Istanbulda échilghan qol ‏- hünerwenchilik sen'et körgezmiside Uyghur medeniyiti tonushturuldi

2010 ‏- Yili 12 ‏- ayning 5-‏ 6 ‏- künliri, istanbulda échilghan qol ‏- hünerwenchilik sen'et körgezmiside Uyghur medeniyiti tonushturuldi. Körgezmini istanbulning zeytinburnu sheher bashqurush idarisi bilen "amistérdam orban kozmopolitans" wexpi birlikte uyushturghan. Körgezme zeytinburnuning soda merkizi bolghan "oliwiyum" soda sariyida uyushturuldi. Bu pa'aliyetke "qol ‏- hünerwenchilik sen'et xelq baziri" dep nam bérildi.

Zeytinburnuda yashawatqan, réshiliye, neqish, bézesh, zibuzinnet qatarliq qol ‏- hünerwenchilik sen'iti bilen shuningdek yene may boyaq we yaghach oyma resim kesipliri bilen shughullinidighan xanim ‏- qizlarning mezkur özliri ishligen sen'et buyumlirini körgezme qilish we sétish pa'aliyitige köp sanda adem qatnashti.

Bu körgezmige istanbulning zeytinburnu rayonida yashaydighan Uyghurlar ayallarmu qatniship, Uyghurlarning badam we chimen doppiliri, kanway könglekliri, ayallarning etles könglekliri hemde sharpa, qolda ishlen'gen réshiliye, yastuq qépi dégen'ge oxshash her xil milliy medeniyet buyumlirini körgezmige qoydi. Körgezme meydanigha yene sherqiy türkistanning ay yultuzluq kök bayriqi ésilghan bolup, bu bayraq ziyaretchilerning alahide diqqitini tartti.

Zeytinburnuning soda merkizi oliwiyumda uyushturulghan bu körgezme pa'aliyitige, köp sandiki kishilerning diqqiti tartildi. Kishiler körgezmige qoyulghan qol hünerwenchilik sen'et buyumliridin özliri yaqturghanlirini sétiwaldi.

Zeytinburnuda tunji qétim uyushturulghan bu pa'aliyette, xanim ‏- qizlar bir tereptin özlirining örp ‏- adet we medeniyetlirini tonushturdi yene bir tereptin iqtisadiy kirim qildi.

Biz bu pa'aliyet heqqide, pa'aliyetni uyushturghan zeytinburnu sheher bashqurush idarisining yerlik xelq we yawropa birliki ishliri bölümide xizmet qiliwatqan gülsüm bilgili xanim bilen söhbet élip barduq.

So'al: hörmetlik gülsüxanim qol ‏- hünerwenchilik sen'et buyumliri heqqide körgezme échishtiki asasiy meqset néme?

Jawab: bu programmini uyushturushtiki asasiy meqset, ayallarning öyde olturup qolida ishligen nepis buyumlirini bashqilargha körsitish, oxshash bolmighan medeniyetlerni tonushturush. Chünki öyde olturidighan ayallar özliri qolida ishligen güzel qol-hünerwenchilik sen'etliridin özliri paydilinidu, emma bashqilargha körsitish, tonushturush pursitige ige bolmaydu. Biz bu xil pa'aliyetlerni buningdin kéyin téximu köp uyushturup, zeytinburnudiki her xil medeniyet ‏ we örp- adetlerni tonushturimiz.

So'al: sizche, körgezmige qoyulghan Uyghurlarning milliy örp ‏- adetlirini ipadileydighan buyumlar qandaq iken?

Jawab: bu yerde, ayallarning sherqiy türkistandin keltürüp qoyghan qolda ishlen'gen chirayliq buyumliri we kiyimler bek jelp qilarliq güzel iken, kishiler bek qiziqip kördi. Menmu ayallar kiyidighan chimen doppilarni körüp, qolda tikilgenlikini bilgendin kéyin heyran qaldim, bek güzel iken. Pütünley marjan bilen tikiliptu, bek köngül qoyup tikilgen doppilar iken. Bular qolda tikilidighan bolghachqa köp emgek serp qilin'ghanliqi körünüp turidu, men bularni bek yaqturup kördüm. Bu programmida men sherqiy türkistanning medeniyitini téximu köp tonughan boldum.

So'al: Uyghurlarning qandaq weziyette yashaydighanliqini bilemsiz?
Jawab: men sherqiy türkistanliqlirining sürgün bolup kelgenlikini bilimen, xitaylarning zulumidin qutulush yolida irqiy qirghinchiliqqa uchrighan bir millet. Shuning üchün ularning dertliri bizning shertlirimiz, chünki, sherqiy türkistanliqlar türk irqidin bolghachqa biz her zaman ularni qollap quwwetleymiz. Ularni öz arimizgha élip bille yashashni xalaymiz. Ular zulumgha uchrighan bir xelq, ularni qollash, ulargha yardem qilish kérek dep oylaymen.

Biz yene bu programmida körgezme achqan Uyghur ayallardin, asiya xanimning pikir qarashlirini alduq. Asiya xanim bu pa'aliyetke qatnishishtiki meqsitini ipadilep mundaq dédi.

"Biz bu yerde öz wetinimizni tonushturush we qolda ishlen'gen milliy buyumlirimizni körsitish meqsitide bu pa'aliyetke qatnashtuq. Bu munasiwet bilen biz hem özimizni yétishtürüwatimiz hem kishiler bilen tonushup munasiwet ornitiwatimiz. Bizmu ayal bolush süpitimiz bilen bir ish qilalaydighanliqimizni bildürüsh we bizni Uyghurlarni tonushturush, özimizning sherqiy türkistanliq ikenlikimizni bildürüsh üchün bu pa'aliyetke qatnishiwatimiz. Bizning bu yerde körgezmige qoyghan milliy eshyalirimizni körgenler bek yaqturdi we heyran qaldi, bizning Uyghurche milliy kiyimlirimizni telep qilghanlargha sétip bériwatimiz".

Programmida yene Uyghurlarning qol ‏- hünerwenchilik sen'et buyumlirini körgezmige qoyghan Uyghur ayallardin munewwer xanim bilen söhbet élip barduq.

Munewwer xanim bu qétimqi bu pa'aliyetke Uyghur qol ‏- hünerwenchilik sen'et buyumlirini körgezmige qoyushtiki meqsitini ipadilep, bu yerde bir tereptin Uyghurlarning milliy örp ‏- adet medeniyetlirini tonushturush yene bir tereptin qolda ishlen'gen bu milliyche buyumlarni sétip yétim balilar üchün i'ane toplashtin ibaret ikki meqsetni közde tutup körgezme échiwatqanliqini bildürdi.