Шаяр наһийиси қайси күнгә дучар болди?

Хитай мустәмликичилири 20 - әсирниң 50 - йиллирида үрүмчидики булақтағ тоқумичилиқ фабрикисини мусабайлар аилисидин тартип алғандин башлап, хотән ласкойда йипәк тоқумичилиқ, ақсуда юң тоқумичилиқ, ғулҗа шәһиридә юң тоқумичилиқ, қәшқәрдә пахта тоқумичилиқ фабрикиси қурған иди. Бу фабрикиларда асасән хитай көчмәнлири ишчи болуп ишләйтти. Хам әшя орнида юң - пахта уйғур деһқанлириниң қолида ишләпчиқирилатти. Хитай көчмәнлири шу дәриҗидә санаәтлишәтти, уйғур деһқанлири шу дәриҗидә деһқан болуп қеливирәтти.

Әмди қараймизки, йилиға 1 милйон 600 миң дән пахта ишләпчиқиридиған "шаяр наһийиси" байлиқ әвзәлликини, иқтисади әвзәлликкә айландуруш үчүн "шаяр наһийиси ичкири хитайдин ширкәт чақирипту." Җеҗаң өлкисиниң ' хуңли тоқумичилиқ ширкити' 60 миң урчуқ, җяңсу өлкисиниң 'фухуң тоқумичилиқ ширкити ' 30 миң урчуқ сиптә тоқуш линийилирини пойизға қачилап, шаяр наһийисигә йүрүш қилипту. Униңдин башқа "хоңкуң бәйлуң гуруһи", хенән "хәйяң гуруһи" дәйдиған гуруһлар 100 миң урчуқлуқ рәңлик тоқуш завутини ишқа селишқа вә пахта ботқиси ишләпчиқиришқа тәйярлиқ қиливетипту.

Хаңҗу, шаңхәй шәһәрлири хитайниң йеник санаити җүмлидин тоқумичилиқ фабрикилири җайлашқан шәһәрләр, урчуқ вә завутларни бу шәһәрләрдин йөткәп кәлгәндә, шалливетилгән урчуқ, завутларни йөткәп келип шаяр наһийилик һөкүмәткә сетип бәрдиму яки "хуңли", "фухуң" ширкәтлири шаярда тоқумичилиқ фабрикиси қуруп, йәрликкә баҗ тапшуруш шәклидә санаәт тори бәрпа қилмақчиму?
 
Һөрмәтлик мухбир әпәндим, мухбир ханим, сорап бақайличу? силәр бу хәвәрни язғанда, завут қурулған йәргә паскиничилиқму биллә йитип келиду. Пахта ботқисини химийилик ясашқа тоғра келиду. Рәңлик тоқушқа химийилик рәң ишләпчиқиришқа тоғра келиду, ундақта кичиккинә шаяр наһийиси бу паскинчилиқни екологийилик бир тәрәп қилишта немигә тайиниду? дегән мәсилини ойлап көрдүңларму? урчуқларға әгишип йетип келидиған хитай көчмәнлирини шаяр наһийилик һөкүмәт қәйәргә орунлаштуриду? көчмән хитай билән ичкири өлкилик хитайлар тохтам түзүп, уйғур юртлирида завут қуридиған болса, әрзан әмгәк күчлириниму ичкири хитайдин йөткәп келиши, әрзан уйғур әмгәк күчлирини мустәмликә уйғуристандин ичкири хитайға йөткәп кетиши керәкму яки уйғурлар ишчилиққа қобул қилиниши керәкму? бу соалға мухбирларла әмәс, йеңи секретар җаң чүншйәнму җаваб берәлмәйду.

Қариғанда, ойғиниватқан көчмән хитай пуқралириниң гүрҗәк билән деһқанчилиқ қилип, мустәмликә уйғуристанда бай болушқа көзи йәтмигән болса керәк, шуңа мустәмликә уйғуристанға деһқан көчмән болуп көчүп кириштин баш тартқан болса керәк, хитайниң аққун ишчилири шинҗин шәһиридә айлиқи 5 - 6 миң йүәнгә ишләватқанда, қайси хитай севәт, әпкәш көтүрүп деһқанчилиқ қилиш үчүн "шинҗаң"ға келиду? кәлсиму вақитлиқ келиду, кетип қалиду. Еһтимал хитайниң көчмәнлирини шаярға йәрләштүрүш зөрүрийити, муһит булғайдиған завутларни ичкири хитайдин шаярға йөткәп келиш зөрүрийити, хитайниң 19 өлкиси мустәмликә уйғуристанни парчилап башқуруш зөрүрийити, уйғурларниң нопус тәркибини өзгәртиш зөрүрийити "шаярни санаәтләштүрүш"кә мәҗбур қилған болса керәк.