Uyghurlarningmu herbiy ofitsérlar mektipi bolghan (2)

Muxbirimiz ümidwar
2018.06.21
milliy-armiye-herbi-mektep-1949.jpg Milliy armiye terkibidiki herbiy mektep 3-nöwetlik piyadiler bölümi oqughuchi-ofitsérliri. 1949-Yili, 4-aprél.
RFA/Umidwar

Milliy armiye mektipi eng ilghar herbiy ilimlerni ögetken idi

1944-1949-Yillardiki milliy azadliq inqilabning ghelibe méwisining kapaletchisi bolghan shuningdek eyni waqitta özini dunyadiki töt chong döletning biri dep dawrang salghan xitay gomindang dölet armiyesi üstidin ghelibe qilghan qudretlik milliy armiye özining ilgiri-kéyin 30 mingdin artuq jengchi-ofitsérigha ige bolghanliqi tarixi menbelerde qeyt qilinidu. Milliy armiye bash qomandanliq shtabi öz armiyesining muntizimlishishi, küchiyishi we herbiy telim terbiye ishlirigha bashtin axiri yuqiri derijide ehmiyet bergen idi. Milliy armiye terkibidiki bayanday milliy armiye herbiy ofitsérlar mektipi 1947-yili, 1948-yili, 1949-yili, üch qarar oqughuchi qobul qilip, ofitsér yétishtürdi. Herbir qarar ikki rotigha bölün'gen bolup, biri atliq rota, yene biri piyadiler rotisi idi. Her bir qararda 200 din artuq ofitsér bolup, buningda 100 atliq we 100 piyade eskerler ofitsérliri terbiyelinetti.

Bayandaygha jaylashqan milliy armiye herbiy ofitsérlar mektipide oqutquchiliq qilghan, hazir almutada yashawatqan sabiq milliy armiye ofitséri, 92 yashliq batur ershidinofning sözlep bérishiche, milliy armiye ofitsérlar mektipining sistémiliq dersliri bar bolup, piyadiler qismi bölümining ofitsérliri öginidighan asasliq derslerning biri sep tüzüsh qa'idiliri, yeni piyade qoshunning sep tüzülüshi, komanda bérish we bashqilar idi. Buningda eng töwini wizwottin tartip taki yuqirisi polkqiche bolghan zor qoshunlarning sep tüzülüshi, qomandanliq qilish qa'idiliri sözlinetti. Yeni buningda rotilarni, batalyon, polklarni toghra orunlashturush, qandaq waqitta qandaq kölemdiki qoshunni ishqa sélish, rota, bataliyonlarning öz'ara maslishishi we bashqilarmu ögitiletti.

Ikkinchi xil ders garnizon tüzülmisi bolup, buningda bir sheherni qandaq qoghdash, garnizonni qandaq orunlashturush, sheher tinchliqi, herbiy mexpiyetlik, esker we ofitsérlarning intizami hem tertipke boysunush ehwalini nazaret qilish hem bashqilar ögitiletti. Garnizonlar bir sheherning mudapi'esi we uning hayat-mamati bilen munasiwetlik qoshun türi idi.

Batur ershidinofning éytishiche, yene bir eng muhim ders taktika dersi bolup, taktika derside öginilidighan mezmunlar köp idi. Buningda wizwot, rota, batalyon, hetta polkqiche bolghan qoshunlarning urushtiki roli sözlinidu. Bu, qandaq waqitta wizwot, yaki rota urushta qandaq rol oynaydu? qandaq waqitta rota yaki batalyoni qandaq ishqa sélish? dégendek mesililer hem ularning wezipiliri we bashqa mezmunlarni öz ichige alidu.

Sabiq sowét ittipaqi armiyesining polkowniki, 1960-1980-yilliri arisida sowét ittipaqining ottura we yuqiri derijilik ofitsérlarni terbiyelesh herbiy mekteplirini püttürgen hemde 1944-1949-yilliridiki milliy azadliq inqilabi we milliy armiye heqqide tetqiqat élip barghan hazir almutada yashawatqan tarixchi qehriman ghojamberdining éytishiche, milliy armiye herbiy mektipidiki derslikler sowét ittipaqi herbiy mekteplirining derslikliridin terjime qilin'ghan bolup, ular ögen'gen taktika dersining mezmun da'irisi eng mol, bir ofitsér üchün chongqur öginishke tégishlik hésablinidu, taktika ilmining da'irisi eng keng bolup, bu yene qoshunlarni qandaq ishqa sélish, istratégiyelik pilan tüzüsh, chékinish, hujumgha ötüsh, pilimot, zembirek we bashqa éghir hem yénik tiptiki qoral-yaraqlarni qandaq orunlashturup, qandaq weziyette ishqa sélish, alaqe qilish we bashqa nurghun mesililerge chétishliq idi.

Qehriman ghojamberdining éytishiche, milliy armiyening herbiy taktikisi peqet sowét armiyesining taktikilirini shu péti köchürüwalmastin belki öz ehwali, jughrapiyelik shara'iti hem bashqa öz emeliy ehwaligha asasen békitilgen. Milliy armiye herbiy mektipide ögitilgen taktika dersliki roshenki, sowét qizil armiyesining 1945-yilidin kéyinki, yeni 2-dunya urushi dewridiki tejribiler asasida yéngilan'ghan we yekünlen'gen eng yéngi, ilghar we zamaniwilashqan herbiy taktika nezeriyesi bolushi mumkin. Ene shu nezeriyeler we derslikler Uyghur tiligha terjime qilin'ghan idi.

1947-1949-Yilliri arisidiki milliy armiye ofitsérlar mektipidiki yene bir muhim ders ofitsérlar choqum mukemmel bilishke tégishlik bolghan topografiye dersi bolup, bu herbiy xerite we yer tüzülüshige munasiwetliktur. Buninggha yene akopni qandaq qézish, bir esker qandaq qilip yoshurunushi kérek? esker qandaq akop yasishi kérek yaki chong akoplarni qandaq yasash kérek, döt -zot qatarliq qoghdinish orunliri we istihkamlarni qandaq yasash kérek shuningdek qoral-yaraqlarni istihkamlargha qandaq orunlashturush, mesilen zembireklerni qandaq orunlashturush kérek?pilimotlarni qandaq qoyush kérek dégendek we bashqa nurghun so'allargha chétishliq bilimlerdur

Qehriman ghojamberdining qarishiche, batur ershidinof dégendek, milliy armiye herbiy mektipidiki topografiye dersliri yene özgiche alahidiliklergimu ige idi.

Ofitsérlar üchün jaylarning yer sheklining urushtiki rolini bilish bek muhimdur shuningdek xeritilermu nahayiti muhim, xeritilerdiki masshitabqa qarap ariliq we waqitni belgilesh mumkin. Shuning üchün herbiy xeritilerdiki zor sandiki her xil shertlik belgilerni birmu bir bilish kérek.

Batur ershidinofning eslishiche, ofitsérlar yene pilimot we bashqa qorallarning her xil türlirini ishlitishnimu yaxshi öginishi sherttur. Qehriman ghojamberdining delillishiche, milliy armiye pilimotliri we bashqa qorallirimu her xil idi. Ofitsérlar choqum mundaq qorallarning hemmisini yaxshi bilish shert idi. Bu ölchem eyni waqittiki sowét herbiy mektepliride we bashqa eller herbiy mektepliridimu ortaq idi elwette. Ofitsérlar ashu her xil qorallarni ishlitishni yaxshi bilgende jengchilerge hem uni ögitelishi shuningdek pilimot we bashqa tiptiki qorallarni jeng ehwaligha qarita qandaq chaghda we qandaq shekilde ishlitishni belgiliyeleytti.

Milliy armiye ofitsérlar mektipining muqim derslik matériyallar bar bolup, pütün derslik qollanmilar rus tilidin Uyghur tiligha terjime qilin'ghan. Bular resmiy metbe'ede bésilip kitab -qollanma süpitide teyyarlinip oqughuchilargha tarqitip bériletti. Sabiq sowét armiyesi polkowniki, tarixchi qehriman ghojamberdining qarishiche, eyni waqittiki milliy armiye ofitsérlar mektipi öz dewri shara'itigha nisbeten mukemmel we sewiyesi bir qeder yuqiri herbiy mektep bolup, milliy armiyening jenglerdiki ghelibiliri we uning gomindang armiyesige taqabil turush iqtidari bu mektepning terbiyelesh iqtidari bilenmu munasiwetliktur. Herbiy mektepni püttürgen ofitsérlarning herbiy qomandanliq sen'iti, bilim iqtidari, mesililerni chüshinish we höküm qilish iqtidari yuqiri bolghan. Ene shu seweblerdin Uyghur qatarliq milletler arisidin yétiship chiqqan rota, batalyon, polk we brigada komandirliri milliy armiyening üch yönilishtiki jenglirige toghra komandirliq qilip, özliridin bir qanche hesse köp gomindang armiyesini tarmar qildi.

Milliy armiyening bayanday herbiy mektipi özining yéterlik oqutquchilar qoshunigha ige bolup, köpinche derslerni Uyghur ofitsérlar özliri béretti. Pütün dersler Uyghur tilida sözlinetti.

Milliy armiye ofitsérlar mektipi eyni waqitta pütün sowét ittipaqini öz ichige merkizi asiya rayonidiki birdinbir milliyliqqa ige, milliy tilda, yeni Uyghur tilida ders béridighan kespiy herbiy mektep idi. Mundaq özbék, qazaq, qirghiz, ézer qatarliq türkiy tillarda ders béridighan herbiy mektepler yoq bolup, sowét jumhuriyetliridiki herbiy mekteplerde pütünley rus tili ishlitilgen idi.

Batur ershidinof 1949-yili, 12-ayda milliy armiye 5-korpusqa özgertilip, ikki déwiziyege ayrilghanda, muhemmed imin iminof qomandanliqidiki 13-déwiziyening shtabi bilen qeshqerge bérip orunlashqan hemde 1950-yillardin kéyin herbiy septin boshap, memuriy we ilmiy sahelerde ishligen. 1960-Yillarda sowét ittipaqigha köchüp ketken idi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.