Америка һөкүмити бирләшкән дөләтләр тәшкилатиниң 74 -қетимлиқ омумий йиғини җәрянида хитай һөкүмитиниң милйонлиған уйғурларни лагерға қамаш мәсилисини әң юқири вә әң күчлүк шәкилдә оттуриға қойди шундақла кәйни-кәйнидин бир қанчә муһим паалийәтләрни елип барди. Бу қетимқи омумий йиғин 23 -сентәбир күни башлиниши биләнла америка һөкүмити диний әркинликни қоғдаш темисида йиғин ачти. Йиғинда б д т ниң баш катипи антонийо гутерез, америка президенти доналд трамп, муавин президент майк пенс, ташқи ишлар министири майк помпейо вә хитай түрмисидики уйғур зиялийси илһам тохтиниң қизи җәвһәр илһам сөз қилди. Бу тунҗи қетим бир уйғур паалийәтчиниң б д т баш катипи вә америка президенти билән бир сәһнидә олтуруп йиғинға қатнишиши болуп һесаблиниду.
Бу йиғинда америка президенти трамп билән б д т баш катипи гутерез уйғур мәсилисини биваситә тилға алмиған болсиму, әмма америка орунлаштурған бу йиғинниң асаслиқ нуқтиси хитай һөкүмитиниң милйонлиған уйғурларниң диний вә миллий кимлики сәвәбидин лагерларға қамилиш мәсилиси болди. Американиң муавин президенти пенс билән ташқи ишлар министири помпейо уйғур мәсилисини алаһидә тилға елип өтти. Америка ташқи ишлар министир помпейо шәхсән өзи җәвһәр илһамни тонуштуруп өтти вә сөзгә тәклип қилди. Җәвһәр илһам дадисиниң әһвалини қисқичә тонуштурди шундақла бүгүнки күндә милйонлиған уйғурларниң хитайниң йиғивелиш лагерлирида йетиватқанлиқини җанлиқ бир шәкилдә оттуриға қойди.
Бу йиғинниң әтиси, йәни 24 -сентәбир күни америкиниң муавин ташқи ишлар министири җон саливанниң орунлаштуруши билән ню-йорк шәһиридә «шинҗаңдики кишилик һоқуқ кризиси» дегән темида йиғин өткүзүлди. Бу йиғинға әнглийә, германийә, голландийә вә канада қатарлиқ дөләтләр бирликтә саһибханилиқ қилди. Йиғинда американиң муавин ташқи ишлар министир җон саливан ечилиш нутқи сөзләп, хитайниң террорлуққа әмәс, бәлки уйғурларниң дини вә миллий мәдәнийитигә һуҗум қиливатқанлиқини алаһидә тәкитләп өтти. Андин кейин, б д т, әнглийә вә голландийәниң вәкиллири хитайниң уйғурларға қаратқан бесим сияситини әйиблиди. Бу йиғинда йәнә доктор ришат аббас, адвокат нури түркәл вә лагердин чиққан гуваһчи зумрәт давутлар өзиниң вә уруқ-туғқанлириниң хитайдики ечинишлиқ әһвалини аңлатти. Гуваһчи зумрәт давут өзиниң лагерда көргән күнлирини сөзләш җәрянида өзини басалмай көзлиригә иссиқ яш алди. Америка һөкүмити тәрипидин орунлаштурған бу йиғинға америка һөкүмитидики юқири дәриҗилик әмәлдарлардин сирт йәнә 30 нәччә дөләтниң вәкиллири қатнашти. 24 -Сентәбир чүштин кейин, американиң б д т да турушлуқ баш әлчиханисида йәнә мухбирларни күтүвелиш йиғини ечилди. Йиғинда америка ташқи ишлар министирлиқиниң ярдәмчи министири давид стилвел билән уйғур адвокат нури түркәл бирликтә нутуқ сөзлиди вә мухбирларниң сориған соаллириға җаваб бәрди.
25 -Сентәбир күни америкиниң б д т да турушлуқ баш әлчиси җонасен кохен б д т ниң террорлуққа қарши һәмкарлиқ мәсилиси тоғрисида нутуқ сөзлиди. У хитай һөкүмитиниң террорлуқни баһанә қилип, бир милйондин артуқ уйғур вә башқа мусулман хәлқләрни лагерға қамиғанлиқини қаттиқ әйиблиди. Баш әлчи кохен сөзидә йәнә хитай һөкүмитиң пәқәт уйғурларниң диний вә миллий кимлики сәвәбидин әр-аял яки кичик бала демәстин уларни лагерға қамиғанлиқини алаһидә әскәртип өтти. Американиң б д т ниң 74 -қетимлиқ омумий йиғини җәрянида уйғур мәсилисини алаһидә көтүрүп чиқиш үчүн елип барған бу бир йүрүш юқири дәриҗилик паалийәтлиригә хитай һөкүмити қаттиқ наразилиқлар билдүрди.
