Ümidwar sha'ir abdughopur qutluqof: “Uyghur bolghanliqim bextim méning”

Sha'iri abdughopur qutluqof ependining eserliridin biri.

Sha'iri abdughopur qutluqof ependining eserliridin biri.

“Uyghur bolghanliqim bir bextim méning, qeshqer, balasaghun qosh textim méning” dep xitab qilidu, almutada istiqemet qiliwatqan Uyghur sha'iri abdughopur qutluqof öz ana wetinining kelgüsige bolghan arzu-armanliri ipadilen'gen bir lirikisida.

Undaqta, abdughopur qutluqof kim?

Abdughopur qutluqof 1936-yili Uyghur élining ghulja shehiride dunyagha kelgen. 1960-Yili ürümchidiki pédagogika institutining til we edebiyat fakultétigha tamamlighan. U Uyghur klassik we hazirqi zaman yazghuchilirining shundaqla abay, abdulla toqay, sedirdin eyni qatarliq qérindash xelqler ediblirining ijadiyetlirini ishtiyaq bilen ögen'gen hem özimu edebiy ijadiyet bilen shughullinishqa bashlighan.

Abdughopur qutluqof xitay hakimiyitining Uyghur diyarida élip barghan siyasiy basturushliri seweblik 1962-yili qazaqistan'gha köchüp kétishke mejbur bolghan. U qazaqistan'gha yerleshkendin kéyin deslepte mu’‍ellimchilik qilghan, andin 1970-yildin tartip “Uyghur awazi” we “Yéngi hayat” gézitliride ishligen. Edib 1998-yili dem élishqa chiqqan bolsimu, emma edebiy ijadiyitini dawamlashturmaqta.

Abdughopur qutluqofning 1965-yili Uyghur xelqining qehriman qizi rizwan'gül heqqide yazghan dastani qazaqistanda Uyghur tilida chiqidighan jumhuriyetlik gézit “Kommunizm tughi” da bésilghan. Uning “Öchmes yultuzlar” namliq tunji toplimi 1967-yili “Jazushi” neshriyati teripidin neshr qilin'ghan. Buningdin tashqiri sha'irning “Yar we diyar”, “Gül we köngül”, “Jesur janlar”, “Sadaqet setirliri”, “Qiran qismiti”, “Uyghuristan” qatarliq 20 ge yéqin toplamliri Uyghur, qazaq, rus, özbék, qaraqalpaq, qirghiz tillirida neshr qilindi.

Erishtin kelgen wehi

Abdughopur qutluqof

Uyghur bolghanliqim bir bextim méning,

Qeshqer, balasaghun qosh textim méning.

Anchila ümidni üzüwetmigin,

Ürümchi bolghusi paytextim méning!

Yetken chéghi ulugh allahqa ahim,

Manga wehi keldi ershi eladin.

Xosh xewer biz köptin kütken kün yéqin!

Ya dost, qutulghaymiz shum ejdihadin. . .

Ya dost, baghrimgha sen baghringni yaqqin,

Quchaqla, quliqinggha gépim bar idi.

Xushluqtin yérilip ketmise yürek,

Shu küni chalargha dépim bar idi.

Kimdur biri éytti manga shiwirlap,

“Azadliqni xushal kütüp alghin!” -dep.

Béshim bilen chiqay désem, u dédi:

“Til tegmeschün tumar pütüwalghin!” -dep.

Ya reb, dost-düshmenning tili tegmisun,

Boynumgha til tumar ésip alaymen.

Bu qétim textimni tartquzup qoysam,

Ewladlar yüzige qandaq qaraymen! . . .

Uyghuristan, sanga qan kérek bolsa,

Bir tamche qalghuche sanga qan bérey!

Uyghuristan sanga jan kérek bolsa,

(Sensiz manga janning néme kériki?)

Ming jénim bolsimu jan dep jan bérey.

Séning tapininggha kirgen tikenni,

Sughirip alaymen men tilim bilen.

Men nimjan yashidim shunche yil sensiz,

Men tirik yashaymen öz élim bilen.

Ay-yultuz bayraqni bir körüp külsem,

“Uh!” dep bu yürikim tapatti derman.

Köz yashtin su sépip, kocha süpersem,

Shadliqtin yürekte qalatti arman. . .

Uyghur bolghanliqim bir bextim méning,

Qeshqer, balasaghun qosh textim méning!

Anchila ümidni üzüwetmigin,

Ürümchi bolghusi paytextim méning. . .