Bir Uyghurning xitay türmiliridiki ten jazasi heqqidiki bayani we arzusi

Uyghur diyarining xoten wilayitide erkin asiya radiosini anglighanliqi üchün 2003 - yili 6 - ayning béshida qolgha élinghan abdulla ependi, 11 - ayghiche qamap qoyulghan bolup, bu 5 ay jeryanida éghir derijide ten jazasigha uchrighan, ten jazasi jeryanida uning bir qoli méyip bolghan. Süret, abdulla ependining ikki barmiqi késilip méyip bolghan bir qoli.

Bu heqte, birleshken döletler teshkilatining ten jazasini tekshürgüchi aliy xadimi manfirid nowak 2005 - yili 11 - ayning 21 - künidin 12 - ayning 2 - künigiche xitayda 12 kün mexsus ziyarette bolghan mezgilide, béyjingdiki hemde tibet we Uyghur aptonom rayonidiki türmilerni ziyaret qilghan idi.

Eyni chaghda manfirid nowak ependi, muxbirlarning ziyaritini qobul qilghanda hem 2006 - yili b d t ge yollighan xitay türmiliri heqqidiki doklatida, gerche xitay hökümiti 1996 - yili ten jazasini chekligen bolsimu, lékin xitay türmiliride bolupmu, Uyghur ilidiki türme we tutup turush merkezliride saqchilarning siyasiy jinayetchilerni wehshiy usullarda qiynash ehwallirining üzlüksiz dawamlishiwatqanliqi heqqide melumat bergen idi.

Shundaqla xelq'ara kechürüm teshkilatining asiya ishlirigha mes'ul xadimi mark éllisin " qiyin - qistaqqa élish ehwali xitayda intayin omumyüzlük. Emma bizning igiligen melumatlirimizgha asaslan'ghinimizda, Uyghur élide eng éghir we wehshiy qiyin - qistaqqa élish wasitiliri qollinilidu" dep bildürgen idi.

2005 - Yili birleshken döletler teshkilati ten jazasini tekshürüsh aliy xadimi manfird nowak, Uyghur élide türmilerni tekshürgen mezgilde türmide yatqan hem manfird nowak ependining shu qétimliq ziyaritide, xitay türmiliridiki qiyin ‏ - qistaq heqqide b d t xadimlirigha ispat bergenliki uchun, türmidiki jaza mudditi uzartilghan , xitay türmisidiki qiyin - qistaqlarning shahidi bolghan, hélimu Uyghur élide yashawatqan, hazirche ismini ashkarilashni xalimighan bir Uyghur erkin asiya radi'osining Uyghur bölümige téléfon qilip, xitay türmiliridiki qiyin ‏ - qistaq heqqide oz béshidin kechürgen kechürmishlirini hem özi körgen bir qisim ehwallarni bizge inkas qildi.

Özining 10 nechche yilliq hayatini xitay türmiliride ötküzgen bu kishi xitay türmisidiki qiynaq destidin salametlikidin ayrilghan, mejruh bolghan hetta ölüp ketken Uyghur mehbuslirining ehwalini bayan qildi. U, özining türmide yatqan mezgilide, soraq qilinish jeryanida 120 sa'et uyqusiz qaldurulup qiynaq arqiliq soraq qilinish ehwalini bayan qildi.

Xitay türmiliride, gundipaylarning hetta ayallarnimu chidighusiz azablar bilen qiynaydighanliqini bayan qilghan bu kishi, eyni chaghda 70 yash etrapidiki anisining 3 dane chishining gundipaylar teripidin sughuriwilin'ghanliqinimu bayan qildi.

Biz bu kishi teminligen uchurgha asasen xitay türmiside yatqan yene bir Uyghurdinmu xitay türmisidiki qiyin - qistaqlar heqqidiki bezi uchurlargha ige bolduq.

Bizge xitay türmilirining ehwali heqqide uchur yetküzgen bu kishi söhbitimiz axirida, özining xelq'ara kechürüm teshkilati we b d t ning kishilik hoquq komitéti qatarliq organlirining Uyghur élige mexsus adem ewetip Uyghurlarning nöwettiki ehwalini tekshürüshini ümid qilidighanliqini hem özige oxshash shahitlarning Uyghurlarning ehwali heqqide ispat bérishke her waqit teyyar ikenlikini bildürdi.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.