1944-Yili ghuljida qurulghan jumhuriyetning nami_sherqiy türkistan jumhuriyiti

2024-Yili 12-noyabir küni 1944-yili 12-noyabir ghuljida qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitige del 80 yil toshti. Shuni aldi bilen tilgha élish mumkinki, Uyghurlar 1930-we 1940-yillarda ikki qétim xitay ishghaliyitige qarshi qozghilip, öz hakimiyetlirini qurushqa muweppeq bolup, özliri qurghan bu musteqil hakimiyet, yeni döletke özlirining zéminlirining jughrapiyelik nami bolghan “Sherqiy türkistan” ni qollinish bilen birge yene bu hakimiyetlerning dunyawi jumhuriyetchilik döletchilik ussuli boyiche qurulghan siyasiy xaraktérini körsitish üchün uninggha jumhuriyet namini birleshtürgenidi. Uyghurlar 1933-yilidiki jumhuriyitini sherqiy türkistan islam jumhuriyiti dep atidi. Bu yil uninggha 91 yil toshti.

1944-Yilidiki jumhuriyet namini qandaq békitish tasadipiy yaki tuyuqsiz otturigha chiqqan emes, belki bu mesilide inqilab rehberliri arisida muzakiriler bolghan, bolupmu ghuljidiki ashu qoralliq qozghilanggha rehberlik qilghan yadroluq teshkilat “Azadliq teshkilati” 1944-yili 12-noyabir küni bu jumhuriyetni élan qilish harpisida köp qétim muzakiriler ötküzüp, axirida sherqiy türkistan jumhuriyiti dep atashni qarar qilghan. 1944-Yili 12-noyabir küni sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümiti ghulja shehiride resmiy qurulghanliqi jakarlan'ghan chaghdiki 16 neper sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümiti ezasining biri, hökümet bash katipi bolghan merhum abdure'up mexsum ibrahimining 2004-yili hayat waqtida sözlep bérishiche, ular burunla özlirining quridighan dölet nami heqqide köp qétim muzakiriler élip barghan. Muzakiride birdek halda sherqiy türkistan jumhuriyiti dep atash qararlashturulghan. Dölet nami sherqiy türkistan jumhuriyiti dep atalghan.

 Sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümitining höjjetliri, qarar-buyruqlirining hemmiside ortaq qollinilghan nam “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” bolup, bezide “Sherqiy türkistan jumhuriyiti inqilabiy hökümiti”, hetta “Sherqiy türkistan xelq jumhuriyiti”, “Azad sherqiy türkistan jumhuriyiti”, “Sherqiy türkistan inqilabiy hökümiti”, “Sherqiy türkistan jumhuriyiti merkiziy hökümiti” dégen namlarmu ishlitilgen. Mana bu höjjetlerning hemmisige re'is elixan töre, mu'awin re'is hakimbeg ghoja, bash katip abdure'up mexsum ibrahimi, bezide exmetjan qasimi imza qoyghan.

1945-Yili 5-yanwar küni sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümitining 4-sanliq yighinida 9 maddiliq musteqilliq xitabnamisi testiqlinip élan qilin'ghan bolup, bu xitabnamide sherqiy türkistan jumhuriyiti we sherqiy türkistan xelq jumhuriyiti dégen atalghu ishlitilgen. Yeni bu, “Sherqiy türkistan xelq jumhuriyitining musteqilliq xitabnamisi” dep atalghan.

Uningdin bashqa yene 1945-yili 13-may küni élan qilin'ghan sherqiy türkistan jumhuriyitining jinayi ishlar qanunimu “Azad sherqiy türkistan jumhuriyitining jinayi ishlar qanuni mejmu'esi” dep atalghan. Jinayi ishlar qanunning ichidiki maddilardimu sherqiy türkistan jumhuriyiti atalghusi qollinilghan.

 Bu heqtiki toluq tepsiliy melumatlarni awaz ulinishidin anglang