Amérika xitaydiki 1452 neper siyasiy mehbusning tizimlikini élan qildi

Amérika hökümiti we dölet mejlisining xitay ishliri komitéti, yéqinda xitaydiki 1452 neper siyasiy mehbusning tizimlikini élan qildi. Tizimlikte siyasiy mehbuslarning isim - familisi qatarliq kimlik melumatliridin bashqa, mehbuslar tutup turuliwatqan qamaqxana we jaza mudditini ötewatqan lagéri, késilgen mudditi, buning birlikte ularning üstidin chiqirilghan hökümler heqqide ixcham melumat bérilgen.
Muxbirimiz shohret hoshur
2010.11.01

Bu qétim élan qilin'ghan 1452 neper siyasiy mehbusning tizimliki ichide 200din artuq Uyghur siyasiy mehbus heqqide melumat bérilgen. Bularning ichide nurmemet yasin, gülmire imin, mehbube ablesh, dilshat perhat we gheyret niyaz qatarliq tonulghan siyasiy mehbuslardin bashqa, abduqadir mexsum, abdukérim eysa we muxter rehmitulla qatarliq tonulmighan؛ emma ötken 10 yil ichidiki muhim weqelerde rol alghan we yétekchilik qilghan muhim kishilerning isimliki kirgüzülgen.

Melumatta bildürülüshiche, abduqadir mexsum, 2008 ‏- yili olimpik harpisida yüz bergen xoten ayallar namayishini pilanlash bilen eyiblinip 15 yilliq késilgen. Muxter rehmitulla 1997 ‏- yilidiki ghulja weqesini qozghighuchilarning biri dep qarilip 17 yilliq késilgen. Yene doklattin ashkarilinishiche, 2002 ‏- yili shangxey saqchiliri, abdukérim eysa, exmet abley we raxman abduréyim qatarliq 3 Uyghurni tutqun qilghan.

Shangxey ottura sot mehkimisi bu 3 neper Uyghurni bölgünchilik we qanunsiz diniy pa'aliyet élip bérish bilen eyiblep, ayrim - ayrim halda bir we ikki yilliqtin qamaqqa höküm qilghan. Doklatta yene, xelq'ara insan heqliri bayannamisini Uyghurchigha terjime qilghanliqi üchün qamaq höküm qilin'ghan abduxélil zunun, yopurgha nahiyilik hökümet binasigha sherqi türkistan bayriqini qadighanliqi üchün 15 yilliqtin késilgen abdughéni imin qatarliq yashlar heqqidimu melumatlar bérilgen.
 
Doklatning kirish sözide, bu qétimqi tizimliktiki siyasiy mehbuslar 2008 ‏- yili lasa weqeside tutulghan tibetler we 2009 ‏- yili 5 ‏- iyul weqeside tutulghan Uyghurlarning hemmisini öz ichige almighan dep eskertilgen.

Doklatta körsitilgen menbelerdin qarighanda, mezkur komitét bu melumatlarning köpinchisini chet'ellerdiki kishilik hoquq teshkilatlirining doklatliridin we xelq'ara axbarat wastiliridin igiligen. Bir qismini özlirining munasiwetlik qanalliri arqiliq xitay tereptin biwaste igiligen؛ yene bir qismini bolsa xitayning her derijilik hökümet torbetliri we axbarat xewerliridin toplighan.

Amérika hökümiti we dölet mejlisi xitay ishliri komitétining mezkur tizimlik heqqidiki bayanatida mundaq déyilgen: biz nélson mandilagha oxshash kishilerning eyni yillarda türmidin qoyuwétilishige, xelq'ara jama'et pikrining seweb bolghanliqini bilimiz we bügün erkinlik üchün türmilerde yétiwatqan kishilerning öz millitining kelgüsi rehberliri ikenlikige ishinimiz. Bayanatta yene, amérikining dunyaning neride bolsa bolsun, erkinlik küreshlirini qollaydighanliqi tekitlen'gen we dunya jama'itini mezkur siyasiy mehbuslarning teqdirini közitishke chaqirghan.
 
Amérikining mezkur komitéti 2002 ‏- yildin bashlap, mexsus xitaydiki siyasiy mehbuslarning arxipini turghuzup kelgen. Bu arxipqa siyasiy mehbuslar melumat ambiri nam bérilgen. Melum bolushiche, mezkur arxipta 5689 neper siyasiy mehbus heqqide melumat bar bolup, bu qétimqi 1452 neper siyasiy mehbus heqqidiki melumat, yéngidin igilen'gen toluqlima melumattur.

Nöwette bu arxiptin amérika hökümiti we dölet mejlisi xitay siyasitini belgileshte paydilinip kelmekte. Bu arxip komitétning tor béti arqiliq dunyagha ochuq tutulghan bolup, dunyadiki xelq'ara teshkilatlar, tetqiqat orunliri؛ axbarat we ma'arip orunlirimu bu arxiptin ishenchlik we terepsiz menbe süpitide paydilinip kelmekte.

Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.

 
Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.