Uyghur ziyaliyliri: millitimiz uchrawatqan eydiz tehditige qandaq taqabil turushimiz kérek?

Adette eydiz mutexessisliri jem'iyettiki eydizlerning heqiqiy sanini chiqirishta, melum bolghan eydizler sanini alte hessilesh arqiliq texminleshke bolidu dégen formuligha tayinidu. Eydiz Uyghurlarning mewjutluqigha tehdit élip kéliwatqan bolup, Uyghurlar inkas qilghandek, xitayning tedbirliri tosup qalalmaywatqan, zeherlik chékimlik we eysh-ishret yamrighan, exlaq krizisigha yüzliniwatqan shara'itta Uyghurlar özini bu wabadin qandaq qilip saqlap qalidu? némige tayinidu? bu Uyghur éli ichi-sirtidiki Uyghur ziyaliyliri birdek köngül boluwatqan jiddiy mesilining biridur. Chet'ellerdiki bezi ziyaliylar, Uyghur xelqini eydizge qarshi rohini oyghitishta ziyaliylar jiddiy heriketke kélishi zörür, dep chaqiriq qilmaqta.

Kanadada turushluq Uyghur ziyaliyliridin, kanada Uyghur jem'iyitining sabiq re'isi ruqiye turdush xanimning qarishiche, insan üchün rohiy amil birinchi orunda turidu, eger bir millet özidiki xas milliy rohni yoqatqanda uningdin ümid kütkili bolmaydu, shunga jismaniy, siyasiy her qandaq hujumning tenqidige taqabil turushta rohiy jehettin mustehkem bolidiken mewjutluqini yoqatmaydu. Hazirqi weziyetning telipi Uyghurlarni rohiy jehettin oyghitish buning üchün Uyghur ziyaliylar her tereptin milletni özini qoghdashqa oyghitish, bolupmu qelemkeshler bu jehette mes'uliyiti rolini jari qildurushi hemme birlikte millet rohini qutquzush islahati élip bérish kérek.

Chet'eldiki Uyghur qelemkeshlerning Uyghur eydiz weziyiti heqqide qandaq pikirde ikenliki heqqide melumat élish üchün shwétsiyidiki xelq'ara qelemkeshler jem'iyiti Uyghur merkizi bilen alaqileshtuq, ziyaritimizni qobul qilghan merkez re'isi qeyser özhun ependi, Uyghur eydiz yuqumdarliri heqqide élan qilghan sandin intayin chöchügenlikini we endishe qiliwatqanliqini, emeliyette meyli xitay bu sanni köptürdi dégen teqdirdimu eydizning yalghuz bir bolsimu az sanighili bolmaydighan derijide tehdit boluwatqan nijis késellik dep qaraydighanliqi, epsus chet'eldiki Uyghur qelemkeshliri, gerche hazirghiche bu témida mexsus we ortaq heriketke kélelmigen bolsimu yéqin kelgüside bu jehette mexsus pa'aliyet élip bérishni intayin zörür dep tonuydighanliqini otturigha qoydi.

Tonushluq qelemkeshlerdin kanadada yashawatqan Uyghur sha'iri tuyghunjan abduweli, xitay hökümitining dawam qiliwatqan Uyghurlarni her jehettin yoqitish siyasetliri astida, Uyghur élide qelemkeshlerning eydiz toghruluq xelqini oyghitish seperwerlik herikiti qozghash imkaniyitining yoqluqi, bu shara'itta Uyghurlarni özini qoghdash we etrapidikilerni qoghdashqa ilhamlandurushtin bashqa ünümlük bir heriket élip bérish tes dep qaraydighanliqini bildürdi shundaqla chet'ellerdiki Uyghurlargha bolsa “Her bir Uyghurning özidin, öz a'ilisidin bashlap özini, qoghdash exlaqini,kimliki, milliy we insaniy mewjutluqini qoghdash mes'uliyiti bar buning üchün heriket qilish kérek” dep muraji'et qildi.