Yerken “Élishqu weqesi” ning alte yilliqi xatirilendi
2020.07.28
28-Iyul küni washin'gton shehiridiki Uyghur kishilik hoquq qurulushi bayanat élan qilip, 2014-yilidiki yerken “Élishqu weqesi” ning alte yilliq xatiriside dunyani mezkur tiragédiyeni untup qalmasliqqa chaqirdi.
Herqaysi axbarat wasitilirining we shahitlarning bayanlrigha qarighanda, buningdin alte yil ilgiri, yeni 2014-yili rozi héyt küni yerkenning élishqu yézisidiki Uyghurlar xitay da'irilirining ramizan mezgilidiki diniy pa'aliyetlerni cheklesh buyruqigha naraziliq bildürüp namayish qilghan. Emma xitay hökümiti bu naraziliqni derhalla “Yerlik topilangchilarning hökümetke qarshi herikiti” dep sherhiligen. Shundaqla zor sandiki qoralliq qisimlarni ishqa sélip, qolida tömürning sunuqimu bolmighan namayishchi ammigha oq chiqarghan, nechche yüzligen kishi qolgha élin'ghan.
Xitayning shinxu'a agéntliqi bu heqtiki xewiride “Bu bir qétimliq aldin pilanlan'ghan térrorluq herikiti” dégen. Shu waqittiki xitay axbarat wasitiliri namayishni basturush jeryanida ölgen adem sanini “Yüzge yéqin” dep élan qilghan hemde 250 che kishining qolgha élin'ghanliqini jakarlighan. Emma muhajirettiki Uyghurlar shu weqeni bashtin kechürgen kishilerning bayanlirigha asasen, shu qétim saqchi we eskerlerning oqida ölgen hemde qolgha élin'ghan kishilerning bu sandin zor derijide artuq ikenlikini, bu weqede xitay hökümitining herqachanqidek “Chong sanni kichiklitish” oyuni oynighanliqini algha sürüp kelmekte.
Uyghur kishilik hoquq qurulushi élan qilghan bayanatta ashu qétimliq weqe qisqiche eslep ötülüsh bilen birge, “Élishqu weqesi” din xitay hökümitining neziride Uyghurlarning hayati we ahu-zari héchnersige erzimes bolup qalghanliqini körüwalghili bolidighanliqi tekitlen'gen. Shundaqla ashu yilliri yüz bergen hemde “Élishqu weqesi” ge oxshap kétidighan lükchün, xan'ériq weqelirining héchqandaq tekshürüshsiz kishilerning yadidin kötürülüp kétiwatqanliqi eskertilgen. Uyghur kishilik hoquq qurulushining diréktori ömer qanat bu heqte söz qilip: “Ashu dölet zorawanliqi qilmishliri emeliyette Uyghurlarni nishan qilghan hazirqi irqiy qirghinchiliq siyasitining bésharetliri idi. Biz nöwette Uyghurlargha qaritilghan zulumlarni toxtitishqa chaqirish bilen birge, ‛élishqu weqesi‚ de hayatidin ayrilghanlar üchün adalet telep qilishimiz lazim,” deydu.
Eyni waqitta “Élishqu weqesi” dunya axbaratlirida xewer qilin'ghan bolsimu, xitay hökümitining türlük shekiller arqiliq tosqunluq peyda qilishi arqisida xelq'araning bu weqeni musteqil tekshürüsh tirishchanliqi emelge ashmighan idi.