Сенкаку арилида йүз бәргән кемә вәқәси төт дөләтни территорийә талаш - тартишиға сөрәп кирди

Сүрәт, 2006 - йили 27 - өктәбир, бир гуруппа хитай актиплири кемә билән сенкаку арилиға берип аралға йеқинлашмақчи болғинида йапон армийиси чарлаш парахотлири тәрипидин тосуп қелинған көрүнүш.

Бирләшмә агентлиқиниң язғучиси скот микдонилдниң бейҗиңдин 11‏ - сентәбир әтигәндә йоллиған хәвиригә қариғанда, хитай билән японийә оттурисидики территорийә талаш - тартиши түнүгүн муавин министир дәриҗиликләр арисида давамлашқан иди. Бүгүн японийә билән хитай оттурисидики территорийә талаш - тартишиниң дәриҗиси министир дәриҗисигә өрлиди.

Яң җечи бүгүн 'хитай кемә башлиқи дәрһал қоюп берилиши лазим' дәп җакарлиди

Бүгүн хитай ташқи ишлар министири яң җечи японийиниң хитайда турушлуқ баш әлчиси уйчирио нивани чақиртип келип, кемә вәқәсигә қаттиқ наразилиқ билдүрди вә японийә деңиз мудапиәчилири тутувалған хитай кемә башлиқи дәрһал қоюп берилиши лазим, дәп җакарлиди.

 Наха районлуқ сот мәһкимиси 'хитай кемисиниң капитани 19‏ - сентәбиргичә тутуп турулиду' дәп буйруқ елан қилди

Хитай ташқи ишлар министири яң җечи бүгүн қаттиқ наразилиқ җакарлиғандин кейинла, японийидики наха районлуқ сот мәһкимисиниң баянатчиси ясухиде ямаширо 'хитай кемисиниң капитани 19‏ - сентәбиргичә тутуп турилиду, әгәр японийиниң иқтисади райониға бесип киргән җинайитини үстигә алмиса вә җәриманә төлимисә, рәсмий әйиблинип сотлиниду' дегән сот буйруқини елан қилди.

Японийә билән хитай оттурисидики территорийә талаш - тартиши америка билән тәйвәнниму җедәлгә сөрәп киргән

японийә билән хитай оттурисида җиддий территорийә талаш - тартиш пәйда қилған вә америка билән тәйвәнниму территорийә талаш - тартишиға сөрәп киргән бу кемә вәқәси 7‏ - сентәбир күни, тәйвәнниң шәрқ тәрипидә 190 километир йирақлиқтики японийә 'сенкаку', хитай 'диявйүдав' дәп атайдиған аралға йеқин җайда йүз бәргән иди. Вәқәдә хитайниң бир белиқчи кемиси японийә деңиз мудапиәчилириниң чарлаш парахотиға икки қетим соқулған, японийә деңиз мудапиәчилири хитай кемисиниң капитанини қолға алған, шуниңдин кейин хитайниң белиқчи кемиси вә кемидики 14 адәм деңизда туруп қалған иди.

 японийә деңиз мудапиәчилири 8‏ - сентәбир күни йәнә, японийиниң иқтисадий райониға бесип кирди дегән нам билән хитайниң шиндейи 186 вә феңроң 106 бәлгилик икки белиқчи кемисини тосувелип, җәриманә елип қоюп бәрди.

Сенкаку арилини өз ичигә алған 25 арални тәрәққи қилдуруш японийидә баш министир сайлиминиң риқабәт шәртигә айланди

Кемә вәқәсигә қарита хитайниң японийигә қайтурған инкаси наһайити җиддий түс алди. японийидиму, сенкаку арилини өз ичигә алған 25 арални тәрәққи қилдуруш мәсилиси японийидики баш министир сайлиминиң риқабәт шәртигә айланди. Бу вәқәгә, гәрчә америка очуқ инкас қайтуруп, америка - японийә бихәтәрлик келишини тәкитләп қопмиған болсиму, әмма америка президентиниң бихәтәрлик вә иқтисадий мәслиһәтчилири дәл вәқә йүз бәргән күни хитайға әвәтилди. Хитай рәиси ху җинтавму қаидә сүрүштүрмәйла уларни дәрһал қобул қилип сөзләшти. Бу, кемә вәқәси пәйда қилған японийә - хитай - америка оттурисидики назук мунасивәтниң инкаси икәнлики шүбһисиз.

Ма йинҗюму бу мәсилидә һәргиз муҗимәл позитсийә қолланмиди

Америка билән түзгән қоғдиниш келишими бар тәйвәнму, бу талаш - тартиштин мустәсна қалмиди. Хитай билән яхши мунасивәттә болушни тәшәббус қилидиған һазирқи тәйвән президенти ма йинҗюму, бу мәсилидә һәргиз муҗимәл позитсийә қолланмиди. Әмма, тәйвән учур вастилири бу қетим, 'сенкаку арили тәйвәнниң земини' дәп дәва қилмай, бәлки пәқәт һазирчә чоң дөләтләрниң ишиға арилашмайрақ туруш тактикисини қолланди халас.

 Бүгүн сенкаку арили әтрапидин өтидиған хитай кемилири көпийип 270кә йәтти

Хоңкоң учур вастилириниң баян қилишичә, японийә билән хитай оттурисида кемә вәқәси пәйда қилған территорийә талаш - тартиши, һазир пәқәт һөкүмәтләр ара бир - биригә һәргиз йол қоюшмайватқан территорийә талаш - тартишила әмәс, бәлки японлар билән хитайларниң миллий кәйпиятидиму дәриҗә өрләш болуватқан мәсилә.

Хәвәрләргә қариғанда, бүгүндин башлап сенкаку арили әтрапидин өтидиған хитай белиқчи кемилири 70 тин көпийип 270кә йәтти. японийә деңиз мудапиәчилириму, японийә қануниға хилаплиқ қилған һәр қандақ кемини тосуш яки җазалашқа тәйяр турмақта. Хитайда һазир японийигә қарши намайиш қилиш үчүн рухсәт алалмайватқан адәм түркүми барғансери көпийиватидула әмәс, бәлки хитай, тәйвән, хоңкоң, макавларда өзини 'арал қоғдиғучилар' дәп ативалған кишиләрму, һазир тәйвәнгә йиғилип, 1‏ - өктәбир күни сенкаку арили әтрапида кәң даирилик белиқ тутуш паалийити елип беришни пиланлаватиду.

Юқиридики аваз улинишидин, бу һәқтики мәлуматимизниң тәпсилатини аңлайсиләр.