Untulup kétilgen axirqi Uyghur bayrimi - sherqiy türkistan balilar bayrimi

Bügün 5-may sherqiy türkistan balilar bayrimi küni! bu bayram 1949-yili exmetjan qasimi rehberlikidiki sherqiy türkistan milliy azadliq inqilabi hökümiti teripidin xuddi 12-noyabir sherqiy türkistan jumhuriyiti bayrimi, yeni 12-noyabir inqilabi bayrimi we 8-aprél milliy armiye bayrimigha oxshash dölet derijilik ötküzülüsh qarar qilghanidi.

Melumki, sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümiti hey'iti 1945-yili 10-ayning 23-küni 113-nomurluq qarar maqullap, jumhuriyet qurulghan 12-noyabir künini inqilab bayrimi, yeni dölet bayrimi küni qilip békitken, shuningdek arqidin 8-aprél künini armiye bayrimi küni qilip qararlashturghanidi.

5-May balilar bayrimi sherqiy türkistan jumhuriyiti mewjut bolghan üch wilayette ötküzülgen bolup, xitay hökümranliqidiki yette wilayette xitay hakimiyiti uni ötküzüshke ruxset qilmighanidi. Tarixiy shahitliring qeyt qilishiche, 1949-yili 5-may küni bu bayram birinchi we axirqi qétim ötküzülgen.

Uyghurlar özlirining milliy musteqilliqining simwoli süpitide özlirining bayramlirini özliri belgiligen bolup, eyni waqitta hökümet balilar milletning kélechiki, ümidi we ular bextiyar yashishi shuningdek erkinliktin behrimen bolushi kérek dégen idiye bilen balilar bayrimini békitkenidi. 5-May balilar bayrimi 1948-yili 8-ayda exmetjan qasimi bashchiliqida pütün sherqiy türkistan, yeni Uyghur élidiki milliy azadliq inqilabning rehberlik yadrosi bolghan siyasiy-ammiwi teshkilat “Ittipaq” qurulghandin kéyin, exmetjan qasimi re'islikidiki “Ittipaq” teshkiliy hey'iti teripidin resmiyleshtürülgen we qararlashturulghanidi.

Tarixiy shahitlarning xatirilirige qarighanda, 12-noyabir inqilabiy bayrimi, yeni dölet bayrimi küni pütün idare-jem'iyetler, ishchi-xizmetchiler, mektep baliliri, bashlan'ghuch we ottura mektep oqughuchi-oqutquchiliri dem élishqa qoyup bérilgen. Sabiq sherqiy türkistan jumhuriyiti milliy armiye jengchisi, hazir qazaqistanda yashawatqan 94 yashliq nurmuhemmed sadiqofning eslishiche, 12-noyabir bayrimi we 8-aprél milliy armiye bayrimi we bashqa bayramlarda chong yighilishlar ötküzülgen, hemme yerlerni yéshil bayraqlar qaplighan.

1949-Yili ötküzülgen 5-may balilar bayrimidimu xuddi 12-noyabir bayrimidek mektep oqughuchiliri yuqiri bayram keypiyatigha chömgen. 1949-Yili ghuljidiki herembagh mektipining 6-sinip oqughuchisi bolghan, hazir almutada yashaydighan péshqedem zhurnalist, 84 yashliq riza semedining eslishiche, kochilargha sherqiy türkistan ay yultuzluq bayraqliri ésilip, sheher bayram keypiyatigha kirgüzülidighan bolup, pütün mekteplerdiki pa'aliyetler ötküzülgen. Balilar, oqutquchi-oqughuchilar qollirida chong-kichik bayraqchilarni kötürgen ajayip yuqiri keypiyat höküm süretti.

Epsuski, 1949-yili 12-ayda xitay kommunist armiyesi Uyghur diyarini ishghal qildi we sabiq sherqiy türkistan inqilabiy hökümiti emeldin qaldurulup, “Shinjang ölkilik xelq hökümiti” quruldi, ene shuningdin kéyin, sherqiy türkistan hökümiti tesis qilghan bu bayramlarning hemmisi bikar qilinip, uning ornigha xitay bayramlirini ötküzüsh békitilgende 5-may balilar bayrimimu bikar qilinip, uning ornigha 1-iyun balilar bayrimi ötküzüsh belgilendi.

1949-Yili 11-ayda xelq'ara ayallar birleshmisi moskwada yighin échip 6-ayning 1-künini xelq'ara balilar bayrimi küni qilip békitken. Xitay 1949-yili 12-ayning 23-küni 1-iyun balilar bayrimi ötküzüshni qarar qilghan we 1950-yili 1-iyun küni 1-qétimliq bayrimini ötküzgen. Ene shuningdin étibaren Uyghur élining 3 wilayitide ötküzülgen 5-may balilar bayrimini ötküzmeslik belgilinip, kishiler xuddi 12-noyabir sherqiy türkistan jumhuriyiti bayrimini untushqa mejbur bolghandek bu künnimu bara-bara untup ketkenidi.

1949-Yilighiche, sherqiy türkistan jumhuriyitining dölet bayrimi, yeni 12-noyabir inqilabi bayrimi 5 qétim, sherqiy türkistan milliy armiyesi bayrimi 5 qétim, 5-may balilar bayrimi bir qétim ötküzüldi. Emma bular ichide jumhuriyet we armiye bayrimi küni héchqachan untulmighan bolup, bu bayramlar taki hazirghiche her xil shekilde her yili tebriklinip kélinmekte. Lékin 5-may balilar bayrimi untulup kétilgen.