໍຍັງບໍ່ສາມາດຣາຍງານໄດ້ ຕາມກົດໝາຍ ອະນຸຍາດ.

ດັ່ງ ນັກຂ່າວຜູ້ນີ້ ກ່າວຕໍ່ ວິທຍຸ ເອເຊັຽ ເສຣີ ໃນມື້ດຽວກັນນີ້ວ່າ:

“ແນວໃດກະໄດ້ນ່າ ແນວບວກພວກເຮົາກະສເນີໃຫ້ໄດ້ ແບບວ່າແຫລະ ອີງຕາມເງື່ອນໄຂ ມັນສະດວກຫັ້ນນ່າ ເຫັນໄດ້ທຸກຮູບແບບ ເຮົາກະມີຫລັກຖານອ້າງອີງ.”

ຂະນະທີ່ ໂທລະພາບ, ວິທຍຸ, ໜັງສືພິມ ເຊິ່ງເປັນກະແສຫລັກ ຂອງປະເທດລາວ ຖືກຈໍາກັດຂໍ້ມູນ ໃນການຣາຍງານຂ່າວສານ ເຮັດໃຫ້ຄົນລາວຈໍານວນຫລາຍ ຫັນມາຕິດຕາມຂໍ້ມູນຂ່າວສານ ຈາກສື່ສັງຄົມອອນລາຍນ໌ ແລະ ມີທ່າອຽງຈະເພີ່ມຂຶ້ນ ນັບມື້ ຍ້ອນຄົນລາວ ສາມາດສະແດງຄວາມຄິດຄວາມເຫັນ ແລະ ວິພາກວິຈານການເຮັດວຽກ ຂອງຣັຖບານລາວໄດ້ ຢ່າງງ່າຍດາຍ. 

ເຖິງວ່າ ສື່ສັງຄົມອອນລາຍນ໌ ຈະເຂົ້າມາມີບົດບາດສໍາຄັນຫລາຍ ໃນປັດຈຸບັນ ແຕ່ຍັງຖືກອໍານາດຂອງຣັຖບານຄວບຄຸມ ໂຕຢ່າງ ເຫດການທີ່ມີຄົນຮ້າຍ ບຸກເຂົ້າໄປຍິງທ້າວແຈັກ ອານຸສາ ຫລວງສຸພົມ ເຈົ້າຂອງເພຈເຟສບຸກ “ຂັບເຄື່ອນດ້ວຍຄີບອດ” ເພື່ອໃຫ້ລາວຢູ່ລອດ ບໍ່ເປັນຂີ້ຂ້າຄົນຈີນ ຈົນໄດ້ຮັບບາດເຈັບສາຫັດ ແຕ່ປາກົດວ່າ ບໍ່ມີຮອດສື່ມວນຊົນລາວ ຣາຍງານຂ່າວໃຫ້ສັງຄົມຮັບຮູ້. 

ນອກຈາກນີ້ ຍັງມີເຫດການສໍາຄັນ ທີ່ເກີດຂຶ້ນໃນໄລຍະທີ່ຜ່ານມາ ແຕ່ສື່ມວນຊົນໃນລາວ ບໍ່ໄດ້ຣາຍງານຂ່າວສານໃຫ້ສັງຄົມຮັບຮູ້ ເປັນຕົ້ນ ຂ່າວຍານາງ ຮວາຍເຮືອງ ໄຊຍະບູຣີ ຫລື ໝວຍ ເປັນຊາວບ້ານ ຢູ່ບ້ານສະເຫລົ້າ ເມືອງໂພນທອງ ແຂວງຈໍາປາສັກ ຖືກເຈົ້າໜ້າທີ່ຕໍາຣວດ ແຂວງຈໍາປາສັກ ຈັບໂຕໄປ ເມື່ອວັນທີ 12 ກັນຍາ 2019 ໃນຂໍ້ຫາໂຄສະນາຕໍ່ຕ້ານ ສປປ ລາວ ອັນເກີດຈາກການທີ່ຍານາງ ໄດ້ວິພາກວິຈານ ການເຮັດວຽກ ຂອງເຈົ້າໜ້າທີ່ຣັຖ ກ່ຽວກັບ ການຊ່ວຍເຫລືອ ຜູ້ປະສົບພັຍນ້ໍາຖ້ວມ ທາງພາກໃຕ້ ຜ່ານສື່ສັງຄົມອອນລາຍນ໌ ຕໍ່ມາໃນວັນທີ 22 ພຶສພາ 2019, ສານປະຊາຊົນ ແຂວງຈໍາປາສັກ ກໍໄດ້ຕັດສິນຈໍາຄຸກ ຍານາງຫມວຍ ເປັນເວລາ 5 ປີ ແລະ ປັບໃຫມ່ 20 ລ້ານກີບ ຕາມກົດໝາຍອາຍາ ມາຕຣາ 117 ຂອງປະເທດລາວ ແລະ ໃນໄລຍະ ເດືອນ ມີນາ 2020 ປະຊາຊົນບ້ານຊຽງດາ 2 ຄົນ ຖືກເຈົ້າຫນ້າທີ່ຕໍາຣວດ ເມືອງໄຊເສດຖາ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ຈັບ ຍ້ອນມີຂໍ້ຂັດແຍ້ງທີ່ດິນ ກັບ ໂຄງການກໍ່ສ້າງ ມະຫາວິທຍາໄລ ສຸຂພາບ.

ປະເທດລາວ ໄດ້ອອກດໍາຣັດ ວ່າດ້ວຍ ການຄຸ້ມຄອງຂໍ້ມູນ ຜ່ານອິນເຕີຣ໌ເນັດ ເລຂທີ່ 327 ໃນເດືອນ ກັນຍາ 2014 ເພື່ອຄວບຄຸມ ຜູ້ທີ່ໃຊ້ສື່ສັງຄົມອອນລາຍນ໌ ສະເພາະ ຫລື ຜູ້ທີ່ສະແດງຄວາມຄິດເຫັນ ແລະ ຈັບຜູ້ກ້າສະແດງຄວາມຄິດຄວາມເຫັນ ທີ່ວິພາກວິຈານ ຣັຖບານ ຜ່ານສື່ສັງຄົມອອນລາຍນ໌ ແລະ ລາວ ມີອົງການສື່ມວນຊົນ ເປັນຈໍານວນຫລາຍແຫ່ງ ປະກອບມີ ໜັງສືພິມ ຂອງລາວ 24 ແຫ່ງ, ສະຖານີ ໂທລະພາບ 32 ແຫ່ງ, ສະຖານີວິທຍຸ 44 ແຫ່ງ, ແຕ່ທັງໝົດ ຍັງຢູ່ພາຍໃຕ້ ການຄວບຄຸມ ຂອງພັກປະຊາຊົນ ປະຕິວັດລາວ.