Xitay metbu'atliri töhmet chaplash bilenla mewjut bolup turalaydu

“Shinjang géziti” ning maqaliside: gherbning düshmen küchliri bizni halak qilish niyitidin yanmidi, milliy bölgünchi küchlerning bizni qalaymiqanlashturush niyiti özgermeydu, ular bilen bolghan küresh milliy mesilimu emes, diniy mesilimu emes, belki bir meydan wetenning birlikini qoghdaydighan, milletler ittipaqini qoghdaydighan hayat-mamatliq küreshtur, dep körsetti. Emeliyette pikirni müjmel otturigha qoydi.

Uyghur bilen xitay otturisidiki mesile hem diniy mesile, hem milliy mesile, hem yer-zémin mesilisi hem qorulghan döletlirini eslige keltürüshtin ibaret büyük mu'emmalarni öz ichige alghan siyasiy mesilidur. Xitay pobléstika yazghuchilar hergiz ré'al we pakitliq mesililerge közini yumuwalmasliqi lazim.

“Shinjang géziti” gherblik düshmen küchler dégendin köre,gherblik dost küchler dégen bolsa tüzükrek bolatti. 20‏-Esirning 60‏-yillirida rus-xitay munasiwetliri yirikliship xitay xelq'arada yétim qalghanda, amérika bashchiliqidiki gherb dunyasi we asiyada yaponiye qatarliq döletler xitay bilen diplomatik munasiwet ornitip, xitayni xelq'ara yétimliktin qutuldurup qalghan. Medeniyet inqilabi axirlashqandin kéyin xitay hakimiyiti siyasiy jehette, iqtisadi jehette lingship qalghanda, amérika sodida étibar bérish siyasiti arqiliq yene xitayning éksport qilghan malliridin töwen hésabat birlikide baj élip, xitaygha iqtisadi jehette medet bérip xitayning iqtisadi islahat saheside ghelibini qolgha keltürüshide hésabsiz tirishchanliq körsetken.

Nöwette xitayning ichki ziddiyetliri hem nazuk, hem murekkep bir dewrge qedem qoydi. Uyghur bilen xitay mustemlikichiliri otturisida milliy ziddiyet keskin rewishte gewdilinishke bashlidi. Xitayning iqtisadi islahati jem'iyetning barliq munasiwetlirini özgertiwetti. Xilmu-xil menpe'et guruhliri qaytidin teshkillinishke bashlidi. Xitay bir xil menpe'et guruhi hésablansa, oyghan'ghan Uyghur milliti kolléktip milliy menpe'etning qeyerdilikini bilishke we chüshinishke bashlidi. Hoquq xitayning qolida idi. Uyghurning siyasiy, iqtisadi sahelerda otturigha qoyghan menpe'et telepliri hoquqluq xitayning inkar qilishigha uchrapla qalmay, oxshashla xitayning qoralliq basturushigha uchridi.

Emdi qaraymizki, xitay teshkilligen mustemlike jem'iyette Uyghurlarning menpe'et telepliri kapaletke ige bolush bu yaqta tursun, hetta Uyghurning hayatliq, hayat yashash teleplirimu xitay köchmenlirining tehditige duch keldi. Qeshqer, xoten sheherliri chéqildi. Nahiyilerde qedimiy Uyghur yurtliri chéqip tashlandi. Bu maddiy mülükler Uyghurlarning menpe'et teleplirining bir qismi idi.

Men oylaymen, dunyaning her qandaq jayida insanning hayatliqi tehditke duch kelgende qolini qoshturup qarap turidighan insan bolamdu?! qurban bolghan Uyghur kishilerning jawabkari peqet xitay hökümitidur. Nöwette Uyghurlarning hayatliq, yashash hoquqliri tehditke uchridi. Uyghurlarning heqliq siyasiy telepliri inkar qilindi. Démek xitay mustemlikichiliri bilen Uyghurlar otturisidiki milliy ziddiyet ötkürliship, tereqqiy qilip, zadi hel qilmisa bolmaydighan derijige kötürüldi.

Uyghurlar eqil bilen oyghandi. Xitay mustemlikichiliri namayish qilip siyasiy hoquq telep qilghan Uyghurlarni basturup öltürüp bolup, yene gunahni gherb dunyasigha ittirip qoyidighan bolsa, bundaq qiliq amérika bashchiliqidiki gherb dunyasining ademgerchilik, insanperwerliktin teshkillen'gen exlaq qurulmisigha qilin'ghan haqaret bolup qalidu. “Shinjang géziti” peqet töhmet chaplash bilenla mewjut bolup turalaydu.