Merkiziy asiya we sherqiy türkistan medeniyet tetqiqati kitabi neshr qilindi

Mezkur kitab 2007 - yili qazaqistan jumhuriyiti bilim we pen ministirliqi sulaymanof namidiki sherqshunasliq instituti we qazaqistan Uyghurlirining jumhuriyetlik medeniyet merkizi teripidin uyushturulghan "sherqiy türkistan merkiziy asiya medeniyetliri jeryanida" témisida ötküzülgen xelqara ilmiy muhakime yighinida oqulghan maqaliler asasida teyyarlan'ghan.

Xewerlerdin melum bolushiche, bu yighin meshhur Uyghur alimi, Uyghurshunasliq merkizining rehbiri we jama'et erbabi kommunar talipofning xatirisige béghishlan'ghan.

Ilmiy toplamdin orun alghan qazaqistan, özbékistan, amérika, rusiyidiki tetqiqatchilarning maqaliliride sherqshunasliq, Uyghur tilshunasliqi, edebiyatshunasliqi, tarixi we étnografiyisige munasiwetlik muhim mesililer tetqiq qilin'ghan. Maqalilerde sherqiy türkistan merkiziy asiyaning bir tutash tarixiy - medeniy boshluqining ayrilmas böliki süpitide qarilidu.

Kitabning deslepki sehipiliride kommunar talipof heqqide eslimiler orun alghan bolup, ularda alimning qazaqistanda Uyghurshunasliq penining rawajlinishigha hem shundaqla uyushturulushigha qoshqan töhpisi yorutulghan. Bu yerde kitabxan shundaqla kammunar talipofning her yillarda élan qilghan bir qatar ilmiy maqaliliri bilenmu tonushalaydu.

Toplamning asasiy qismi üch bölektin ibaret bolup, "tarix we étnografiye" namliq bölümi sherqiy türkistanning tarixi we étnografiyisi mesililirini öz ichige alidu. Bu yerde orun alghan maqalilerde sherqiy türkistanning tarixi heqqide yazma menbeler, uning yéngi zaman tarixi bilen bügünki tarixi, shundaqla orxon Uyghurlirining kélip chiqishi, qedimiy Uyghurlarning étnik, siyasiy tarixi, qedimiy we hazirqi zaman Uyghurlirining medeniyitidiki en'eniwiy warisliq mesililiri keng da'iride mulahize qilin'ghan. Bolupmu, tarix penliri doktorliridin, risalet kerimowaning "Uyghur hünerwenchilikning en'eniwiy warisliq mesililirige da'ir", ablet kamalofning "ottura esirlerdiki türk we mongghullarning öz ‏ - ara munasiwetliri tarixidin", nebijan tursunning "20 - esirning birinchi yérimidiki Uyghur milliy azadliq herikiti mesilisi", wladimir gali'éfning "rusiyining shinjang elchixanisidiki Uyghur - aqsaqallar (19 - esirning axiri we 20 - esirning bashliri)", wasiliy ushnitskiyning "sélén'ga Uyghurlirining kélip chiqishi" we bashqilarning maqaliliri kitabxan arisida zor qiziqish hasil qilishi mumkinliki perez qilinmaqta.

Kitabning "tilshunasliq we edebiyatshunasliq" namliq bölümi bolsa, Uyghur tilining muhim mesililiri, türkiy xelqlerning, shu jümlidin Uyghurlarning qedimiy, ottura esir we zamaniwi dewrlerdiki éghiz we yazma edebiy mirasi, milliy edebiyatlar ara baghlinishlar, edebiy en'eniler, shé'ir shekilliri we bashqa shuninggha oxshash köpligen mesililerni öz ichige alghan.

"Pelsepe, iqtisad we siyaset" dep nam alghan toplamning üchinchi bölümide merkiziy asiyadiki qanunsiz köchüsh - yerlishish, qazaqistan - xitay arisidiki köchüsh‏ - yerlishish, rusiye we merkiziy asiya otturisidiki munasiwetlerning rawajlinishi, qazaqistan we se'udi erebistani arisidiki islam amilining mezmuni, Uyghur meshreplirining ijtima'iy roli heqqidiki mesililer tetqiq qilin'ghan.

Kitab sherqshunasliq penige, Uyghur tarixi we medeniyiti mesililirige, merkiziy asiyaning siyasiy, iqtisadiy, ijtima'iy jeryanlirigha qiziqquchi tetqiqatchilar hemde keng kitabxan ammisining paydilinishigha hawale qilinidu.
                  
Yuqiridiki awaz ulinishidin, bu heqtiki melumatimizning tepsilatini anglaysiler.