2010 - йили 12 - айниң 5- 6 - күнлири, истанбулда ечилған қол - һүнәрвәнчилик сәнәт көргәзмисидә уйғур мәдәнийити тонуштурулди. көргәзмини истанбулниң зәйтинбурну шәһәр башқуруш идариси билән "амистердам орбан козмополитанс" вәхпи бирликтә уюштурған. көргәзмә зәйтинбурнуниң сода мәркизи болған "оливиюм" сода сарийида уюштурулди. бу паалийәткә "қол - һүнәрвәнчилик сәнәт хәлқ базири" дәп нам берилди.
зәйтинбурнуда яшаватқан, решилийә, нәқиш, безәш, зибузиннәт қатарлиқ қол - һүнәрвәнчилик сәнити билән шуниңдәк йәнә май бояқ вә яғач ойма рәсим кәсиплири билән шуғуллинидиған ханим - қизларниң мәзкур өзлири ишлигән сәнәт буюмлирини көргәзмә қилиш вә сетиш паалийитигә көп санда адәм қатнашти.
бу көргәзмигә истанбулниң зәйтинбурну районида яшайдиған уйғурлар аялларму қатнишип, уйғурларниң бадам вә чимән доппилири, канвай көңләклири, аялларниң әтләс көңләклири һәмдә шарпа, қолда ишләнгән решилийә, ястуқ қепи дегәнгә охшаш һәр хил миллий мәдәнийәт буюмлирини көргәзмигә қойди. көргәзмә мәйданиға йәнә шәрқий түркистанниң ай юлтузлуқ көк байриқи есилған болуп, бу байрақ зиярәтчиләрниң алаһидә диққитини тартти.
зәйтинбурнуниң сода мәркизи оливиюмда уюштурулған бу көргәзмә паалийитигә, көп сандики кишиләрниң диққити тартилди. кишиләр көргәзмигә қоюлған қол һүнәрвәнчилик сәнәт буюмлиридин өзлири яқтурғанлирини сетивалди.
зәйтинбурнуда тунҗи қетим уюштурулған бу паалийәттә, ханим - қизлар бир тәрәптин өзлириниң өрп - адәт вә мәдәнийәтлирини тонуштурди йәнә бир тәрәптин иқтисадий кирим қилди.
биз бу паалийәт һәққидә, паалийәтни уюштурған зәйтинбурну шәһәр башқуруш идарисиниң йәрлик хәлқ вә явропа бирлики ишлири бөлүмидә хизмәт қиливатқан гүлсүм билгили ханим билән сөһбәт елип бардуқ.
соал: һөрмәтлик гүлсүханим қол - һүнәрвәнчилик сәнәт буюмлири һәққидә көргәзмә ечиштики асасий мәқсәт немә?
җаваб: бу программини уюштуруштики асасий мәқсәт, аялларниң өйдә олтуруп қолида ишлигән нәпис буюмлирини башқиларға көрситиш, охшаш болмиған мәдәнийәтләрни тонуштуруш. чүнки өйдә олтуридиған аяллар өзлири қолида ишлигән гүзәл қол-һүнәрвәнчилик сәнәтлиридин өзлири пайдилиниду, әмма башқиларға көрситиш, тонуштуруш пурситигә игә болмайду. биз бу хил паалийәтләрни буниңдин кейин техиму көп уюштуруп, зәйтинбурнудики һәр хил мәдәнийәт вә өрп- адәтләрни тонуштуримиз.
соал: сизчә, көргәзмигә қоюлған уйғурларниң миллий өрп - адәтлирини ипадиләйдиған буюмлар қандақ икән?
җаваб: бу йәрдә, аялларниң шәрқий түркистандин кәлтүрүп қойған қолда ишләнгән чирайлиқ буюмлири вә кийимләр бәк җәлп қиларлиқ гүзәл икән, кишиләр бәк қизиқип көрди. мәнму аяллар кийидиған чимән доппиларни көрүп, қолда тикилгәнликини билгәндин кейин һәйран қалдим, бәк гүзәл икән. пүтүнләй марҗан билән тикилипту, бәк көңүл қоюп тикилгән доппилар икән. булар қолда тикилидиған болғачқа көп әмгәк сәрп қилинғанлиқи көрүнүп туриду, мән буларни бәк яқтуруп көрдүм. бу программида мән шәрқий түркистанниң мәдәнийитини техиму көп тонуған болдум.
соал: уйғурларниң қандақ вәзийәттә яшайдиғанлиқини биләмсиз?
җаваб: мән шәрқий түркистанлиқлириниң сүргүн болуп кәлгәнликини билимән, хитайларниң зулумидин қутулуш йолида ирқий қирғинчилиққа учриған бир милләт. шуниң үчүн уларниң дәртлири бизниң шәртлиримиз, чүнки, шәрқий түркистанлиқлар түрк ирқидин болғачқа биз һәр заман уларни қоллап қуввәтләймиз. уларни өз аримизға елип биллә яшашни халаймиз. улар зулумға учриған бир хәлқ, уларни қоллаш, уларға ярдәм қилиш керәк дәп ойлаймән.
биз йәнә бу программида көргәзмә ачқан уйғур аяллардин, асия ханимниң пикир қарашлирини алдуқ. асия ханим бу паалийәткә қатнишиштики мәқситини ипадиләп мундақ деди.
"биз бу йәрдә өз вәтинимизни тонуштуруш вә қолда ишләнгән миллий буюмлиримизни көрситиш мәқситидә бу паалийәткә қатнаштуқ. бу мунасивәт билән биз һәм өзимизни йетиштүрүватимиз һәм кишиләр билән тонушуп мунасивәт орнитиватимиз. бизму аял болуш сүпитимиз билән бир иш қилалайдиғанлиқимизни билдүрүш вә бизни уйғурларни тонуштуруш, өзимизниң шәрқий түркистанлиқ икәнликимизни билдүрүш үчүн бу паалийәткә қатнишиватимиз. бизниң бу йәрдә көргәзмигә қойған миллий әшялиримизни көргәнләр бәк яқтурди вә һәйран қалди, бизниң уйғурчә миллий кийимлиримизни тәләп қилғанларға сетип бериватимиз".
программида йәнә уйғурларниң қол - һүнәрвәнчилик сәнәт буюмлирини көргәзмигә қойған уйғур аяллардин мунәввәр ханим билән сөһбәт елип бардуқ.
мунәввәр ханим бу қетимқи бу паалийәткә уйғур қол - һүнәрвәнчилик сәнәт буюмлирини көргәзмигә қоюштики мәқситини ипадиләп, бу йәрдә бир тәрәптин уйғурларниң миллий өрп - адәт мәдәнийәтлирини тонуштуруш йәнә бир тәрәптин қолда ишләнгән бу миллийчә буюмларни сетип йетим балилар үчүн ианә топлаштин ибарәт икки мәқсәтни көздә тутуп көргәзмә ечиватқанлиқини билдүрди.